3tom315

10. TECHNIKA ŚWIETLNA 632

Tablica 10.6. Przybliżone wartości temperatury bańki i trzonka wybranych żarówek głównego szeregu w zależności od mocy żarówki i jej poiożenia

Położenie żarówki	Moc	Temperatura powierzchni bańki, C
	W	I	2	3	4	5	6	7	8
Trzonek żarówki	40	164	161	125	92	67	61	59	38
skierowany w dół	60	183	143	138	102	88	73	71	68
	75	173	190	153	107	92	76	74	72
	100	215	208	165	121	105	88	83	80
Trzonek żarówki	40	62	62	64	76	108	127	126	107
skierowany w górę	60	79	78	78	87	127	147	141	126
	75	82	79	81	97	137	153	153	138
	100	74	93	92	117	144	173	161	157

bańki powyżej 160°C może być — w zależności od zastosowania — niebezpieczna dla otoczenia, np. może powodować przegrzanie, a nawet zapalenie elementów oprawy oświetleniowej umieszczonych w zbyt bliskiej odległości od bańki.

Specjalną odmianą żarówek są żarówki halogenowe. Wysoka temperatura skrętki w żarówkach powoduje odparowanie cząstek wolframu ze skrętki i ich osiadanie na bańce żarówki, co powoduje czernienie. Dodatek halogenu (w postaci jodków, bromków, chlorków) do gazu wypełniającego bańkę wywołuje tzw. „halogenowy cykl regeneracyjny” przedstawiony schematycznie na rys. 10.3. Proces ten zachodzi, gdy temperatura bańki ma

Rys. 10.3. Zasada działania regeneracyjnego cyklu halogenowego w żarówkach, wg [10.24]

co najmniej 260^CC. Żarówki halogenowe charakteryzują się mniejszymi wymiarami i większą skutecznością świetlną przy większej trwałości. Warunkiem ich poprawnego działania jest wystąpienie odpowiednio wysokiej temperatury bańki. Należy je zatem zasilać wyłącznie napięciem znamionowym. Bańki żarówek halogenowych są wykonane ze szkła kwarcowego.

Przy temperaturze barwowej powyżej 3100 K promieniowanie żarówek halogenowych jest znaczące w zakresie ultrafioletu, co może być nieobojętne dla zdrowia ludzi.

Różnorodność zastosowań żarówek sprawia, że są one produkowane w wielu typach i odmianach, różniących się kształtem żarnika, kształtem i rodzajem bańki, rodzajem trzonka, wypełnieniem bańki, mocą, napięciem zasilania.

Podstawowe znaczenie mają tzw. żarówki głównego szeregu (ogólnego zastosowania) o mocach 25 W (lub 15 W) do 1000 W (lub do 1500 W). Coraz większe znaczenie mają też żarówki halogenowe.

Żarówki ogólnego zastosowania są wykonywane z trzonkami gwintowymi (oznaczenie: E) i bagnetowymi (oznaczenie: B).

Żarówki halogenowe są wykonywane ze specjalnymi trzonkami.

Podawane (w katalogach) trwałości żarówek ogólnego zastosowania wynoszą Tu = 1000 h lub T_v = 2500 h (żarówki o zwiększonej trwałości, ale mniejszej skuteczności świetlnej).

10.3.3. Typowe odmiany i właściwości eksploatacyjne świetlówek

Świetlówki są niskoprężnymi lampami rtęciowymi, w których światło jest wytwarzane, w głównej mierze, przez luminofor wzbudzony nadfioletowym promieniowaniem wyładowania w parach rtęci o niskim ciśnieniu (rys. 10.4).

rtęci

Rys. 10.4. Zasada działania świetlówek, wg [10.25]

Rozkład widmowy promieniowania świetlówek różni się od rozkładu promieniowania ciała czarnego. Widmo promieniowania ma podkład ciągły z nałożonymi kilkoma liniami monochromatycznymi i zależy od rodzaju luminoforu. Stosowane są luminofory o różnym składzie chemicznym, dające znacznie różniące się rozkłady widmowe promieniowania i stąd różne barwy postrzegane. Te same lub podobne barwy postrzegane światła mogą wynikać z różnych składów spektralnych promieniowania. Na podstawie barwy postrzeganej światła świetlówek nie można zatem sądzić o właściwościach oddawania barw. Do ogólnych celów oświetleniowych są stosowane odmiany świetlówek o barwach światła zaliczanych umownie do barw: dziennej, chłodnobiałej, białej, ciepłobiałej. Te umowne nazwy barw mogą być stosowane — w zależności od producenta — dla świetlówek różniących się nieco wartościami temperatury barwowej najbliższej. Dobrze jest kojarzyć nazwę barwy z podaną przez producenta temperaturą barwową najbliższą. Świetlówki — w zależności od wykonania — charakteryzują się różnymi właściwościami oddawania barw (tj. tak małą i średnią, jak i dużą dokładnością oddawania barw).

Charakterystyka oporowa świetlówek jest ujemna, stąd w ich obwodzie musi być stosowany element (statecznik) ograniczający prąd w obwodzie świetlówki.

Podstawowym kształtem świetlówek jest rura prosta o długości uzależnionej od mocy świetlówki. Typowe średnice rur świetlówek są następujące: 38 mm — dla świetlówek

1 8 miejsca pomiaru temperatury