WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH414 I

398

k?'lka -miedzianych lub mosiężnych fajek, kilka funtów wagi mających, z których Battaków le zwykle dymem ty tomu zaciągać się lubią.

Żywność Battaków jest to zwierzęca to roślinna. Pierwszą do-dostarczają domowe zwierzęta (Świnia, wół, pies, koń, kura), drugą ryz (padi) lub kukurudza (jagon). Ryż uprawia się to na suchych to na nawodnionych polach. Prócz tego uprawiają, się również bataty a w nowszych czasach i ziemniaki. Na przyprawę służą pieprz hiszpański (lasiok), imbir i betel; sól jest mi nieznana. Drzew owocowych nie pielęgnują, prócz palmy, z której znane wino palmowe (tuak) wyrabiają. Przemysł i kupiectwó stoją na nizkim stopniu. Pierwszy ogranicza się na wyrabianiu pojedynczych barwików i pewnych wyrobów z metalu i kości słoniowej, a ostatnie na wymianie pojedynczych płodów, jako to pieprz, kamfora, benzoe i t. p.

Podstawą układu ich społecznego jest starożytna i powszechna, na rodzinie oparta, ustawa malajskiego szczepu. Na czele każdej wsi stoi radsza, piastujący tę godność dziedzicznie, którego władza jednakże 'tylko w czasie wojny jest znaczniejsza. Jest to zatem przeważnie demokratyczna ustawa. Czasami staje na czele kilku podobnych sojuszem osobnym połączonych gmin naczelny radsza. Rząd właściwy wykonywa wiec czyli zgromadzenie ludowe. Na takim wiecu, do którego wszyscy a nawet i dorostki, przystęp mają, obrady odbywają się niekiedy bardzo burzliwie; wszystko wtedy mówi i krzyczy bez ładu i porządku. Niewolnicy stanowią stan osobny, lecz panowie ich obchodzą się z nimi zwykłe bardzo łagodnie, tak że w życiu potocznem niewolnik nie różni się wiele od człowieka wolnego. Najczęstszą przyczyną poddaństwa niewolniczego są długi

W małżeństwie dozwolonem jest wprawdzie wielożeństwo, lecz rzadko kiedy posiada Battak więcćj żon jak dwie. Zawiera się ono trojakim sposobem, przez proste wykradzenie, według formy Sumon-do, t. j. narzeczony sprowadza się do domu rodziców swej bogdanki i wysługuje hn się jako robotnik i według formy Mangoli, t. j. narzeczony kupuje żonę za cenę 5—10 bawołów. Wesele odbywa się bez wszelkićj uroczystości, tylko przy wprowadzeniu żony do swego domu wyprawia mąż ucztę, rozdając mięso zabitśj świni łub bawołu pomiędzy mieszkańców wsi. Prawo, (budat) według którego sprawiedliwość się wymierza, jest, jak w ogóle, prawem zwyczajowem; szczegól-nśm jest tylko to, że według niego niektóre kary mogą być okupione. Przy niektórych przestępstwach nie da się to jednak nigdy uczynić np. przy złamaniu przysięgi, które zawsze śmiercią bywa karane. Zadziwia jąeem również jest i to, że ludożerstwo jest u Battaków

http://rcin.org.pl