55810 Image0024

Szkoła - segregacje - nierówności

114

P1SA/OECD jest 41 jednostek badanych. l’o drugie - układ segrcgacyjny. W naszym przypadku będziemy całość zmienności wskaźnika SES rodziny pochodzenia ucznia rozdzielać na dwie składowe: wariancja w obrębie szkoły i wariancja między szkołami. Wskaźnik segregacji będzie odpowiadał na pytanie, jaki procent wariancji wskaźnika statusu przypisanego ucznia wyjaśnia w danym systemie szkolnym podział uczniów na szkoły.

Dla naszych analiz ciekawszy byłby bardziej złożony układ segrcgacyjny z uwzględnieniem poziomu klasy: całość wariancji wskaźnika statusu ^ wariancja wyjaśniana przez podział uczniów na szkoły ^ wariancja wyjaśniana przez podział uczniów w obrębie szkoły na oddziały klasowe. Niestety, schemat losowania próbek w analizowanych badaniach nie umożliwia takich analiz. W CES IEA w zdecydowanej większości krajów j>o wylosowaniu szkól, w obrębie szkoły losowano jedynie jeden oddział odpowiedniej klasy. Uczniów tej klasy traktowano jako reprezentatywnych dla szkoły. W PISA/OECI) też najpierw losowano szkoły, ale następnie w obrębie szkoły losowano35 uczniów. By uniknąć nadreprczcntacji w próbkach uczniów z małych szkól, w analizie uwzględniano w obu studiach odjx)\viedni system wag.

Statystycznym narzędziem analizy będzie analiza wariancji (jcdnoczynnikowa, szkoła jako efekty stale), a wskaźnikiem segregacji statystyka eta². Dla wygody wartość wskaźnika będzie mnożona przez 100, co pozwoli interpretować wynik jako procent wariancji wyjaśniany przez podział uczniów na szkoły.

Ostatnia decyzja dotyczy konstrukcji wskaźnika statusu sjjoleeznego ucznia. Analogicznie jak w rozdziale jx>święconym analizie |)oziomu nierówności edukacyjnych v\' perspektywie porównawczej, użyto skonstruowanego w obrębie projektu PISA wskaźnika statusu ekonomiczno-społeczno-kulturowego. By nic komplikować nazewnictwa, będziemy nazywać ten wskaźnik SES.

Ponieważ w CES IEA nie zbierano wszystkich informacji potrzebnych do obliczania w analogiczny si>osób wskaźnika SES, w tym wypadku w analizach użyto uproszczonego wskaźnika będącego kombinacją zmiennych wykształcenia rodziców i zasobności domowej biblioteki. Dla uproszczenia opisu również ten zubożony wskaźnik będzie oznaczany SES.

Poziom segregacji SES w badanych systemach szkolnych

Zacznijmy ml analizy danych z chronologicznie pierwszego badania. Poniższy wykres przedstawia wyniki analizy poziomu segregacji ze względu na SES rodziny pochodzenia ucznia obliczony na podstawie danych CES IEA.

Średnia wskaźnika segregacji w badaniu CES IEA wyniosła 29 pp. Zdecydowanie najniższy poziom segregacji notujemy w azjatyckim Hongkongu. W tym systemie podział na szkoły w j>opulacji czternastolatków wyjaśnia tylko 129E zmienności SES rodziny pochodzenia ucznia. Następnie mamy grupę 6 krajów, w których wskaźnik segregacji zawiera się w wąskim przedziale 17-19 pp. Cztery z tych państw to kraje skandynawskie. Na drugim krańcu mamy gruj>ę sześciu państw, w których wskaźnik segregacji wynosi 40 lub więcej procent. W tej grupie trzy państwa to kraje postkomunistyczne, dwa - jłoludniowoamcrykańskic, zestaw uzupełnia Portugalia.

Widzimy więc z jednej strony I longkong, na drugim skraju - Chile. 1 longkong - do 1997 administrowany przez Brytyjczyków - to bardzo ciekawy obiekt dla badacza sys-

Chile Bułgaria Kolumbia Rumunia Węgry Portugalia Rosja l\>lska (iclgia (t. Wiochy Słowacja

USA

Litwa

Niemcy

Czechy

Szwajcaria

Grecja

Estonia

Australia

Łotwa

Cypr

Słowenia

Finlandia

Anglia

Szwecja

Dania

Norwegia

Hongkong

35l

Z3E

3IZ

ze:

Ute

□HE

35Z

raz

:~zaizz r: ..zazz

ZZZZ23ZI - i□ra z: ZJ27ZZ ZZ25ZZI

;az

ZZZ3EZZ ZZTHZZZ Z. a .

izzznzzi nszzn

ZZZ3ZZE

ZZTffZZC

zznzzn

“z:

'zzi7z=iz

12:

40 GO

Procent wariancji SES

~i— 80

100

0 międzyszkolna Q wcwn-itreszkolna

Wykres 2.1. Poziom segregacji SES w badanych systemach szkolnych - CES IEA 1999. Procent wariancji wskaźnika SES wyjaśniany przez podział na szkoły, ranking według poziomu segregacji

Oblicttnia własne na podstawie CES IEA