page0078

68

wrażenie; obraz z chwilą gdy wstrząśnie nim wrażenie, które mu przeczy, ukazuje się jako złudny ¹). Przypuśćmy, że siedzimy, marząc i przyglądamy się pochodowi naszych obrazów myślowych; jeżeli w takiej chwili nagły hałas przywoła nas do rzeczywistości, cała nasza fantasmagorya myślowa pierzchnie jak za dotknięciem różdżki czarodziejskiej, i właśnie przez to zniknięcie wykazuje się fałszywość obrazu. Jest on fałszywy, bo nie zgadza się z obecną rzeczywistością. Ale gdy nie stwierdzamy faktycznej niezgodności między oboma sposobami poznania, oba dają nam wrażenie rzeczywistości. Jeśli wywołuję wspomnienie i uważnie przebieram wszystkie jego szczegóły, mam wrażenie, że jestem przed rzeczywistością samą. »Zdaje mi się że jeszcze tam jestem« mówimy, i między wywoływanemi wspomnieniami są takie, które dają nam tę samą, pewność co postrzeganie owej chwili. Niektórzy świadkowie krwią własną spisywaliby zeznania swoje; nieczęsto się to zdarza, ale się zdarza.

1 nadto, jest tysiące okoliczności, w których myślenie nie jest ani w konflikcie z postrzeganiem ani odosobnione odeń, lecz w logicznej

*) Przykro mi wspomnieć, żeTaine popadł tu w utarte pojęcia o przeciwstawieniu mózgu i myśli. Podjął tę starą ideę, nie myśląc jej analizować, i uczynił ją własną tylko wdziękiem swego stylu. A że był to umysł głęboko systematyczny, popełniona przezeń omyłka pociągnęła większe skutki, niż gdyby to uczynił był umysł zwykły.

http://rcin.org.pl