page0106

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

z wyżej opisanych w wyniku opuszczenia początkowego elementu nieodmiennego, np. Brosław < Zbrosław. Zbieżność z antroponimią irańską wykazują też, według T. Milewskiego, imiona z formą przypadkową w członie pierwszym, z cel. 1. p., np. Bogurad, Sobiesław; z msc. 1. p. Domażyr, Siedlewit, z bier. 1. p. zaimka zwrotnego poprzedzonym prepo-zycją, np.    Nasięgniew, oraz imiona mające w pierwszym członie formę

komparatywną przymiotnika, np. bole, jacze, unie o znaczeniach 'większy', 'znamienitszy', 'lepszy', np. Bolesław, Jaczewoj, Uniemysł.

Najliczniejsza w staropolszczyźnie, a także w innych językach słowiańskich, grupa imion z formą czasownikową w pierwszym członie nie ma ścisłych odpowiedników w antroponimii innych języków indoeuropej-skich. Przypuszcza się, iż tematy czasownikowe rozwinęły się na gruncie prasłowiańskim z typu pierwiastkowego, dzięki swoistej strukturze koniugacji słowiańskiej (Milewski 1969, Malec 1971). Najmniej liczne są w tej grupie imiona z dawnym tematem aorystu i infinitiwu na -e, np. Cho-ciemir, najczęstsze z tematem aorystu i infinitiwu na -i, np. Bronisław, i z tematem rozkaźnika na -i, np. Dzirżykraj, Stanisław. Urozmaiconej formie członu pierwszego przeciwstawia się w słowiańskich imionach dwuczłonowych jednolita postać członu drugiego, który niezależnie od wyrazu motywującego przybrał w prasłowiańskich imionach męskich postać tematu na *-o, rzadziej *-jo, zaś w staropolskim zakończenie na spółgłoskę twardą lub -;, np. Dobrogost (: gość), Wojsław (: sława), Sulistryj, a w imionach żeńskich postać tematu na -a, np. Modliboga, Dobrosława, rzadko na *-b, np. Świętożyźń.

Przypuszcza się, że system staropolskich imion dwuczłonowych był jeszcze we wczesnym okresie historii języka polskiego systemem względnie żywym, niezupełnie skostniałym, chociaż pojawiały się pewne symptomy jego zmechanizowania. Nowe imiona były niekiedy tworzone przez dowolną kombinację, a nawet przestawianie członów, np. Gnie-womir : Mirogniew. Z ograniczoną liczbą drugich członów szła w parze znaczna powtarzalność niektórych z nich, w następstwie czego zaczynały one pełnić rolę sufiksów. Np. drugi człon -sław wystąpił w około 100 imionach. Za pomocą tego członu przyswajano w okresie staropolskim imiona chrześcijańskie, np. Idzisław, Janisław Idzi, Jan.

Chociaż znaczenie poszczególnych imion dwuczłonowych jest dziś trudne do uchwycenia, można wyciągać pewne wnioski co do ich pierwotnej semantyki, badając dobór znaczeniowy leksemów motywujących człony imienne, które układają się w pewne grupy znaczeniowe, a mianowicie:

102