WSP J POLN254266

J.inusz Rtcger, j^/yk pplsk: w. Czech.tcb \ na Słowacji

592

sto, dziś, łącząca się z gwarami okolic Istebnej i Koniakowa na terenie Polski. Silniejsze wpływy czeskie występują w części północno-wschodniej, nizinnej, z ludnością częściowo mieszaną (por. mleziwo ‘siara', masopust 'mięsopust' , gnojtszcze ‘gnojowisko’). Najmocniejsze piętno wycisnęła czeszczyzna na języku potocznym mieszkańców miast i osiedli przemysłowych.

Od zachodu sąsiadują z gwarami cieszyńskimi czeskie gwary laskie, które - zwłaszcza na styku z polskimi - mają charakter przejściowy, m.in. brak w nich właściwych czeszczyźnie samogłosek długich, mają za to „polski” akcent wyrazowy na drugiej sylabie od końca (niektórzy uczeni czescy mylnie nazywają gwary zachodniocieszyńskie laskimi).

Na Słowacji istnieje duży obszar zamieszkały przez ludzi posługujących się gwarami spiskimi, nazywanymi w literaturze słowackiej „góralskimi”. Dialekt ten, jakżeż różny od wszystkich innych gwar słowackich, stanowi część dialektu podhalańskiego, tego samego, którym posługują się m.in. górale zakopiańscy. Jednakże większość mieszkańców Spiszą uważa się za Słowaków, chodzi do szkół słowackich, słucha słowackich audycji radiowych i telewizyjnych, a to niewątpliwie wpływa na postać dialektu, zwłaszcza na jego słownictwo. Spisz przez wiele stuleci wchodził w skład państwa węgierskiego (a tylko starostwo lubowelskie należało przez krótki czas do Polski), co dawało jego mieszkańcom poczucie wspólnot}' z sąsiednimi dzielnicami dzisiejszej Słowacji. Kler katolicki składał się bądź z Węgrów, bądź ze Słowaków, kazania wygłaszano i nabożeństwa odprawiano w języku słowackim. Wydaje się, że opisana sytuacja oraz brak kontaktów z językiem ogólnopolskim (kulturalnym) - choć przy stałych związkach z Polakami w zaborze austriackim, lecz bez polskiej inteligencji kulturalnej - wpłynęły w decydującym stopniu na kształtowanie się świadomości narodowej mieszkańców' Spiszą.

Niewielki obszar polski językowo znajduje się na terenie górnej Orawy (pod Babią Górą). Gwary w Czadeckiem już przed wojną miały charakter przejściowy, a dziś ulegały dalszej słowacyzacji.

BIBLIOGRAFIA

B a s a r a Jan, 1975, Słownictwo polskich gwar Śląska na terenie Czechosłowacji, Wrocław.

Dudaśova-Krilakova Julia, 1993, Góralske narećia. Odraz slovensko-pol'skych jazyko-vych konutktou na fonologickej rowine, Bratysława.

Jasiński Zenon. 1992, Ludność polska w Czecbo-Słowacji, w: Polonia w Europie, Poznań, s. 691-709.

Karaś M ieczysław, 1965, Polskie dialekty Orawy, cz. I. Fonologia i fonetyka. Kraków.

K e 11 n e r Adolf, 1946-1949, Viichodoiahkd ndreći, t. I-II, Brno.

L a b o c h a Janina, 199". Polsko-czeskie pogranicze językowe na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, Kraków