str121

E. Biiik»civk/-Grsih<'<v»k.i. Z. Mikulski Hydn/kigm og>Hnu Wursznwu 20oJ ISBN 83-01 -M579-X. O by WN PWN 2005

stacjonarny. Gdy dostawa jest mniejsza od masy ubytku, a więc bilans masy lodu jest ujemny, lodowiec staje się martwy, kurczy się i stopniowo zanika wskutek topnienia.

Typy 1 o d o w c ó w

Lodowce występujące na Ziemi, ze względu na warunki klimatyczne i topograficzne, różnią się wielkością i kształtem. Morfologia lodowca zależy przede wszystkim od ilości lodu i rodzaju rzeźby terenu, na którymi się ten lód zgromadził. YV zależności od rozległości i grubości lodowców wyróżnia się:

B

Rys. 108. Rodzaje zlodowaceń: pokrywowe, półpokrywowe i górskie na przykładzie hipotetycznych przekrojów (za

Janią, 1993}

Cl

C

C

1) zlodowacenie pokrywowe - lód całkowicie zakrywa rzeźbę podłoża (rys. 108). Odgrywa ono podstawową rolę w krajobrazie Ziemi; są to olbrzymie czasze lodowe lekko wypukłe, niezależne od rzeźby podłoża. Nagromadzenie śniegu następuje w środku tarczy lodowca, zanikanie - na jego krańcach. Lód przemieszcza się promieniście na wszystkie strony od środka tarczy do brzegów (rys. 106). przy czym najszybszy ruch jest w pobliżu krawędzi. Ablacja występuje tylko w wąskim pasie na skraju płaszczyzny lodowców. Podstawowym źródłem ubywania masy lodowców jest obłamywanie ich krańców spływających w morze; obłamy te tworzą góry lodowe (zob. rozdz. VIII. podrozdz. 6). W zależności od rozmiarów zlodowacenia pokrywowego wyróżnia się: lądolód, kopułę lodową, czapę lodową, pole lodowe i lodowiec szelfowy. Lądolód jest wielkim lodowcem kontynentalnym, zajmującym miliony kilometrów kwadratowych, grubości sięgającej kilku tysięcy metrów. Obecnie na Ziemi mamy dwa lądolody: antarktyczny i grenlandzki. Lądolód Antarktydy pojawił się w trzeciorzędzie; ok. 5-6 min lat temu osiągnął największe rozmiary w swej historii. Objętość lądolodu wynosiła wówczas 36 min km’; obecnie wynosi 24 min km' (Jahn, 1977). Maksymalna grubość lądolodu sięga 4776 m -jest to największa znana grubość lodu na naszej planecie (Marcinek, 1991). Lądolód

co

co

co

121

o

©

©

&