DSCN1228

Maria Ludwika Lewicka

mógł zostać budowniczym Wiednia, gdyby zechciał przyjąć propozycję cesarza Rudolfa II¹.

Jan Schneider z Lindau jest - w dziejach fortyfikacji nowożytnych - twórcą z okresu przejściowego, w którym dokonywał się podwójny, wyżej wspomniany przełom. Zmiany wynikały po pierwsze: z potrzeby specjalistycznego wykształcenia fortyfikatora, po drugie: z przechodzenia od murowanej fortyfikacji bastionowej, realizowanej według reguł szkół włoskich, poprzez struktury muro-wano--ziemne - do holenderskiej fortyfikacji ziemnej. Ten okres przejściowy ma swój wyraz w stosowanej metodzie modernizowania i rozbudowy istniejących obwarowań miejskich systemu basztowego i bastejowego. Odstępuje się od sposobu projektowania w skali miejsca, a przechodzi do projektowania kompleksowego, w skali zespołu urbanistycznego. Znane nam projekty i realizacje mistrza Jana z Lindau wskazują na to, że był fortyfikatorem nadążającym za awangardą swego czasu. Jednocześnie jako twórca doby renesansu cechował się wszechstronnością umiejętności: inżynieryjnych, budowlanych, architektonicznych i artystycznych. Nie sposób przedstawić jego sylwetki - inżyniera fortyfikatora i budowniczego - bez wspomnienia o jego działalności architektonicznej, o której będzie mowa w tle niniejszej wypowiedzi.

Jan Schneider był najprawdopodobniej Szwajcarem. Urodził się 9 października 1544 roku w Lindau nad Jeziorem Bodeńskim, w rodzinie mieszczańskiej². Do Gdańska przybył w roku 1565 jako młody, ale już wykształcony architekt, for-tyfikator i budowniczy. Przyjechał z Drezna, zapewne wraz z Janem Kramerem. Współpracę tych dwóch budowniczych utrwaliło małżeństwo Jana z córką Kramera. W dokumentach zachowały się określenia jego osoby: Jan z Lindau³, mistrz Jan Schneider⁴. Forma stylowa architektury, którą realizował w Elblągu oraz jego późniejsze realizacje z Gdańska i Wrocławia, dowodzą, że był architektem i fortyfikatorem wykształconym w kręgach niderlandzko-niemieckich.

1

   Propozycji przeniesienia z Wrocławia do Wiednia (m.in. dla rozbudowy fortyfikacji stolicy i trwałego związania się z dworem Habsburgów) - nie przyjął, zapewne z powodu zaawansowanego wieku. Polecił swego syna Jana, też architekta.

2

   K. Hanke, Hans Schneider von Lindau, ein Baumeister des 16 Jh. im Deutschen Osten..„Zeischrift fur Ostforschung“ Marburg 1959, z. 4, s. 534 - podaje datę urodzenia odszukaną w archiwaliach miasta Lindau. Ponieważ mistrz Jan umierając w roku 1606 miał mieć 64 lata, dlatego w opracowaniach encyklopedycznych podaje się jako rok urodzenia 1542. Zob. też: K, Bimler, Hans Schneider von Lindau ein Breslauer Stadtbaumeister (+1606), „Zeitschrift des Veriens fur Geschichte Schlesiens" Bd. 68, Breslau 1934, s. 121.

3

   „Hanns von Linden Bawmeister Zue Danczig” (z listu Rady Miejskiej Wrocławia do Jana Schneidera z 8.03.1584); „Hans von der Linde” (z listu rady miejskiej Wrocławia do rady miejskiej Gdańska z 18X111585).

4

   „Paumeister Johan Schneider” (z listu cesarza Rudolfa Habsburga do rady miasta Wrocławia z 14 VI1601).