350

352 Wiek państw narodowych

Raszida Alego a]-Kajlaniego (1891-1965), który utrzymywał kontakty z Niemcami. W maju 1941 roku Irak zajęła armia brytyjska, co spowodowało przywrócenie rządu sprzyjającego Wielkiej Brytanii. W czerwcu Brytyjczycy z wojskami imperialnymi wkroczyli do Syrii, towarzyszyły im siły francuskie sformowane z oddziałów podległych generałowi de Gaulle’owi, twierdzącemu, że Francja wojny nie przegrała i że Francuzi winni nadał brać w niej udział.

Od połowy 1941 roku konflikt między państwami europejskimi przekształcił się w wojnę światową. Niemiecki najazd na Rosję stworzył niebezpieczeństwo, że Niemcy mogłyby ruszyć na Bliski Wschód przez Kaukaz i Thrcję. Przygotowanie do wysyłania brytyjskiego i amerykańskiego zaopatrzenia do Rosji spowodowało wspólną brytyjsko-radziecką okupację Iranu. Pod koniec tego roku japoński atak na flotę amerykańską wciągnął Stany Zjednoczone do wojny z Niemcami i Włochami, a także z Japonią. Lata 1942-1943 były okresem przełomowym na Bliskim Wschodzie. Niemiecka armia wzmocniła Włochów w Libii, a w czerwcu 1942 roku ruszyła na Egipt, by znaleźć się w pobliżu Aleksandrii. Jednakże wojna na pustyni oznaczała szybkie ruchy wojsk i już pod koniec roku kontrnatarcie spowodowało, że brytyjskie siły zbrojne znalazły się daleko na zachodzie, w Libii. Niemal jednocześnie, w listopadzie, angielsko-amery-kańskie armie wylądowały w Maghrebie, szybko zajmując Maroko i Algierię. Niemcy wycofali się do swojego ostatniego punktu oporu w Tunezji, i ostatecznie w maju 1943 roku opuścili go pod naciskiem ze wschodu i z zachodu.

Kraje arabskie właściwie zakończyły swój aktywny udział w wojnie. Wydawało się, że jego koniec przyniósł umocnienie władzy brytyjskiej i francuskiej. Wielka Brytania utrzymała swoje wpływy we wszystkich opanowanych do tej pory krajach; co więcej, wojska brytyjskie znalazły się w Libii, Syrii i Libanie. Panowanie francuskie trwało formalnie w Syrii, Libanie oraz w Maghrebie, gdzie francuska armia została przekształcona tak, by mogła wziąć udział w ostatnich fazach wojny w Europie.

W rzeczywistości jednak podstawy potęgi brytyjskiej i francuskiej zostały naruszone. Upadek Francji w 1940 roku osłabił jej pozycję w oczach rządzących i chociaż odrodziła się ona po stronie zwycięzców zachowując status wielkiego mocarstwa, to jednak problemy związane z odbudową ustabilizowanego życia narodowego i rekonstrukcją zniszczonej gospodarki utrudniały utrzymanie imperium sięgającego od Maroka do Indochin. W Wielkiej Brytanii wysiłek wojenny doprowadził do kryzysu gospodarczego, który udało się pokonać jedynie dzięki pomocy Stanów Zjednoczonych; zmęczenie i świadomość zależności umacniały wątpliwości, czy jest możliwe i potrzebne panowanie nad tak wielkim imperium jak niegdyś. Nad Wielką Brytanią i Francją górowały dwa mocarstwa, których potęga ujawniła się w wyniku wojny. Stany Zjednoczone i Związek Radziecki miały większe możliwości gospodarcze i dysponowały większą liczbą ludzi niż jakiekolwiek inne państwo. W czasie wojny ich