K �jna DIALEKTY POLSKIE742

Przesunięcie dużej masy Słowian przez Karpaty i kraje naddunaj-skie na Bałkany nie mogło nio wpłynąć na powstanie w ich języku odrębnych właściwości i różnicowanie się poszczególnych dialektów południowo-słowiańskieh. W okresie, gdy Słowianie dacey (przodkowie Bułgarów i Macedończyków) oraz panońscy (przodkowie Serbów, Chorwatów i Słoweńców) przebywali daleko na południu, oddzieleni od pozostałej na północy reszty Słowian górami, wytworzyły się odrębne dla każdego z tych ugrupowań plemiennych następujące prasłowiańskie cechy dialektalne:

7. Wyrównanie w zakresie form nom. pl. odmiany miękkotomatowej duS'i_t (^*-ia-s) oraz acc. pl. du$'ę (~-iens ^-jons -ja-ns). Przez analogię do jednakowo w gen. sg., nom. pl. i acc. pl. zakończonych form deklinacji na -a-: sesiry (-- *-ds) w języku pozostałych na północy Słowian dokonało się przeniesienie końcówki -i_% (^ *-}««) z nom. pl. odmiany

0 tematach na -ja- do acc. pl. i gen. sg. w typie du$% oraz paralelnie do acc. pl. typu kon'i₃. Kato miast w języku plemion słowiańskich, które emigrowały na południe, nastąpiło wyrównanie w zakresie omawianych typów form fleksyjnych przez upowszechnienie końcówki acc. pl. _:ę (=*-ia-m), czyli przeniesienie jej do nom.pl. i gen. sg.: du5'ę, a także utrzymanie się jej w acc.pl. deklinacji z przyrostkiem -jo-: kon'ę.

8. Zastąpienie w dialektach północnoprasłowiańskich końcówki -omb w instr. sg. deklinacji o tematach na -o-, np. wfkomb, wozomb, orbomb, misi,omb, przez końcówkę -», przeniesioną z odmiany o tematach na -fi- (syna), czyli ustalenie się typu wozbtnb, mistbmb na wzór syn omb. Innowacja ta nie sięgnęła na tereny formowania się dialektów południowo-prasłowia ńskich.

9. Półnoenoprasłowiańskie wytworzenie się (obok powszedniej po miękkich tematach psł. końcówki -'ę: znaję, pWę ^ gnojo-nt-s, *peik--io-nt-s) końcówki -a w nom. sg. m., n. twardotematowych imiesłowów praesentis acthi, por. stpol. formę rzeka 'mówiący’ (wypartą dość wcześnie przez końcówkę miękkotematowych imiesłowów, co dało rzekę, rze-kąea), st.rus. zova, mogą, źira, ida, ezes. nesa, bera, reda, hfeba, itd. W dialekcie południowoprasłowiańskim twardotematowe imiesłowy praesentis aetiri tworzyły się przy i>oinocy końcówki nom. sg. -y: bery, nesy (■£ *bher--o-nt-s, nes-o-nt-s).

10. Fonetyczne wzdłużenie względnie zastąpienie na obszarach formowania się dialektów południc w oprasłowiariskieh (oraz częściowo dialektu praslowackiego, zob. niżej) przez a zarówno pod intonacją akufcową jak i cyrkumfleksową intonacją samogłoski w nagłosowych grupach ort-, ÓU-, które potem — w ramach szeroko realizowanej tendencji do usuwania zgłosek zamkniętych — zostały zmetatezowane, przechodząc: órl-

1 ort- (—ort- — art-) ^ rat-; ólt- i olt- (= 511- = alt-) ^ lal-, np.