CCF20090625073

] 32    Wzniosłość jako nierozwiązany problem moderny

można wyjaśnić przez wskazanie na postępujący od Rewolucji Francuskiej proces wtargnięcia czasu (Verzeit-lichung), tzn. na radykalnie zmienioną świadomość historii, ta struktura bowiem jest, jak widzieliśmy, starsza. Nowe jest tylko to, że im bardziej filozofia tego nie dostrzegała, tym wyraźniej narastał także ruch przeciwny: struktura nagłości tego, co wzniosłe. Zniesienie granicy nagłości między moderną i przedmoderną wynika z samej zasady tej „nagłości", stąd, że nie reprezentuje ona czegoś, lecz sama jest czymś.

Filozofia sztuki czy teoria estetyczna

Problem uniwersalistycznego odniesienia

W Notebooks Friedricha Schlegla znajduje się pozornie banalne zdanie: „Należy filozofować o sztuce, należy bowiem filozofować o wszystkim: tylko wypada najpierw coś o sztuce wiedzieć"¹. Skoro można opisać estetykę jako filozofię sztuki, to trzeba zapytać, jak realizowany jest w niej ten Schleglowski postulat? Jaka jest relacja między filozofowaniem i wiedzą o sztuce? Nie pytamy wtedy o zdolność filozofii do tworzenia systemu i o jej pojęcia, jak to czyni Hegel we Wprowadzeniu do swoich Wykładów o estetyce, ale o jej odpowied-niość wobec przedmiotów estetycznych. Nie filozofia, ale sztuka stanowi wtedy kryterium. W jakim stosunku pozostaje teoretyczne zainteresowanie absolutem do teoretycznego zainteresowania tym, co estetycznie szczególne? Co w ogóle pozostało z możliwości filozoficznej estetyki, jeśli nie zakładamy już, jak niemiecki idealizm i jego późniejsi wyznawcy, porównywalności filozofii i sztuki w pojęciu najwyższej „tożsamości" (Schel-ling) lub w pojęciu „idei” (Hegel), ponieważ nowoczesna wiedza o sztuce jest czymś „nietożsamym” i nie dopuszcza już takiej jedności, nawet jeśli jest dialektycznie za-pośredniczona? Historia estetyki filozoficznej jest historią konfliktu tej wiedzy z uniwersaiistycznymi roszczeniami filozofii: Estetykę można by opisać jako historię jej samowyzwalania się z teologiczno-metafizycznego,

1

Friedrich Schlegcl. Literary Notebooks. hrsg.. elngeleitet und kommentiert von Hans Eichner, Frankfurl/M. 1980, s. 41.