0000005 2

226 Badanie kliniczne w neurologii

biennym i zaopatruj;} gruczoł łzowy oraz błonę śluzową nosa. Inne włókna autonomiczne nerwu twarzowego biegną w nerwie struny bębenkowej do zwoju pod-szczękowcgo i dalej do gruczołów podszczękowego i podjęzykowego.

Ncnv językowo-gardłowy zawiera włókna autonomiczne, które biegną w splocie bębenkowym, w nerwic skalistym powierzchownym mniejszym, tworzą styki w zwoju usznym i zaopatrują gruczoł przyuszny. Autonomiczne przedzwojowe włókna czaszkowe, biorące początek w ruchowym jądrze grzbietowym nerwu błędnego, biegną w nerwie błędnym do neuronów pozazwojowych, mieszczących .się w splotach sercowych i płucnych, oraz do wewnętrznych splotów trzcwnych przełyku, żołądka i jelit, aż po poprzecznicę.

Grupa krzyżowa czaszkowo-krzyżowej części autonomicznego układu nerwowego bierze początek z komórek mieszczących się w bocznej części rogów- przednich odcinków krzyżowych 2., 3. i 4. Włókna wychodzące z tych komórek biegną do wewnętrznych komórek zwojowych, położonych w ścianach dolnej połowy jelita grubego i narządów miednicy.

Część picrsiowo-lędźwiowa autonomicznego układu nerwowego pochodzi z komórek mieszczących się w- pośredniobocznym słupie komórkowym rdzenia kręgowego; ten słup komórek rozciąga się w przybliżeniu od 1. odcinka piersiowego do 2. odcinka lędźwiowego rdzenia. Włókna osiowe biorące początek w tych komórkach opuszczają rdzeń drogą piersiowych i górnych dwóch lędźwiowych korzonków przednich, wchodząc do gałązek łączących białych, które łączą te korzonki z przykręgowymi pasmami współczulnymi. Łańcuch zwojów’ przykrę-gowych biegnie po każdej stronie kręgosłupa od podstawy czaszki do kości ogonowej i .składa się z rozmaitej liczby zwojów. Zwykle Istnieją 3 zw-oje szyjne, 11 piersiowych oraz 4—6 lędźwiowych. Tak zwane gałązki szare łączą zwoje przykręgow-e z nerwanu rdzeniowymi i wiodą — za pośrednictwem nerwów obwodowych — pozazwojowe włókna picrsiowo-lędźwiowe do naczyń obwodowych i gruczołów potowych całego ciała. Przedzwojowe włókna piersiowo-lędź-wiowe, wchodzące do splotów trzcwnych, krezkowych i podbrzusznych, nic tworzą styków w pasmach przykręgowych, lecz biegną poprzez nic do zwojów trzew-nych, przedaortalnych i podbrzusznych, z których krótkie stosunkowo włókna pozazwojowe podążają do zaopatrywanych narządów.

Pozazwojowe piersiowo-lędźwiowc unerwienie głowy bierze początek w zwoju szyjnym górnym i biegnie drogą tętnic szyjnych, wewnętrznej i zewnętrznej, do gruczołów’, mięśni gładkich i naczyń krwionośnych tworów wewnątrzczaszkowych i zewnątrzczaszkowych. Zespół Homera zwężenie źrenicy, opadnięcie powieki górnej, zapadnięcie gaiki ocznej i brak potliwości równoimiennej połowy twarzy) powstaje zwykle wskutek przerwania szyjnej części współczulnego pasma przykrę-gowego, może jednak być również rezultatem zajęcia nad jądrowych dróg autonomicznych rdzenia przedłużonego lub szyjnej części rdzenia kręgowego. Podobnie, uszkodzenie górnych trzech piersiowych korzonków przednich, ich gałązek białych lub najwyższej części piersiowego pasma współczulnego może prowadzić do tego zaburzenia. Uszkodzenia mogą również doznać -włókna pozazwojowe, gdy biegną wraz z tętnicą szyjną wewnętrzną w obrębie kanału tętnicy szyjnej, wewnątrzczaszkowo, albo nawet w obrębie oczodołu; może to prowadzić do niepełnego zespołu Homera.

W praktyce dzisiejszej dysfunkcja autonomicznego układu nerwowego, będąca wynikiem izolowanych uszkodzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, nie daje się łatwo oznaczyć lub ocenić. Wyjątki stanowią objawy obserwowane w zespole Homera, przejaw)’ nadczynności czaszkowego układu autonomicznego (jak np. stwierdzane w tzw. histaminowym bólu głowy), zmiany ciepłoty skórę’ i jej potliwości (w neuropatiach obwodowych) oraz zmiany potowydziclnicze i naczynioruchowe, jak również zmiany w czynności pęcherza moczowego, obserwowane w ostrych uszkodzeniach rdzenia kręgowego poniżej poziomu uszkodzenia. Funkcjonalne zaburzenie czynności układu autonomicznego w stressie emocjonalnym warunkuje zapewne zmiany w zakresie rytmu akcji serca, rytmu oddychania, czynności żołądkowo-jclitowych, kontroli nad pęcherzem moczowym, ciepłoty i przczicwu skóry-. Być może, że przewlekłe zmiany zwyradniające ośrodków autonomicznych, położonych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, wywołują podobne zaburzenia przewlekłe; jeśli jednak tak się rzeczywiście dzieje, to niełatw-o uzyskać ścisłe oznaczenie ich rozmiarów i posiadają one wątpliwą wartość lokalizacyjną.

Mimo istnienia szeregu metod specjalnych, które można zastosować do badania stanu czynności autonomicznych, doświadczony neurolog polega przede wszystkim na swej umiejętności obserwowania objawńw dysfunkcji wegetacyjnej w toku zwykłego badania neurologicznego. Wśród prób specjalnych nadających się do przeprowadzania oceny czynności autonomicznych należy wymienić ilościowe oznaczanie ciepłoty skóry⁷, angiografię, próby na wydzielanie potu i badanie włośniczek łożyska paznokci u człowieka.

15*