g5 bmp

_ E. Andrzejewska-Golec, L. Świątek

2. Rodzina: Sarcoptidae -Świerzbowcowate

Do rodziny świerzbowcowatych należą małe roztocza o zwartej budowie ciała, którego ^powierzchnia,grebietowa jest wypukła, zaś brzuszna - bardziej spłaszczona. Nie mają narządów oddechowych ani układu krwionośnego, oddychają całą powierżcHnią ciała. Są to zwierzęta przeważnie jajorodne. Wrażliwe na światło, mimo braku oczu.

Gatunek: Sarzaptes scabiei (Ł.) - Świerzbowiec ludzki.

^Występowanie. ^Jest to pajęczak kosmopolityczny, pasożytujący w skórze człowieka. ^Rozpowszechniony zwłaszcza wśród ludności ubogiej, o niskim poziomie.higieny. W Polsce notuje się ostatnio wzrost zarażeń świerzbowcem wśród dzieci i młodzieży skupionej w szkołach, internatach itp.

Ryc. 77. Świerzbowiec ludzki, A, B - samiec i C, D - samica od strony grzbietowej i brzusznej. E - samica składająca jaja w korytarzu wydrążonym w skórze żywiciela, F -larwa 6-nożna widziana od strony brzusznej (wg 18).

Budowa (ryc. 77, A-D). Ciało świerz-bowca ludzkiego posiada kształt owalny, barwę szarobiałą; pokryte jest delikatnym prążkowanym ośkórkiem, opatrzonym krót-kimi kolcami i szczecinkami. Samica,,a..dłur-, gości ok. 0,4 mm i 0,25 mm szerokiDŚci, samce są nieco, mniej szę. Odnóża Jkrótkie, kikutowate, 5-członowe, których dwie pierwsze pary są większej, zaopatrzone w przyssawki osadzone na dość długich cjęn_r kich szypułach; pozostałe dwie pary tylnych odnóży mają na końcach długie szczecinki. Stopa odnóży jest zakończona dwoma pazurkami. U samca ostatnia para odnóży posiada przyssawki, co stanowi jedną z drugo-rzędnych cech płciowych świerzbowca. Narządy gębowe są skupione w kształcie stoż-ka. Hipostom nie posiada ząbków.

Samica, przebywająca na skórze człowieka, w 4-5 dni po zapłodnieniu drąży za pomocą szczękoczułków i dwóch pierw-szych par odnóży krocznych Idlkucentyme-trowe korytarze w obrębie warstwy rogowej naskórka, gdzie składa jaja w liczbie pc 2-5 dziennie, w ciągu swego życia 30-100 jaj (ryc. 77 E). Jaja są kształtu owalnego i bardzo duże w porównaniu do wielkości samicy; mają bowiem wymiary 0,15x0,1 mm. Po upływie 3-5 dni z jaj wykluwają się 6-nożne larwy (ryc. 77 Fj, które wychodzą na powierzchnię skóry i mogą zarażać nowego osobnika. Larwy te, o wymiarach 0,11-0,14 mm drążą następnie w skórze korytarze, linieją i przeobrażają się w 8-nożne nimfy (tzw. protonimfy) o długości ok. 0,16 mm, które znowu wychodzą na powierzchnię i są formą inwazyjną dla człowieka. Nimfy drążą nowe korytarze i po dwóch dniach następuje drugie linienie i zróżnicowanie płciowe powstałych nimf Ii-go stadium - są to tzw. deutonimfy. Samce na tym etapie kończą swój rozwój, natomiast żeńskie deutonimfy (o długości 0,22-0,25 mm) kopulują z samcami, po czym linieją po raz trzeci i przekształcają, się w osobniki żeńskie w pełni dojrzałe. Samice różnią się więc od samców tym, że w swym rozwoju przechodzą dwa stadia nimfy. Cykl życiowy świerzbowca, od jaja do postaci dorosłej trwa 8-15 dni. Samce żyją na powierzchni skóry i tylko w celu zapłodnienia samic mogą wnikać do korytarzy. Samice żyją na żywicielu 3-6 tygodni; poza nim zaś przeżywają 10-14 dni. Również jaja są odporne na zmiany warunków środowiska zewnętrznego.

86