0000012 3

\ 240 Badanie kliniczne w neurologii

poznać diastematomielię. Obecność tami dwudzielnej, choć sama przez się pozbawiona znaczenia rozpoznawczego, może przemawiać za obecnością również innych nieprawidłowości wrodzonych, mogących wywoływać objawy u chorego. U osób z klinicznymi objawami jamistości rdzenia rozszerzenie kanału kręgowego w odnośnym obszarze dostarcza argumentu na korzyść tego rozpoznania. Odmiany anatomiczne, jak np. żebro szyjne, które może niekiedy dawać objawy neurologiczne, również łatwo rozpoznać na rentgenogramie.

Zmiany zapalne. Zapalenie szpiku kostnego kręgosłupa cechuje się rozrze-dzeniami kości, jej nowotworzeniem lub też współistnieniem obu spraw. Ropnie okołokręgowe mogą dawać wrzecionowaty cień wokół trzonów kręgów. Gośćcowe zapalenie kręgów można również rozpoznać radiologicznie, uzyskując dane czyniące zbędnym poszukiwanie schorzenia neurologicznego. Zakażenia w obrębie szpar międzykręgowych dają o sobie znać na rentgenogramie, gdy są już znacznie posunięte.

Sprawy zwyradniające. Zmiany zwyradniające kręgosłupa przejawiają się na rentgenogramach w postaci zwężenia szpar międzykręgowych, zmian przerostowych sąsiadujących trzonów kręgów, odczynowego stwardnienia stykających się powierzchni kręgowych oraz niekiedy złogów wapnia w samej tarczy. Obecność takich zmian nie dowodzi sama przez się przyczynowego związku z objawami klinicznymi, jednakże w zestawieniu z innymi danymi może stanowić cenną informację dla rozpoznania. Wypadnięcia tarczy międzykręgowej do kanału kręgowego nie można wykryć za pomocą zwykłego rentgenogramu, tarcza bowiem przepuszcza promienie. Tu należy zastosować specjalne badania kontrastowe, które opisujemy w dziale poświęconym mielografii (str. 247).

Sprawy urazowe. Uszkodzenia kręgosłupa przez uraz mają wielkie znaczenie kliniczne i sądowo-lekarskie. Dokładne badania radiologiczne kręgosłupa są konieczne dla ustalenia siedziby, rodzaju i zakresu istniejącego uszkodzenia.

Guzy kręgosłupa i rdzenia kręgowego. Guzy kręgosłupa, pierwotne i wtórne, wywołują szereg zmian. Zmiany owe obejmować mogą rozległą skale — od całkowitego zniszczenia kości przez szybko rosnący nowotwór, do zmian głównie kościotwórczych, połączonych ze zwiększoną zbitością kości. Zmiany dotyczyć mogą nasad łuków, trzonów kręgów lub łuków i zależą od rodzaju, umiejscowienia oraz cech wzrostu nowotworu. Może występować odwapnienie nasad łuków (zwłaszcza ich powierzchni wewnętrznej), odwapnienie luków kręgów oraz wyszczerbienie tylnej powierzchni trzonów kręgów. Niekiedy w guzach obserwuje się złogi wapnia. Rozszerzenie kanału kręgowego, za którym przemawia zwiększenie odległości między nasadami łuku, towarzyszy najczęściej wielkim wrodzonym guzom rdzenia. Nerwiako-włókniaki wychodzące z korzonków nerwowych mogą być położone wewnątrztwardówkowo lub zewnątrztwardówkowo i często rosną przez otwór międzykręgowy, który w ten sposób powiększają. W nielicznych tylko przypadkach (jak struniak, tętniakowata torbiel kości, naczyniak krwionośny) obraz radiologiczny jest dostatecznie wyraźny, aby umożliwić ustalenie podłoża sprawy chorobowej. W przeszło połowie przypadków guza rdzenia kręgowego i jego opon objawy zaburzeń nic występują w rentgenogramie zwykłym, tak że konieczne stają się badania kontrastowe dla określenia dokładnej siedziby sprawy chorobowej.

SPECJALNE BADANIA KONTRASTOWE

Cenne metody rozpoznawcze wentrykulografii i pneumoencefalografii stwarzają możliwość wcześniejszego rozpoznawania i ściślejszego umiejscawiania masywnych zmian wewnątrzczaszkowych niż w postępowaniu bez udziału tych metod. Uzyskana dzięki nim informacja pozwala neurochirurgom na atakowanie owych zmian w bardziej sprzyjającej temu fazie ich rozwoju. Obydwie metody polegają na wypuszczaniu płynu mózgowo-rdzeniowego oraz zastępowaniu go przez gaz (powietrze, tlen, dwutlenek węgla) i na następowym dokonywaniu serii zdjęć rentgenowskich. Zastąpienie płynu mózgowo-rdzeniowego przez gaz czyni mózg względnie nieprzezroczystym dla promieni rentgenowskich i stwarza kontrast dostateczny dla uwidocznienia komór oraz przestrzeni podpajęczynów-kowych. Dzięki takiemu postępowaniu można ustalić normalne ukształtowanie powierzchni mózgu i komór, rozpoznać odchylenia od wzorca prawidłowego.

Wyraźne odchylenia od stanu prawidłowego polegają na zniekształceniu, przemieszczeniu i rozszerzeniu przestrzeni podpajęczynówkowych i komorowych. Zmiany te mogą mieć charakter negatywny lub pozytywny. Odchylenie negatywne bywa wynikiem utraty substancji mózgowej, np. w ogniskowym lub ogólnym zaniku mózgu. Odchylenie pozytywne występuje w razie zmian ścieśniających, które naruszają prawidłowy stan przestrzeni podpajęczynówkowych lub komorowych. Zakres tych zmian zależy od wielkości i umiejscowienia guza.

Jednym z najważniejszych objawów jest przemieszczenie układu komorowego od jego pozycji w linii środkowej, w kierunku przeciwnym do strony, po której znajduje się guz. Blokowanie przezeń przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego gdziekolwiek w układzie komorowym, wiedzie do rozszerzenia światła układu w kierunku dziobowym od okolicy zablokowania. Guz tylnej jamy może wywołać rozszerzenie wszystkich komór, podczas gdy guz nadnamiotowy może spowodować rozszerzenie tylko jednej z komór bocznych. Rozszerzenie komór może zostać wywołane przez inne niż guz przyczyny, np. przez zmiany zapalne wodociągu lub opon na podstawie mózgu. Wykrzywienie lub zniekształcenie światła komór może nastąpić wskutek bezpośredniej inwazji guza lub też wskutek ucisku wywieranego przez guz a ponadto przez obrzęk mózgu.