CCF20091108024

STRES ZAWODOWY A ZDROWIE PRACOWNIKÓW 191

cztery typy takiego wsparcia (House, 1981): wsparcie emocjonalne (np. empatię, troskę, miiość, zaufanie i zainteresowanie), wsparcie instrumentalne

(np. bezpośrednią pomoc ze strony innych osób), wsparcie informacyjne (np. rady, informacje, sugestie lub wskazówki) oraz wsparcie oceniające (np. informacje zwrotne lub porównania społeczne związane z samooceną danej osoby). Należy podkreślić, że te cztery typy wsparcia są ze sobą ściśle powiązane empirycznie (Buunk i in., 1998).

Funkcje wsparcia społecznego w miejscu pracy polegające na łagodzeniu stresu określa się zwykle mianem efekty buforowe, odróżniając je od efektów bezpośrednich (np. Cohen, Wills, 1985). Z efektem buforowym mamy do czynienia wtedy, kiedy wsparcie społeczne łagodzi wpływ stresorów na reakcje stresowe i przynosi korzystne skutki w wypadku oddziaływania silnych stresorów zawodowych. Termin „efekty bezpośrednie” odnosi się natomiast do pozytywnego wpływu wsparcia społecznego w miejscu pracy na stan zdrowia jednostki, niezależnie od tego, czy doświadcza ona stresu zawodowego, czy też nie. Wyniki niektórych badań empirycznych potwierdzają występowanie efektów buforowych wsparcia społecznego w miejscu pracy, chociaż zgromadzone dane nie są całkowicie jednoznaczne. Rezultaty wielu badań wskazują, że tylko niektóre spośród badanych efektów buforowych rzeczywiście odgrywają istotną rolę. Jeśli chodzi o efekty bezpośrednie, to wiele badań dowiodło istnienia umiarkowanych negatywnych związków między wsparciem społecznym w miejscu pracy a psychologicznymi reakcjami stresowymi (przegląd badań zob. w: Cohen, Wills, 1985; Buunk i in., 1998).

Wyjaśniając związki między różnymi rodzajami właściwości pracy a stanem zdrowia pracowników, modele przedstawione w poprzednich podrozdziałach dają pewne wskazówki co do interwencji, które mogą służyć zapobieganiu stresowi zawodowemu łub łagodzeniu jego skutków. W ostatniej części niniejszego rozdziału przedstawimy i omówimy systematyczny przegląd takich działań interwencyjnych.

INTERWENCJE SŁUŻĄCE ZAPOBIEGANIU STRESOWI ZAWODOWEMU LUB ŁAGODZENIU SKUTKÓW ODDZIAŁYWANIA STRESORÓW

Działania interwencyjne skierowane przeciwko stresowi zawodowemu mogą się koncentrować na jednym z trzech poziomów:

• Organizacja. Przez zmianę sytuacji pracy wskutek interwencji na poziomie organizacji można próbować usunąć źródło problemu, a tym samym złagodzić reakcję stresową pracownika.

•    Styk jednostki z organizacją. Przez zwiększenie odporności jednostki na określone stresory zawodowe można obniżyć jej podatność na stres.

•    Jednostka. Ucząc się lepszych sposobów zmagania się ze stresem (jakimkolwiek), jednostka zapobiega negatywnym psychologicznym skutkom oddziaływania stresorów zawodowych.