21

Ruchliwość społeczna jest również znacznie bardziej o? , _jtrażu przemysłowego. Czy bomba została zatem skutecz-

niczona, niż głosił to Dahrendorf, zarówno pod względem rozbrojona? Mimo odmiennych punktów wyjścia Mili-

zakresu, jak i konsekwencji dla ogółu społeczeństwa. Wędkuj i Dahrendorfsą w tej kwestii do pewnego stopnia zgodni. Mili banda ruchliwość ma na ogół „krótki zasięg”, czyli odUj|_ibanci akceptuje mianowicie pogląd, że scenariusz przewi-wa się tylko pomiędzy najbliższymi pozycjami w hierarqj,_{wany prz}ez Marksa dotąd nie został zrealizowany. W Eu-społecznej. Ruchliwośćo „długim zasięgu”, pozwalająca o Wschodniej istnieją jednak społeczeństwa, w których bom pochodzącym z klasy robotniczej osiągnąć poziom elu_llodoksyjna doktryna oficjalna opowiada się za wprowadze-występuje bardzo rzadko. Równość szans, która dla Dahr«° _{em w} życie wytycznych Marksa. Związek Radziecki, spo-

dorfa jest tak istotna, okazuje się raczej mitem niż rzeczy,,_eczeństwa Europy Wschodniej oraz Chiny, a także wiele

stością. Miliband twierdzi zresztą, że nawet gdyby fakty b;_innvch krajów na święcie, rządzi się, według własnej opinii, /.godne z opisem Dahrendorfa. ruchliwość nie zmieniła _zasadami marksistowskimi.

wiele w podziałach klasowych. System klasowy pozostai ' ‘ Na podstawie przytoczonego wyżej cytatu można zauwa-bowiem w gruncie rzeczy taki sam, nawet gdyby mobilne żyć, że Miliband dostrzega różnice strukturalne dzielące te społeczna była znacznie większa niż obecnie:    społeczeństwa od społeczeństw Zachodu, choćby z tego

.    względu, że gospodarka jest w nich zarządzana przede wszy st-

3 a rd ziej „merytokratyczna” droga kariery, wytyczo: kim przez państwo, a nie przez prywatny kapitał. Autor nie

w istniejącym systemie ekonomicznym, mogłaby jedyn podziela jednak opinii, że stworzony przez nie socjalizm

zapewnić większej liczbie osób pochodzenia robotniczej stanowi w najlepszym wypadku niekompletną i zniekształco-zajmowanie najwyższych szczebli w istniejącym sysn ną wersję przewidywań Marksa.

mie. Jest to, co prawda, pożądane, ale nie powoduje prze Miliband twierdzi, że dzięki wyraźnemu postępowi w po-kształcenia w inny system*.    równaniu do brutalnych stosunków gospodarczych wczesne

go kapitalizmu żądania podnoszone przez klasę robotniczą naliza konsekwencji powszechnego prawa wyborczej zostały na Zachodzie częściowo zaspokojone. Na poziomie i uznania procedur rozjemczych w przemyśle także jest i nr gospodarczym konflikt klasowy jest zazwyczaj obszarem od-u Milibanda i u Dahrendorfa. Ten ostatni skłonny jest traku działywania silnych nacisków wywieranych przez przedsię-\\ ać owe zjawiska jako bezpośrednie skutki postępu industif biorstwa i przez państwo w celu oddzielenia tzw. stosunków lizacji akceptowane i popierane przez życzliwe państw przemysłowych od konfrontacji politycznych. Powodzenie Miliband twieidzi natomiast, że są to osiągnięcia uzyskać związków zawodowych w mobilizowaniu „zorganizowanego w u akcie i w wyniku walki klasowej i że nadal stano"'-¹ świata pracy” często prowadzi do ich włączenia się w istnie-zaizewie konfliktu. Prawo wyborcze rzadko było przyznać -W^cy układ. Związki zostają przekształcone w wielkie, zbiu-ne bez oporów przez klasę panującą, tak samo jak pra" ^r°kratyzowane organizacje zatrudniające pełnoetatowych

‘Tamże, s. 41.

--_—    ^u>zędników i zaczynają się izolować od własnych członków

których interesy powinny reprezentować w zakładach pracy.

50