Bajki rozwijające sprawność językową dzieci2

Spotykałam się wielokrotnie z opiniami nowoczesnych pedagogów, którzy twierdzili, że opowiadanie lub czytanie bajek dzieciom to anachronizm, a „duch czasu" wymaga korzystania z bajek wideo, które rzekomo rozwijają wyobraźnię dzieci. Obraz jest, zdaniem tych pedagogów, „wart tysiąca słów", a jego stymulacyjny wpływ znacznie przewyższa słowo mówione.

Zajęłam się systematycznym badaniem tych zagadnień. Jedno z badań dotyczyło różnic w zapamiętywaniu fabuły bajki telewizyjnej i opowiadanej, występujących u dzieci w wieku przedszkolnym.

Moje myślenie na ten temat można streścić nastepuiaco.

Zapamiętanie bajki telewizyjnej wymaga od dzieci zaangażowania innych funkcji poznawczych niż zapamiętanie bajki opowiadanej.

W wypadku bajki telewizyjnej są zaangażowane następujące funkcje: spostrzeganie wzrokowe, spostrzeganie słuchowe, pamięć wzrokowa i pamięć słuchowa.

Podczas słuchania bajki opowiadanej są zaangażowane takie funkcje, jak: spostrzeganie słuchowe i pamięć słuchowa. Jest to specyficzna postać spostrzegania słuchowego i pamięci słuchowej, ponieważ odbiór dotyczy dźwięków mowy. Odbiorca musi nie tylko słyszeć, ale i rozumieć dźwięki mowy, tz:*.. łączyć słyszane zespoły dźwięków z ich znaczeniem (Łuria, 1976).

W odbiorze przekazu telewizyjnego najsilniej zaangażowany jest wzrok. Wzrok nie jest aktywny podczas słuchania bajki. Wyłączenie go z procesu odbioru informacji umożliwia zaktywizowanie pamięci obrazowej przez sygnały słowne. Nazywane jest to potocznie pobudzeniem wyobraźni.

Aktywność wyobraźni musi być zahamowana w procesie odbioru informacji wzrokowych. Wiadomo, że nie można jednocześnie śledzić akcji filmu i snuć marzeń (Anderson, 1998).

Te różnice w przetwarzaniu informacji audiowizualnych i słuchowych słownych powinny znaleźć odbicie w wynikach badania.

Zapamiętanie przekazu fabularnego wymaga powiązania wydarzeń w sensowny ciąg przyczynowo--skutkowy. Ruchome, kolorowe obrazy silnie stymulują narząd wzroku i łatwo kodują się w pamięci wzrokowej. Zapamiętanie ich kolejności oraz nadanie sensu obserwowanym zdarzeniom wymaga jednak dodatkowego opracowania tych obrazów przez mózg. Polega to na odpowiednim kojarzeniu danych wzrokowych z informacjami zawartymi w długoterminowej pamięci werbalnej, czyli odniesienia obrazów do posiadanej wiedzy. Już w tej fazie odbioru informacji następuje ich wstępna interpretacja, od której znacząco zależy zapamiętanie treści przekazu (Włodarski, 1984).

Zatem w zapamiętywaniu przekazu audiowizualnego znaczną rolę musi odgrywać mechanizm psychiczny nazywany mową wewnętrzną.

Pośrednio można to wykazać, porównując poziom zapamiętania fabuły filmu oglądanego w milczeniu z poziomem zapamiętania fabuły filmu oglądanego podczas rozmowy z drugą osobą.

Aktywizacja mowy musi zablokować mowę wewnętrzną, uczestniczącą w odbiorze fabuły filmu, co powoduje gubienie głównego wątku obserwowanej akcji. Nie przeszkadza to w zapamiętywaniu pewnych interesujących scen.