DSC00230

bardzo daleki od wspólnotowej jedności, którą tak usilnie nartly tą wytworzyć media. Niemniej jednak siła rytualnych gestów był atak ogromna. Ze udało jej są na jakiś czas przesłonić owe napięcia i przenieść je na dalszy plan. Nawet decyzja wawelska, pełniąca w tym akcie funkcję wewnętrznej perypetii, nie zdołała rozbić żelaznej konstrukcji żałobnego rytuału, właśnie dlatego, że protesty uciszono (a brała w tym udział nawet „Gazeta Wyborcza'*) w imię rytualnej zasady poszanowania dla zmarłych. W efekcie -- pomimo wielu trudności - udało się w tym akcie wyprowadzić zbiorowość z szoku i przeprowadzić ją przez proces rytualnego pochowania zmarłych, zachowując na dodatek (przynajmniej na poziomie ceremonii) pewną równowagę między wyróżnieniem prezydenta jako Bohatera, a pamięcią o pozostałych ofiarach.

Co z mojego punktu widzenia ważne, dokonało się to dzięki zaakceptowaniu mctonimicznej zasady reprezentacji, zgodnie z którą zbiorowość jest oznaczana przez swoją najaktywniejszą część. W ceremoniach żałobnych, od witania trumien na ulicach Warszawy, przez hołd w Pałacu Prezydenckim i pożegnanie na placu Zwycięstwa po pogrzeb na Wawelu oczywiście brała udział tylko część społeczeństwa polskiego, ale nawet ci, którzy nie utożsamiali się z emocjami owej części, akceptowali jej podstawową żałobną funkcję, ponieważ zbiorowość musiała przejść proces żałobny, co możliwe jest tylko poprzez realizację określonych kulturowych wzorów. Można zatem zasadnie mówić o metonimicznym udziale wszystkich Polaków w tym akcie.

Akt 2: wybory

Jeśli teatr żałoby uznać w konstrukcji całego dramatu posmołebskiego za ekspozycję» zawiązanie akcji, to drugi akt posmoleńskiego dramatu - wybory prezydenckie, przypominają antyekspozycję znaną z klasycznego dramatu sanskryckicgo. ale też i spotykaną w dramacie europejskim. Zasada konstrukcyjna jest taka. że zamiast spodziewanego rozwoju wypadków (np. zemsty królewicza za skrytobójczą śmierć ojca), następuje działanie o zupełnie innym charakterze (królewicz zajmuje się zrywaniem dawnych związków, pouczaniem aktorów i snuciem refleksji egzystencjalnych). Zarysowany na wstępie konflikt zostaje pozornie wytłumiony, by wrócić w następnym akcie ze zdwojoną siłą. W takim konstruowaniu przebiegu dramatu nic chodzi przy tym wcale o jakieś wyrafinowanie, ale o prostą ekonomię podtrzymywania zainteresowania: by widz nie zmęczy się przed czasem, trzeba

6