page0681

673

Rzymska historyja

za następcy Tullusa, 640—617 r., Ankusa Marciusa, który założył port Ostia, podbił część Latium, którego mieszkańcy byli w części przesiedleni do Rzymu, na górę Awentyńską, częścią zostawieni w swoich domach, ale nie byli przyjęci w poczet patrycyjuszów, a utworzyli w Rzymie jednę całość, właściwie dali początek plebejuszom, to jest w^rolnym osobiście, ale zobowiązanym do służby wojskowej włościanom, pozbawionym także prawa obywatelstwa. Tarkwinijusz Priscus, czyli Stary, 617—578 r., powiększył posiadłości przez wojny z Sabiń-czykami i Latynami, i sam założył wiele znacznych gmachów; ale usiłowania jego o odmiany polityczne nie powiodły się, z powodu silnego oporu ze strony patrycyuszów i augura Atta-Nawijusza. Jego następca, Serwijusz Tullijusz, 578—534 r., zawarł przymierze z Latynami i przekształcił urządzenia państwa. Podział kraju na 30 miejscowych tribus, z których 4-rem przeznaczono mieszkać w obwarowanein i rozszerzonem przezeń mieście, a inne 26 winny były osiąść na wsiach, ściągał się może jednakow^ro, tak do patrycyuszów, jak do plebejuszów. Plebejusze otrzymali tym sposobem urządzenie wewnętrzne i utworzyli osobny stan państwa, wraz ze starożytnemi rodami patrycyjuszów. Drugie jego ustanowienie było: połączyć w jedne całość dwie części państwa, patrycyjuszów z ich klijentami i plebejuszami i nadać ostatnim prawa; to otrzymał on ustanowieniem centuryj i cenzora. Wszystek naród, zdolny do noszenia broni, składał się ze 193, nadzwyczajnie nierównych liczbą dusz, centuryj, z których 18 składało jazdę, a inne piechotę. Ostatnia dzieliła się według wysokości płaconych podatków', na 5 klass; od nich odłączoną była centuryja pro-letaryjuszów'. Podług miejsca, jakie każdy obywatel zajmował w centuryi, oznaczono jego miejsce i uzbrojenie podczas wojny, wysokość jego podatków (iributum), a razem także znaczenie na zgromadzeniach narodowych. Zebrania w centuryjach odbyw^rały się na Marsowem polu, dla rozstrzygania ważnych spraw^r państwa, które Sersvijusz oddawał także do ich rozpoznania. Każda centuryja miała głos, ale że pierwsza klassa najbogatszych obywateli liczyła w sobie 80 centuryj. tedy przewaga była zawsze na ich stronie. Ale taką demokratyczną dążnością organizacyi państwa, nie została zniszczoną zupełnie geneokratyczna; patrycyjusze urządzili osobne centuryje jazdy i w nich długi czas zachowało się prawo wybranemu pośrednikowi nadawać pełnomocnictwo (imperium). Serwijusz padł ofiarą zbrodni swojej córki Tullii i jej męża Tar-kwinijusza Pysznego, który był siódmym królem; Latyni i Wolskowie uznali nad sobą władzę Rzymu, z Etruskami zawarto przymierze, a także z południo-wo-italskimi Grekami, mieszkającymi w Kumach i z Foceananń, w Marsylii; z Kartagińczykatni zaprowadzono stosunki handlowe. Zniewaga wyrządzona Lukrecyi przez Sexta Tarkwinijusza, wywołała bunt patrycyjuszów; Tarkwinijusz z całą rodziną był wygnany i w Rzymie przywrócono znowu urządzenie państwa jak za Serwijusza. Za czasu rzeczypospolitej, r. 509 przed nar. Chr. rządzili w Rzymie dwaj konsulowie, wybrani z pomiędzy patrycyjuszów na lat dwa: Lucyjusz Junijusz Brutus i Lucyjnsz Tarkwinijusz Kollatynus. Senat złożony z patrycyjuszów zajął, jak i przedtem, nadzwyczajnie ważne stanowisko, konsulowie zaś, ściśle z nim zjednoczeni spólnemi widokami, sami służyli więcej za organa jego władzy. Już w pierwszym rm.ii rzeczypospolitej zawarty był z Kartaginą traktat handlowy. Brutus poświęcił swoich synów, którzy weszli w stosunki z wygnańcem Tarkwinijuszem, a jego tow^rarzysz-konsul musiał opuścić miasto, ponieważ zostawał w pokrewieństwie z Tarkwinijuszem. W jego miejsce wybrany Publijusz Waleryus Publikola, a w miejsce Brutusa, który poległ w bitwie pod lasem Arsia, walcząc z Tarkwinijuszem, którego

ENCYKLOPEDYJA TOM XXII.    43