0278

Systemy polityczne współczesnego świata

Rozważając problem wyborów głowy państwa, należy zauważyć, że w krajach, których nie zalicza się do grona skonsolidowanych demokracji, stosowane są wysokie wymogi formalne, które pokrywają często brak faktycznej rywalizacji politycznej. Jako charakterystyczny przykład można podać egipską procedurę wyboru prezydenta. Zgodnie z konstytucją z 1971 r. jego kandydaturę proponuje Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów. Jest ona następnie poddawana ogólnonarodowemu referendum. Jeżeli kandydat nie uzyska bezwzględnej większości głosów, wówczas wyboru - taką większością - dokonuje Zgromadzenie Narodowe. Jeśli nie uda się jej uzyskać, procedura, tym razem z innym kandydatem, rozpoczyna się od nowa. Z kolei w Kenii każda z partii uczestniczących w wyborach parlamentarnych jest zobowiązana do przedstawienia własnego kandydata. Nie zmienia to faktu, że żaden z prezydentów egipskich nie miał kontrkandydata, a rządzący Kenią od 1978 r. Daniel Toroitich arap Moi bez trudu pokonuje swoich rywali.

Niezależnie od faktycznego zakresu władzy prezydenta, osobie kandydata stawiane są szczególne wymogi. Prócz obywatelstwa najbardziej popularnym jest cenzus wieku. Przedstawia się on różnie. Najwyższy - bo 50 łat - przewiduje konstytucja Włoch. Ukończone 45 lat musi mieć kandydat na prezydenta Singapuru i Mongolii, 40 lat - Chile, Turcji, Bułgarii, Grecji, Filipin, Taiwanu, Korei, Madagaskaru, 35 lat -USA, Brazylii, Irlandii, Peru, Austrii, Malawi, Namibii, Kenii, Zambii, Ugandy, Polski, Ukrainy, 30 łat - Argentyny. Cenzusu wieku nie spotykamy natomiast m.in. w Izraelu, RPA, Egipcie, Mali i Iranie. Natomiast górną granicę wieku kandydata na prezydenta przewiduje konstytucja Ugandy z 1995 r., wyznaczając ją na 75 lat. Popularnym jest też cenzus domicylu (zamieszkiwania na terenie danego kraju przez wyznaczony okres). Niektóre ustawy zasadnicze ustanawiają jeszcze inne wymogi. Tak np. konstytucja brazylijska nakazuje, by kandydat był członkiem partii politycznej (jest to wyłom od powszechnie akceptowanej zasady neutralności politycznej). Konstytucje Grecji i Argentyny żądają świadectwa pochodzenia (ojciec kandydata musi być obywatelem kraju). O stanowisko prezydenta RPA może ubiegać się wyłącznie deputowany do Zgromadzenia Narodowego. Konstytucja Iranu stawia natomiast szereg wymogów religijnych. Zgodnie ze zwyczajem prezydentem Libanu może być natomiast tylko maronita. Warunkiem kandydowania w Argentynie jest z kolei osiąganie określonego pułapu rocznych dochodów. Żadnych barier nie stawiają natomiast konstytucje zdecydowanej większości krajów kobietom, które na równi z mężczyznami mogą ubiegać się o wybór na stanowisko głowy państwa. Zwycięstwo wyborcze kobiet nie zdarza się jednak w skonsolidowanych demokracjach zbyt często (w przeciwieństwie do pozaeuropejskich demokracji nieskonsolidowanych, jak

274