Zdjęcie3934

126 Rozdział 3. Przyczyny dytkksji

i kolory. Wagner i wsp. (1997) sugerują, że znaczenie ma tu podobieństw zastosowanego materiału do tekstu pisanego w czytaniu.

Warte zaznaczenia jest to, że pomiar tempa nazywania był ograni, czorty czasowo. Aby rozstrzygnąć kwestię wpływu tej zmiennej, trzeba zastosować pomiar czasu zarówno w ocenie sprawności fonologkznych, jak i tempa nazywania (Sprenger-Charolles, Cole i Sernidaes 2006).

W Polsce również prowadzono badania z wykorzystaniem tempa na. zywania. Potwierdził) one wysoką korelacje RAN z tempem i poprawno, ścią czytania wyrazów i sztucznych wyrazów u 6-łatków. co potwierdza jego wczesną diagnostyczność (Krasowicz-Kupis 2006). Dzieci ryzyka dysleksji - wyodrębnione na podstawie wyników testu czytania oraz wyniku Skali Gotowości Szkolnej E Koźniewskiej (Koźniewska i wsp. 2006) - wykaz)', wał) istotnie niższy poziom tempa nazywania cyfr i obrazków w porówna* niu z pozostałymi (Krasowicz-Kupis 2006,2008).

Niezależnie od wątpliwości teoretycznych badania empiryczne generalnie potwierdzają użyteczność praktyczną oceny tempa automatycznego nazywania w związku z diagnozą dysleksji i oceną czytania. Szczególnie cenne wydaje się położenie nacisku na integrację informacji różnych modalności w tym zadaniu (Szczerbińsld 2007), ale także na ogólne tempo przetwarzania informacji od którego zależy efektywność szybkiego automatycznego nazywania.

33.6. Teoria deficytu przetwarzania czasowego

Hipoteza deficytu przetwarzania czasowego wywodzi się z badań nad percepcją mowy i w oryginalnej postaci dotyczy przetwarzania informacji mo-datoośd słuchowej.

Zaburzenie przetwarzania słuchowego prowadzi do degradacji jakości sygnałów słuchowych, w tym mowy, co z kolei powoduje zniekształcenia reprezentacji fonołogicznych i problemy z właściwą ekspresją i percepcji wypowiedzi językowych.

W przypadku dysleksji często jest stwierdzana obecność deficytów przetwarzania czasowego. Uważa się, że dysleksja może być spowodowana nieefektywnym przetwarzaniem szybkich sekwencji bardzo krótkich bodźców.

Zdaniem Rice'a i Brooksa (2004) w hierarchii różnorodnych funkcji zaangażowanych w przetwarzanie czasowe informacji słuchowych orientacja w czasie może mieć znaczenie kluczowe. Przetwarzanie informacji ab-

stycznych obejmuje na najniższym poziomie odbiór i rozpoznawanie bodźca, na średnim - różnicowanie bodźców i ocenę dotyczącą porządku czasowego (temporal order), na poziomie zaś najwyższym obejmuje złożone porządkowanie (seąuencing) w percepcji i ekspresji mowy.

Hipoteza deficytu przetwarzania czasowego zakłada, że dysleksję charakteryzują bardziej ogólne zaburzenia przetwarzania słuchowego. Trudności związane z przetwarzaniem krótkich i szybko zmieniających się informacji słuchowych zmniejszają zdolność odbioru istotnych cech mowy, co hamuje powstawanie reprezentacji fonologicznych (Farmer i Klein 1995).

lhoria przetwarzania czasowego wywodzi się z koncepcji Pauli lallal i lat 70., wykazującej problemy z przetwarzaniem czasowym u dzieci z zaburzeniami językowymi. W swoich eksperymentach zastosowała ona próby, w których dzieci oceniały wysokość tonów, uczyły się sekwencji czasowych dźwięków ze względu na wysokość oraz rozpoznawały sekwencje różniące się czasem interwału pomiędzy dźwiękami (Tallal i Piercy 1975). Szczególnie ten ostatni rodzaj zadania, zwłaszcza przy krótkich interwałach, okazał się znacząco trudniejszy dla dzieci z zaburzeniami językowym Ib tłumaczy także ujawnione trudności tych dzieci z różnicowaniem np. głosek zwartych i zwarto-wybuchowych w przeciwieństwie do samogłosek czy głosek szczelinowych. Podobne deficyty znaleziono także a dzieci z trudnościami w czytaniu (Tallal 1980; Reed 1989).

Tallal sformułowała wówczas hipotezę zaburzeń przetwarzania czasowego, uznając je za podstawowe zaburzenie leżące u podstaw wszystkich trudności poznawczych i językowych. Deficyt przetwarzania czasowego dotyczy umiejętności w zakresie przetwarzania krótkich i szybko po sobie następujących informacji.

Oznacza on, że osoby z dyslcksją mają braki w fundamentalnych zdolnościach przetwarzania szybko zmieniających się i szybko następujących po sobie bodźców - zarówno w modalnośd słuchowej, jak i wzrokowej (Tkllal 1980). Deficyt ten miał osłabiać percepcję mowy, a przez to nabywanie takich sprawności jak świadomość fonologiczna czy dekodowanie.

Wielu badaczy próbowało pozytywnie zweryfikować tę koncepcję Tallal w odniesieniu do dzied z deficytami fonołogicznymi. Badania Mody, Studdert-Kennedy i Brady (1997) nie potwierdziły statystycznych różnic między dziećmi z dysieksją a grupą kontrolną w podobnych, choć bardziej zróżnicowanych zadaniach. Z kolei badania Webera i wsp. (2001) oraz Breiera iwsp. (2002) potwierdziły słabsze sprawności osób z dysieksją w zadaniach ocen czasowych i to głównie werbalnych.