492 493 2

Podgromada: oslrogony — Xiphosura

Diagnoza; szczękoczulkowce zbudowane z głowotułowia i mesegmcntowanego odwloką, podzielonego na przed* i zaodwfok; na odwłoku odnóża ze skrzełami.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Oslrogony są grupą reliktową. obejmującą tylko 4 współcześnie żyjące gatunl Wszystkie należą do żywych skamieniałości, to znaczy zwierząt, które przi epoki geologiczne nie wykazują zmian morfologicznych. Pojawiły się w sylun i już wtedy były podobnie ukształtowane jak gatunki żyjące współcześnie Gatunki, które dziś żyją, są stawonogami stosunkowo dużymi, dochodzącymi do ok. 60 cm długości. Żyją u północno-wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej, u wybrzeży Zatoki Meksykańskiej i północno-wschodnich wybrzeży Azji. Występują w strefach płytkich, zagrzebane w mule lub piasku. Są w tych strefach pospolitymi stawonogami.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA Budowa zewnętrzna

Ciało ostrogonów składa się z 3 części; głowotułowia, odwłoka i telsonu. Ostrogony oglądane od strony grzbietowej wydają się mieć ciało większe niż w rzeczywistości. Wrażenie to powoduje rozszerzenie pancerza ku przodowi i na boki, całkowicie zakrywającego odnóża (ryc. I85A, I86A, fot. 13).

Ryc. 185. Skrzyplocz. A — strona grzbietowa, B — brzuszna; c — chelkery, g — otwór gębowy, i — chilana. k — karapaks. o — oko proste, p — pedipalpy. w — wieczko, z — oko złożone

Głowotułów jest tagmą największą, jednolitą, nieczłonowaną. Po stronie brzusznej występują na nim odnóża w liczbie 7 par, jednogałęziowe: 2 pary przysadek gębowych i 5 par odnóży lokomocyjnych. Chelicery są trójczlonowe i wykształcone w szczypce (ryc. 186C). Dalsze pary: pedipalpy i 4 pary odnóży lokomocyjnych, są jednakowo zbudowane i mają podobne rozmiary, są 7-członowe. Na częściach podstawowych mają wyrostki do żucia, a na końcach szczypce. Szósta para odnóży jest nieco dłuższa niż poprzednie, służy do zagrzebywania ciała w mule lub piasku, a na końcu ma specyficzne wyrostki, przeznaczone do oczyszczania położonych przed nią odnóży. Ostatnia, siódma para, jest zmodyfikowana w chilaria. Są one wykształcone w postaci dwóch krótkich prostych prętów, zlokalizowanych w linii pośrodkowej głowotułowia za otworem gębowym. Niektórzy morfolodzy porównują te odnóża z meta-stomą u wielkoraków.

Otwór gębowy leży pośrodku głowotułowia, po stronie brzusznej, w otoczeniu odnóży i jest wydłużony. Z przodu obejmuje go fałd, warga górna (ryc. 186C), a z tyłu ograniczają go chilaria.

G

F

Ryc. 186. Skrzyplocz. A — pokrój ciała, wygląd z boku, B — skrzele, C — przysadki gębowe i chilaria, D — wieczko, E — odnóże odwłokowe, F — układ wydalniczy, G — przekrój strzałkowy; b — gruczoł biodrowy, c — chelicery, i—chilaria, n — ncfrydiopor, o—otwór gębowy, p — przewód pokarmowy, s—serce, u — układ nerwowy, w — warga grzbietowa, y — pęcherz wydalniczy