page0697

689

Rzymska historyja

lentynijana, Eudoxya, zmuszona zaślubić zabójcę swcg'o męża, mszcząc się za ostatniego, wezwała w tymże roku Wandalów do Włoch, i ci, pod dowództwem Genseryka spustoszyli Rzym. Maxym zamordowany w czasie rozruchu; Awita, ogłoszonego imperatorem w Gallii, strącił wódz Wizygotów Rycimierz roku 456, a także i Majoryjana, roku 461, którego sam uczynił cesarzem roku 457. Potem wręczył władzę Sewerowi, a po jego śmierci r. 465, wyniósł na tron Antonijusza r. 467, ale wkrótce i tegoż pozbawił tronu. Umarł r. 472, a po nim i nowo wyniesiony przez niego cesarz Olybrius umarł w tymże roku. Następca ostatniego Gliceryjusz musiał ustąpić swojej władzy r. 474 Juliju-szowi Xeposowi, a ten r. 475 Romulusowi Augustulusowi, którego wyniósł na tron jego ojciec, wódz Orestes. Przeciw nim wystąpił z wojskiem, złożonem z najemników germańskich, Rugijczyk Odoakr; Orestes wzięty w niewolę i śmiercią ukarany, a Romulus Augustulus, w Sierpniu 476 r. musiał zrzec się w Rawennie, godności cesarskiej. Tym sposobem zakończyło się Zachodnie Rzymskie państw^ro.— Odoakr panował nad ltaliją czyli Włochami, do których cesarz wschodnio-rzymski Zenon rościł prawa, chcąc panować jako król. W Gallii istniał jeszcze szczątek panowania rzymskiego, pod zwierzchnością Syjagryjusza do r. 486, kiedy obalone było przez Franka Klodoweusza czyli Chlodewiga.—O państwie Rzymskiem są dzieła: Montesąuieu, Consideralions sur les causes de lagrandeur et de la dicadence des Homains (Paryż. 1734); Fergusson, Historyja upadku rzeczypospolitej rzymskiej, tłómaczona z angielskiego na niemiecki przez Becka, tomów IIF, (Lipsk, 1784). Gibbon, Hi-story of the decline and fali of the Roman empire, i Londyn, 1782, tom. VI); tłómaczone z angielskiego na francuzki przez króla Ludwika XVI, pod imieniem hrabiego Septchene a na niemiecki przez Sporschila (Lipsk₇ 1843;, Nie-buhr, Rómisehe Geschichte (tomów III, wydanie 3-ie 1838—1842); tegoż Vorti age ilber rómisehe Geschichte, wydanie Islera (Berlin, 1846, tom I); Drumann, Geschichte Roms in seinem Ueberyange non der republikanischen zur monarchischen Verfassung (Królewiec, 1834—46, tomów VI); Hoeck, Ró-mische Geschichte ton Verfall der Republik bis zur Voilendung der Monarchie unter Konstantin (Brunświk, 1841), Fidler, Geschichte des roni. Staats und Volks (Lipsk, 1821) Kortiim, Rom. Geschichte (Heydelberg,l843); Peter, Zeittafeln der ró/n. Geschichte (Halle, 1841), Fischer i Soetbeer, Griech. und róm. Zeittafeln (Altenburg, 1839), Mommsen, jeden z najcelniejszych teraźniejszych pisarzy historyi rzymskiej, tłómaezonej na francuzki i inne języki.— W języku polskim posiadamy następujące dzieła o historyi Rzymskiej: Historyja rewolucyj zaszłych w rządach rzeczy pospolitej rzymskiej (z dzieła francuz-kiego ks. Vertot) przez Jana Fryderyka Sapiehę, kanclerza wielkiego księz-twa Litewskiego, po polsku wyłożona (Warszawa, 1736, in fol). Uwagi nad przyczynami wielkości i upadku rzeczypospolitej rzymskiej (Warszawa, 1762), z francuzkiego na polski język przetłómaczone. Jest to dzieło Monteskijusza, przez Antoniego Wiśniewskiego pijara, przełożone, czyli raczej przez tego tylko zaczęte, a ukończone i wydane pod jego imieniem przez Gliceryjusza Józefa Baxtera, pijara, żyjącego od r. 1724 do 1799. Dzieje rzeczypospolitej rzymskiej, we francuzkim języku przez Makiera napisane, a przez Jana Albertrandego przetłómaczone i podwakroć z wielu dodatkami wydane (Warszawa 1768 i 1806, tomów II) Mnóstwo dodatków i nader ważnych przypisków, czyni to dzieło w znacznej części oryginalnem. Przydatek o autorach klassycznych, rozmaitych ich dzieł wydaniach i tłómaczeniach, wyjęty jest po większej części z dzieł Fabrycyjusza, Harlesa i innych; a o wy-encyklopedyja TOM XXII    AA