22.02.2003 r.

Temat: Podstawowe definicje.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze to interdyscyplinarna dziedzina nauki mająca na celu wyjaśnianie prawidłowości i mechanizmów współpracy międzynarodowej, a szczególnie handlu oraz przepływu kapitału i siły roboczej.

Gospodarka światowa to zbiór krajowych i międzynarodowych podmiotów gospodarczych, głównie przedsiębiorstw i instytucji rynkowych połączonych ze sobą przez systemy powiązań w zakresie handlu i innych form współpracy, lecz działających w ramach państw i ich ugrupaowań oddzielonych od siebie granicami politycznymi.

Międzynarodowy podział pracy to szczególny typ społecznego podziału, pracy polegający na tym, że zbiorowości ludzkie poszczególnych krajów specjalizują się w pewnych rodzajach działalnosci wytwarzającej produkty lub usługi w ilości przekraczajacej własne zapotrzebowanie, a rezygnując z wykonywania innych prac. Rezultatem, a jednocześnie niezbędnym warunkiem międzynarodowego podziału pracy jest wymiana towarów i uslug między krajami czyli handel międzynarodowy.

Specjalizacja międzygałęziowa oznacza koncentrację produkcji w calych gałęziach lub działach gospodarki narodowej z jednoczesną rezygnacją lub ograniczeniem produkcji w innych gałęziach lub działach.

Specjalizacja wewnątrzgałęziowa oznacza koncentrację produkcji w pewnych dziedzinach danej gałęzi oraz rezygnację z produkcji lub jej ograniczenie w innych dziedzinach tej samej gałęzi.

Komplementarność struktur gospodarczych występuje wtedy, gdy gałęzie lub dziedziny produkcji, w których odbywa się specjalizacja w jednym kraju nie są rozwijane lub nie istnieją w drugim kraju.

Konkurencyjność struktur gospodarczych występuje wtedy, gdy mamy do czynienia ze strukturami dublującymi się (np. dwa kraje starają się produkować to samo)

T: Przedrycardiańskie teorie międzynarodowego podziału pracy i handlu

Trzy kategorie:

1. doktryna merkantylizmu

2. doktryna fizjokratyzmu

3. teoria liberalizmu gospodarczego wraz z teorią wolnego handlu

Ad 1) DOKTRYNA MERKANTYLIZMU:

Dominowała w Europie zachodniej w II połowie XVII i XVIII w.

ZAŁOŻENIA tej doktryny:

była oparta na założeniu, że o bogactwie kraju decyduje zasób kruszców posiadanych przez ten kraj, z tego wynika ze kraj powinien dążyć do posiadania dodatniego salda handlu zagranicznego

(wartość eksportu > wartość importu) ; merkantylizm sprzeciwiał się gospodarce feudalnej i stawiał sobie za CEL - stworzenie gospodarki rynkowej. Główny cel mankantylizmu miał na celu wspierać wzrost wartości eksportu, oraz hamować import. (tzw. protekcjonizm) - który był charakterystyczną cechą merkantylizmu. Kraje, które osiągnęły wysoki poziom na rynku osiągnęły to dzięki protekcjonizmowi.

Ad 2) DOKTRYNA FIZJOKRATYZMU.

Odmienna od teorii wolnego handlu i doktryny wolnego handlu, jakie popierała Anglia. Domena fizjokratyzmu stworzona we i dla Francji.

GŁÓWNA DOMENA:

„O bogactwie kraju decyduje rolnictwo, a źródłem bogactwa jest praca na roli”

Francja kładła nacisk na rozwój gospodarstw. Oferowana koncepcja Francji, która kładła nacisk na rozwój gospodarstw rolniczych była mniej interesująca w stosunku do koncepcji oferowanej przez Anglię - koncepcja rozwoju przemysłu. Z punktu widzenia międzynarodowego rozwoju w fizjokrytycyźmie nie możemy zbyt wiele pozytywnych opinii wyrazić, bo nie było żadnych postępów.

Ad 3) TEORIA LIBERALIZMU GOSPODARCZEGO WRAZ Z TEORIĄ WOLNEGO HANDLU.
(A. Smith)

Po osiągnięciu uprzemysłowienia kraju Anglia mogła pozwolić na liberalną politykę gospodarczą, czyli politykę odmienną Liberalizm

LIBERALIZM Rola konkurencji i swobodnego przepływu czynników produkcji: pracy i kapitału, nie tylko wewnątrz kraju, ale również w skali międzynarodowej. Dzięki nie ograniczeniu przepływu czynników pracy i kapitału oraz konkurencji mogą powstawać optymalne kombinacje czynników produkcji zapewniające maksymalizację dochodów indywidualnych i dochodu międzynarodowego.

KONKURENCJA - eliminacja pewnych podmiotów musi doprowadzić do bankructwa wyzwalają się czynniki produkcji. Czynniki te mogą przepływać np. siła robocza z jednego kraju, a kapitał z drugiego itp. Przepływ czynników tworzy optymalne kombinacje. Wiąże się z tym
TEORIA WOLNEGO HANDLU czyli przepływ towarów między krajami. Najważniejsze założenie teorii wolnego handlu to przepływ w skali międzynarodowej kapitału i siły roboczej. Korzyści z handlu wg. A. Smitha - jego zdaniem trzeba sprzedawać te towary, które za granicą wytwarzane są drożej, a kupujemy te, co u nas drożej się wytwarza i za co mamy kupować, jeśli nie możemy sprzedać - są krajami nie efektywnymi. Dopiero D. Ricardo rozwinął te koncepcję. Uznał, że wcale nie jest potrzebna absolutna przewaga, oraz że istnieje odmienna od przewagi absolutnej koncepcji PRZEWAGA KOMPARATYWNA.

01.03.2003 r.

Temat: Teoria przewag komparatywnych D. Ricarda.

Główny błąd A. Smitha - ZAŁOŻENIE, że źródłem korzyści jest przewaga w kosztach produkcji (poprzedni wykład), nie uwzględnia przypadku, w którym jeden kraj, który wszystko drożej (taniej) wytwarza

TEORIA PRZEWAG KOMPARATYWNYCH (prawidłowa wersja tłumaczenia) D. Ricarda znana jest pod nazwą teoria kosztów lub korzyści komparatywnych, a dokładnie powinno być to tłumaczone - teoria przewag komparatywnych, więc z języka angielskiego Comparatiwe, advantage theory.

W teorii D. Ricarda koszty produkcji - wyraża się w postaci nakładu pracy na 1 jednostkę produktu tak jak u A. Smitha, ale w modelu Ricarda nie porównujemy absolutnego poziomu kosztów (każdego towaru oddzielnie w kraju i zagranicą), ale relacje z relacjami kosztu jednostki produkcji za granicą. (przynajmniej dwóch towarów z relacją takich samych towarów za granicą, a nie jednego towaru)

COMPARATIVE compare - porównać ale ta forma jest bogatsza, ale czasownik (compare) i on miał na myśli: relatywny, względny, nie absolutny

Nie koszty są komparatywne Nie korzyści są komparatywne

ADWANTAGE korzyści, nie w sensie pomiędzy dochodem to jest korzyść sytuacyjna, przewaga

Założenia zestawu Ricarda - Literatura

Przykład 1:

Wielkość produkcji i koszty wytwarzania w krajach A i B przed specjalizacją.

Całkowita samowystarczalność, czyli brak jakichkolwiek powiązań kraju 1-szego z zagranicą.

Produkt	Kraj A				Kraj B			Razem
	Wielkość produkcji	ogólny nakład		koszt jednostkowy	wielkość produkcji	ogólny nakład	koszt jednostkowy	wielkość produkcji
x - produkt pierwszy	60	60 h		1 h	60	180 h	180/60 =3	120
y - produkt drugi	60	120 h		2 h	60	540 h	540/60=9	120= 60+60
				60/60 =1
ogółem	180					720 h

Czyli kraj B jest słaborozwinięty, bo więcej musi się trudzić by wyprodukować oba dobra, a kraj A wytwarza te dobra dużo taniej. Czyli teoria Smitha nie może być handel między krajami, wynika to z teorii kosztów, bo kraj B nie wytwarza nic taniej niż kraj A.

ZASÓB CZYNNIKÓW PRODUKCJI zasoby pracy i kapitału potrzebne do tego by wyprodukować taką ilość tych dwóch dóbr.

Przy teorii D. Ricardo nawet, jeśli B produkuje wszystko drożej to i tak kraj A może kupować od B

PYTANIE:

Jakie są relacje kosztów produkcji w każdym kraju?

relacje „x” aby w kraju A jak 1:2, a w kraju B jak 1:3, bo 3/9 ale te relacje mówią, który kraj produkuje dobra „x” i „y” relatywnie taniej, a który relatywnie drożej.

To ten kraj może się w tej dziedzinie specjalizować: kraj B, bo kraj A towar „x” jest o połowę tańszy aniżeli towar „y”, a w kraju B stanowi to 1/3 ceny „x” od „y”, czyli jeszcze tańszy jest „y” w porównaniu z „x”.

Przykład 2:

Wielkość produkcji i koszt wytwarzania w krajach A i B w warunkach specjalizacji (częściowej). badamy korzyści specjalizacji:

Produkt	Kraj A				Kraj B			Razem
	Wielkość produkcji	ogólny nakład		koszt jednostkowy	wielkość produkcji	ogólny nakład	koszt jednostkowy	wielkość produkcji
x - produkt pierwszy	-	-		-	450/3 = 150	450(720-270)	3	150
y - produkt drugi	90 = 180/2	180		2	30	270	9	120 (120-90=30)
ogółem		180			720

Nakład, jakim kraj dysponuje

Widzimy korzyści ze specjalizacji, która wynosi 30 jednostek dobra x

NATOMIAST:

Jeżeli relacje kosztów jednostkowych produkcji są takie same w obu krajach to korzyści ze specjalizacji są „O”(zerowe) w każdym wariancie specjalizacji.

Podział korzyści ze specjalizacji i ich wycena

Produkt	Kraj A				Kraj B				Razem
	Wielkość produkcji	ogólny nakład		koszt jednostkowy	wielkość produkcji		ogólny nakład	koszt jednostkowy	wielkość produkcji
x - produkt pierwszy	75	75(og. wart.)		1	75		225	3	150
y - produkt drugi	60	120		2	60		540	9	120
ogółem		195					765
korzyści		15 8%*					45,6%

Podział po równo nie dzieli korzyści na dwie równe części

koszty nie są porównywane wartościowo, możemy zbadać natomiast przyrost wartości korzyści, czyli korzyści nie są równe.

! MECHANIZM CEN decyduje o podziale korzyści między krajami.

08.03.2003r.

Ewolucja międzynarodowego handlu zagranicznego c.d.

Hackscher, Ohlin - teoria obfitości zasobów (pojawiły się próby rozwijania teorii Ricarda przewag komplementarnych)

Hackscher i Ohlin postawili pytanie:

Co powoduje przewagi komparatywne między krajami?

Postanowili potraktować produkt, jako dwa uprzemysłowienia produkcji: praca i kapitał. Jeśli kraj jest obficie zaopatrzony w kapitał to powinien specjalizować się w produkcji towarów, które pochłaniają większą ilość kapitału niż pracy wtedy będzie specjalizacja eksportowa w dziedzinach, w których zużywa się relatywnie więcej kapitału niż pracy i produkty te będą tańsze od produkowanych innych krajach (i na odwrót).

Jakie znaczenie praktyczne ma ta teoria obfitości zasobów?

Najpierw określamy ranking produktów z punktu widzenia użyteczności pracy i kapitału w produkcji wyrobu. Rozumiano tą teorię jako rozwiniecie teorii Ricardo. I-szym który zajął się praktyczną stroną tej teorii był W. Leontief. Chciał stwierdzić czy w produkcji produktu w USA jest więcej kapitału (niż nakładu pracy), niż w produktach importowanych od innych, bo w USA tego kapitału można było więcej wykorzystać. W. Leontief odkrył, że w porównaniu z towarami importowanymi w ich towarach jest więcej nakładu pracy niż kapitału. To stwierdzenie nazwano Paradoksem Leontief'a. Mimo to Leontief nie dopatrzył się ułomności tej teorii tłumacząc, że nakład pracy w USA jest większy niż w innych krajach, jest obfitszy.

Jedni przeprowadzając badania wykazywali potwierdzenie tej teorii Heckscher'a, Ohlin'a, a inni dochodzili do potwierdzenia paradoksu Leontief'a.

Teoria ta jest wadliwa, bo może wyjaśniać tylko część przypadków występujących w praktyce tj. takich, dla których korzystna jest specjalizacja oparta na obfitych zasobach krajowych i nie objaśnia przypadków, gdzie specjalizacja eksportowa może być korzystna, gdy występuje w dziedzinach, w których przetwórstwo specjalizuje się w zasobach obcych.

TEORIA INTERNALIZACJI dotyczy systemu handlu światowego. W gospodarce światowej coraz większą rolę odgrywają powiązania rozwijane wewnątrz poszczególnych korporacji ponadnarodowych, ponadnarodowych jednocześnie te obserwacje dowodzą, że te powiązania nie są zgodne z regułami rynkowymi. W sytuacji powiązań tzw. cenach transferowych - są to ceny, których poziom w odniesieniu do towarów stanowiących materiały importowane, przez filię działającą w danym kraju z jednostki macierzystej jest:

1. zawyżony tzn. że filia krajowa płaci drożej za materiały od jednostki macierzystej niż by kupowała te materiały od jednostki światowej.

2. zaniżony, gdy filia sprzedaje wyroby gotowe jednostce macierzystej

Wpływ zmian cen światowych na korzyści z handlu zagranicznego.

terms of trade warunki wymiany, w handlu.

Pojęcie to oznacza relacje zmian cen towarów eksportowanych od zmian cen towarów importowanych. Nominalne cenowe terms of trade:

Tp = P¹ex/ P^oex : P¹im/P^oim * 100%

P¹ex średni w badanym okresie poziom cen towarów eksportowanych

P^oex średni w okresie wyjściowym poziom cen towarów eksportowanych

P¹im średni w okresie wyjściowym poziom cen towarów importowanych

P^oim średni w okresie wyjściowym poziom cen towarów importowanych

Tp Wskaźnik cenowy - terms of trade

Jest stosowany w oficjalnych statystykach I w statystykach międzynarodowych.

Skutki pogarszania się lub poprawiania Tp na przykładzie:

Tp = 1 i 2 ceny towarów eksportowanych wzrosły w stosunku do odsetek roku bazowego w wyrażeniu % o 20%.

Tp = 1,2 : 1,1 * 100% = 109% Nasze terms of trade w naszym badanym okresie poprawił się o 9%. Czyli o 9% przyrósł średni poziom cen eksportowanych towarów stosunku do cen importowanych towarów.

Wartość < od 1010 oznaczają, że terms of trade ulęgają pogorszeniu

Z tytułu zmian cen mamy „O” (zerowy) poziom korzyści, jeśli Tp = 100

Dochodowe terms of trade

Td = P¹ex/ P^oex : P¹im/P^oim * E

E wskaźnik dynamiki eksportu w cenach stałych w %

Td wskaźnik terms of trade skorygowany o zmiany dochodowe

Przykład:

Td = 1,2 : 1,1 * 130% = 142%

(130% - to jest wielkość obrazująca dynamikę eksportu w skali eksportu, przed przekształcenie na % wyniósł 1,3)

To jest łączny wskaźnik - mówiący o tym, że korzyści zmian cen światowych skorygowane o dynamikę wzrostu eksportu osiągnęły poziom wyrażony w postaci przyrostów o 42% mierzonych w postaci tego wskaźnika terms of trade.

PYTANIE EGZ.: OBJAŚNIJ DOCHODOWE T OF T

15.03.2003 r.

Jednoczynnikowy terms of trade

T_L = P¹ex/ P^oex : P¹im/P^oim * Lex

Podstawowa formuła T of T

Lex wskaźnik dynamiki wydajności pracy w sektorze eksportowym danego kraju w wyrażeniu %

T_L wskaźnik jednoczynnikowy terms of trade

(wzrost wydajności pracy w sektorze eksportowym)

interpretacja:

Z tytułu zaangażowania jednostki pracy w sektorze eksportowym można uzyskać wyższy wskaźnik wzrostu wydajności importu.

Bilans handlowy i płatniczy, oraz problemy ich równowagi.

Bilans handlowy i płatniczy różnica bilansu handlowego jest węższym pojęciem i stanowi część bilansu płatniczego, jest to składnik tzw. rachunku obrotów pieniężnych, jest to pierwsza część bilansu płatniczego.

Bilans handlowy jest zestawieniem wartości eksportowych i importowych towarów danym okresie, a w ujęciu finansowym jest zestawieniem płatności otrzymywanych przez kraje z tytułu eksportów oraz dokonywanych na rzecz zagranicy z tytułu importu dóbr.

Saldo handlu zagranicznego tj. różnica między wartością eksportu, a wartością importu towarów w danym okresie(najczęściej 1 roku).

Bilans płatniczy stanowi zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych przez tzw. rewidentów krajowych, wśród których są także działające firmy zagraniczne, a zagranicą w danym czasie.

Cztery pozycje rachunków obrotów bieżących:

1. bilans handlowy

2. bilans usług

3. zestawienie płatności z tytułu przepływu dochodów

- odsetek

- zysków

- dywidend

- wynagrodzeń za pracę

4. zestawienie transferów jednostkowych: tzn. nie mających charakteru płatności wynikających z transakcji: dary, pomoc zagraniczna itp.

- niesklasyfikowane obroty bieżące

- nie ewidencjonowany eksport w strefach przygranicznych (stadion warszawski)

- cześć kapitałów transferowych

Rachunek obrotów kapitałowych zestawienie transakcji dotyczących aktywów finansowych kraju i obejmuje:

1. zagraniczne inwestycje bezpośrednie

2. portfelowe

3. kredyty zagraniczne

Cechy pozytywne:

Lokaty w postaci zagranicznych inwestycji bezpośrednich są trwalsze niż inwestycje portfelowe.

Inwestycje bezpośrednie lokaty kapitału zagranicznego obejmujące przedsiębiorstwa kupowane lub nowo zakładane w nowym kraju lub obiekty inwestycyjne z udziałem kapitału zagranicznego, zapewniające osiąganie przez zagranicznych inwestorów dochodów w postaci zysków.

Inwestycje portfelowe lokaty na rynku papierów wartościowych w postaci: akcji, obligacji; dochody z nich mają postać odsetek i dywidend, a także dochodów z gry giełdowej

(tzw. lokaty kapitałowe krótkoterminowe), którego wysoki udział w ogólnej sumie inwestycji portfelowych może stwarzać dla kraju zagranicznego działaniami spekulacyjnymi ze strony podmiotów zagranicznych, zagranicznych także możliwością szybkiego odpływu tych kapitałów. Potęgujące zjawiska kryzysowe w gospodarce.

29.03.2003 r.

Wpływ handlu zagranicznego na dochód narodowy i koniunkturę w gospodarce.

Wpływ handlu zagranicznego na dochód narodowy odbywa się głównie pośrednio tzn. poprzez oddziaływanie na inwestycje i efektywność majątku oraz na zatrudnienie i wydajność pracy, a także na popyt globalny w gospodarce. Jednakże w handlu zagranicznym jest pewne zjawisko związane z dochodem narodowym. Tym zjawiskiem jest saldo handlu zagranicznego czyli różnica między eksportem, a importem.

Gospodarka autarkiczna

Y^a = K^a + I^a + P^a

Y^a wielkość wytworzonego dochodu narodowego

K^a wielkość konsumpcji

I^a wielkość inwestycji równa oszczędnościom

P^a wydatki sektora prywatnego (wydatki państwa)

K,I i P oznaczają krajowych odbiorców końcowych (finalnych)

Gospodarka otwarta

W gospodarce otwartej można rozdzielić między odbiorców końcowych, mniej lub więcej niż się wytworzyło.

Y_w = K + I + P + Z

Y_p

Y_p dochód do podziału między odbiorców finalnych

K konsumpcja

I inwestycja

P państwo

Z zagranica (w sensie salda) Eksport - Import

Jeżeli:

Ex = Im czyli Z = 0

Yw = Yp (dochód narodowy wytworzony = dochód narodowy podzielony)

W tym przypadku handel zagraniczny nie wpływa na dochód, co nie znaczy, że nie ma on wpływu wogule na dochód narodowy, bo ma wpływ pośrednio np. poprzez zwiększenie zatrudnienia

Jeżeli:

Yp = Yw - Z

Yp = Yw - (Ex - Im) = Yw = Ex + Im

czyli

dochód do podziału = dochód wytworzony - eksport, a + import

ROZWAŻANIA:

1) gdy Ex = Im to Yp = Y w

2) gdy Ex < Im (czyli gdy mamy ujemne saldo handlu zagranicznego) to Yp > Yw

3) gdy Ex > Im (czyli gdy mamy dodatnie saldo handlu zagranicznego) to Yp < Yw

AD 3) Saldo dodatnie jest lepsze od ujemnego. Gdy saldo jest dodatnie, tzn. że zagranica przejmuje nam część dochodu (tzn. udzielamy zagranicy kredytu, a w przyszłości otrzymujemy zwrot kredytu, +% czyli przyniesie nam to korzyści) A jeżeli w przeszłości się zadłużyliśmy możemy spłacić to zadłużenie saldem dodatnim.

AD 2) Jeżeli mamy ujemne saldo końcowe tzn. dochód wytworzony jest mniejszy od dochodu do podziału. To znaczy, że my przejmujemy część dochodu narodowego z zagranicy, czyli to my zaciągamy kredyt zagranicą na nasze inwestycje.

Inne oddziaływania:

Wpływ handlu zagranicznego na strukturę dochodu narodowego

Struktura dochodu narodowego jest całkowicie zależna od struktury handlu zagranicznego.

Ex/Y stopa eksportu (stosunek eksportu do dochodu narodowego)

Im/Y stopa importu (stosunek importu do dochodu narodowego)

Wpływ handlu zagranicznego na efektywność produkcji

efektywność produkcji stosunek efektów do nakładów ponoszonych w działalności produkcyjnej.

Po 1) przez zmianę struktury produkcji, w kierunku dziedzin bardziej efektywnych dzięki wykorzystaniu przewag komparatywnych. (kraj może mieć w jednej dziedzinie przewagę, a w innej nie)

Po 2) przez zwiększenie skali produkcji, dzięki specjalizacji eksportowej. Np. Handel zagraniczny poszerza rynki zbytu, dzięki czemu można zwiększać skalę produkcji, czyli obniżać koszty wyprodukowania danego produktu.

Po 3) przez zastosowanie importowanych technologii

Po 4) przez oddziaływanie konkurencji zagranicznej na krajowych wytwórców

Wpływ handlu zagranicznego na zmiany koniunkturalne w gospodarce

Jeżeli zagranicą rośnie zapotrzebowanie na towar eksportowany przez dany kraj, to wtedy ten kraj ma szanse uzyskać pozytywne efekty koniunkturalne. Ta dobra koniunktura może stwarzać dobre warunki dla rozwoju tego kraju.

Jeżeli zagranicą występuje depresja, recesja tzn. brak popytu na towar produkowany prze dany kraj, to znaczy, że do kraju transportowany jest wpływ negatywny - dekoniunktura.

MNOŻNIK HANDLU ZAGRANICZNEGO

Ogólną ideę mnożnika handlu zagranicznego, można przedstawić w postaci formuły:

Ko = 1 .

S + Im

Y Y

Ko mnożnik handlu zagranicznego w gospodarce otwartej

S

Y krańcowa skłonność do oszczędzania

Im

Y krańcowa skłonność do importu

Mnożnik handlu zagranicznego jest to odwrotność krańcowej skłonności do oszczędzania powiększonej o krańcową skłonność do importu.

Formuła ta nie nadaje się jednak do zastosowań praktycznych, ponieważ nie poddaje się dekompozycji

Dzięki mnożnikowi handlu zagranicznego można określić efekt dochodowy generowany przez handel zagraniczny danego kraju z jego partnerami.

Ten końcowy efekt można zapisać w postaci:

Y^e = Ex * k_o

Y^e część przyrostu dochodu narodowego generowana przez jego handel zagraniczny ze wszystkimi partnerami

Ex przyrost eksportu danego kraju, do partnerów

k_o mnożnik handlu zagranicznego

05.04.2003 r.

Przepływ kapitału w skali międzynarodowej

Formy międzynarodowej migracji kapitału i jej motywy:

1. zagraniczne inwestycje bezpośrednie

2. zagraniczne inwestycje portfelowe

3. kredyty międzynarodowe

Zagraniczna inwestycja bezpośrednia jest to lokata kapitału e przedsiębiorstwie zagranicznym połączona z kontrolowaniem, w celu osiągania zysku i innych korzyści.

Podejmowanie inwestycji bezpośrednich przez inwestorów zagranicznych zależy od wielu motywów, a także od tzw. rachunku wykonalności - feasibility study.

Wśród motywów pobudzających inwestorów zagranicznych do dokonania lokaty w danym kraju istotną rolę odgrywa chęć poszerzenia rynków zbytu, a siła działania tego motywu jest tym większa im bardziej nasycony jest rynek wewnętrzny, oraz im mniejszy jest popyt na rynku macierzysty inwestora.

Polityka protekcyjna chroniąca rynek zewnętrzny.

Np. Zapraszanie inwestorów, a nie wprowadzanie odpowiednio dużych barier w swoim imporcie. Jest to Polska na początku procesu transformacji. W ciągu pierwszych 5 lat poziom inwestycji był niski. W 1995r - rozwinął się proces inwestycji w Polsce.

Drugi motyw - tańsza siła robocza

W ocenie kosztów siły roboczej oceniamy:

- wysokość wynagrodzenia

- wydajność pracy

Społeczna akceptacja firm. W kraju brak akceptacji społecznej nie sprzyja, poziom tej akceptacji zależy od firm zagranicznych. Mamy tu do czynienia z ogólnoświatowym zjawiskiem stanowiącym pewną patologię - korporacje ponadnarodowe, unikają opodatkowania kapitału, który lokują w swoich firmach np. ceny transferowe.

Ceny transferowe mają poziom zaniżony wtedy, gdy dotyczą towarów stanowiących produkty finalne filii i są eksportowane do jednostek macierzystych lub innych filii w kraju określonym przez jednostkę macierzystą.

W przypadku towarów importowanych przez daną filię od jednostki macierzystej stosowane są ceny zawyżone, przy czym to zaniżenie cen jednych towarów, towarów zawyżenie drugich jest określone na rynku światowym. Przez stosowanie cen transferowych korporacje działają niezgodnie z zasadami gospodarki światowej i powodują wyłom w tej gospodarce.

Teoria internalizacji (internol = wewnętrzny).

W kraju, w którym stosowane są ceny transferowe jest niska rentowność danej filii.

Zagraniczne inwestycje portfelowe jest to lokata kapitału w zagranicznych papierach wartościowych. Głównie w obligacjach i akcjach w celu osiągania wyższego niż z krajowych papierów wartościowych dochodu w postaci:

• odsetek i dywidend

• wyników gry giełdowej z tytułu różnic kursów obligacji i akcji

• dochodów z tytułu różnic kursów walutowych

• inwestor, który dokonuje inwestycji bezpośrednich ma na celu przed wszystkim zysk

• inwestor, który dokonuje lokaty bezpośrednich postaci inwestycji portfelowych, jest zainteresowany innymi dochodami: tj. odsetki, dywidendy itp.

Dla inwestorów, którzy dokonują inwestycji portfelowych ważny jest poziom ryzyka

LOKATY inwestorzy zagraniczni analizuj ą różne czynniki mogące wpływać na ich dochody np. jeżeli w danym kraju nie ma wysokiego bezrobocia, deficytu budżetowego to wtedy taki kraj stanowi zachętę dla krajów zagranicznych i mogą podjąć w takim kraju lokowanie swoich środków kapitału, w postaci inwestycji portfelowych.

!!! Różnica między inwestycjami bezpośrednimi, a pośrednimi.

Kredyty międzynarodowe odgrywają coraz większą rolę w gospodarce światowej. Występuje duża rozmaitość form kredytów międzynarodowych:

Kredyty państwowe (dwa rodzaje)

- udzielane przez rządy rządom

- kredyty inwestycji międzynarodowych udzielanych według pakietu warunków,

nastawionych na finansowanie danych przedsiębiorstw

Kredyty handlowe

- kredyty kupieckie (udziela jedno przedsiębiorstwo drugiemu, w związku z transakcją kupna-

sprzedaży)

- kredyty bankowe ( udzielane przez banki - bankom, lub przedsiębiorstwom zagranicznym)

Z punktu widzenia okresu kredytowania:

- kredyty krótkoterminowe (do 1 roku)

- kredyty średnioterminowe ( do 5 lat)

- kredyty długoterminowe ( powyżej 5 lat)

Z punktu widzenia finansowania:

- kredyty towarowe (są uzależnione od wydatkowania kredytu przez kredytobiorcę na zakupy

wyłącznie z kraju wierzyciela)

- kredyty finansowe (są wyżej oprocentowane, wydatkowanie kredytu na dowolny cel)

Ze względu na formę techniczną, kredyty mogą być realizowane:

- w rachunku bieżącym

- w dyskoncie weksli

- w postaci obligacji

Przepływ kapitału w skali międzynarodowej podlega ograniczeniom eksport i import)

Całkowicie swobodny przepływ kapitału występuje jedynie w ugrupowaniach integracyjnych. Ograniczenia stosowane przez kraje eksportujące kapitał dotyczą sytuacji, w których dane państwo ocenia, że wewnątrz kraju występuje niedostatek kapitału istnieją warunki do nadmiernego jego odpływu z powodu niższej stopy % w danym kraju w stosunku do stóp % występujących poza granicami.

Podatek „interest equalization tax” (podatek wyrównujący oprocentowanie)

Ograniczenia wprowadzane przez kraje importujące kapitał mogą one występować w postaci typu podatkowego, jak i administracyjnego. Ważną rolę w tych ograniczeniach odgrywają przepisy ograniczające repatryjacje zysków: - taki przepis zmniejsza atrakcyjność lokat w danym kraju.

ŚWIATOWY KRYZYS ZADŁUŻENIOWY.

- o kryzysie zadłużeniowym mówimy wtedy, gdy dłużnicy nie są zdolni do spłacania i obsługi

zadłużenia zagranicznego

Dla współczesnego kryzysu zadłużeniowego, charakterystyczna jest, tzw. pułapka zadłużeniowa. Jej mechanizm ma dwie postacie:

państwo może zaciągać kredyty długoterminowe na niezbyt wysoki procent, jednak z powodu niemożliwości obsługi tych kredytów czyli spłaty narastających odsetek, dokonywana jest restrukturyzacja zadłużenia, obejmująca udzielanie tzw. kredytów rotacyjnych wyżej oprocentowanych służących spłacaniu kredytów poprzednich, z także zmianę kredytów długoterminowych na krótkoterminowe, również związane z wyższym oprocentowaniem. Restrukturyzacja powoduje, więc wzrost % również z powodu naliczania odsetek od odsetek. Rozmiary zadłużenia rosną, więc coraz szybciej, a obsługa zadłużenia nawet częściowa jest coraz większym obciążeniem dla gospodarki. Może się tak dziać w takiej sytuacji, gdy suma uiszczonych spłat przewyższa łączną wielkość zaciągniętych kredytów.

druga odmiana pułapki zadłużeniowej może się ukształtować w związku z zaciąganiem na dużą skalę kredytów handlowych, handlowych charakterze krótkoterminowym poprzez liczną grupę przedsiębiorstw i banków krajowych. Przedsiębiorstwa mają skłonność do przeznaczania tych kredytów na inwestycje, pomimo iż termin spłaty tych kredytów nadejdzie wcześniej niż wystąpią efekty produkcyjne inwestycji. Nieuchronnie, więc wystąpią trudności ze spłata zadłużenia. Na początku tych trudności banki zagraniczne odraczają terminy płatności i udzielają nowych kredytów krótkoterminowych. Gdy wierzytelności banków z powodu narastających odsetek i kredytów rotacyjnych osiągają zbyt wysoki poziom, banki zagraniczne odmawiają dalszych ustępstw. W trakcie tego procesu zaczyna się pojawiać w kraju niedostatek walut obcych w związku z częściowym spłacaniem zobowiązań przez przedsiębiorstwa. Wtedy też państwo zaczyna odczuwać skutki pułapki zadłużeniowej w postaci zachwiania równowagi na krajowym rynku pieniężnym. Występuje wzrost kursu walut obcych, topnieją rezerwy dewizowe. Państwu grozi utrata płynności finansowej, czyli zdolności do regulowania bieżących płatności na rzecz zagranicy. Następuje ucieczka krótkoterminowych kapitałów zagranicznych. Powstaje zagrożenie kryzysowe dla całej gospodarki. Aby uniknąć kryzysu państwo zaciąga kredyty od innych państw i instytucji międzynarodowych. Jeśli nie uda się zapobiec kryzysowi, forma pułapki zadłużeniowej przekształca się w pierwsza jej odmianę tj. państwo jest wciągnięte w tą pułapkę.

12.04.2003 r.

KONWERSJA DŁUGU porozumienie dotyczące zamiany długu na inne zobowiązania

Rodzaje konwersji długu:

1. Konwersja długu na udziały kapitałowe w spółkach (debt for capital swap) - zamiana długu na kapitał

2. Konwersja długu na obligacje (debt for band swap)

3. Konwersja długu na towary pochodzące z danego kraju, przeważnie o charakterze surowcowym (debt for comondity swap)

4. Konwersja długu na wydatki na ochronę środowiska (debt for nature swap)

5. Konwersja długu na dług (debt for debt swap) - inaczej jest to kredyt rotacyjny, zwiększa on ryzyko pułapki zadłużeniowej.

6. Wykup długu przez kraj dłużniczy (buy backs)

Komentarz:

Warunki, jakie instytucje międzynarodowe stawiają krajom słabiej rozwiniętym są, nie sprawdzają się w praktyce. Mechanizm wolnego rynku w tych krajach powinien być uzupełniony o ustalenie celów strategicznych gospodarki oraz instrumenty, które maja służyć tym celom. Planując dalekosiężny rozwój nie należy brać pod uwagę sygnałów rynkowych z dnia dzisiejszego. Początkowo może to spowodować straty, lecz w przyszłości przyniesie znaczne zyski.

Przepływ siły roboczej w skali międzynarodowej ten czynnik pracy charakteryzuje się niską mobilnością w skali międzynarodowej, podczas gdy kapitał charakteryzuje się bardzo wysoką mobilnością.

Przyczyny migracji ludności.

Emigrant człowiek opuszczający kraj ojczysty nie z własnej woli, ale pod wpływem pewnych czynników lub przymusem sytuacji.

Przyczyny migracji:

ideologiczno - ustrojowe

religijne

ekonomiczne (zagrożenie głodem i ubóstwem)

polityczno militarne

Przepływ siły roboczej w skali międzynarodowej Czynnik pracy charakteryzuje się niską mobilnością w przeciwieństwie do kapitału, który ma wysoką mobilność.

Korzyści ekonomiczne stwarzane przez państwa importujące pracę:

1. warunki tworzone w procesie tzw. „drenażu mózgów” (brain drain) - proces ten jest rozwinięty na dużą skalę w krajach wysokorozwiniętych, które stwarzają bardzo korzystne warunki dla specjalistów z krajów średnio- i słabo rozwiniętych

2. akceptacje a nawet wywoływanie imigracji przez państwa, które szybko się rozwijają i mają niedobór siły roboczej zarówno wykwalifikowanej jak i niewykwalifikowanej.

3. typ bodźców przyciągających imigrantów, głównie o niskich kwalifikacjach, w związku z niedoborem miejsc pracy we własnym kraju lub prace te obniżają prestiż społeczny w macierzystym kraju.

4. pośrednie zachowanie imigrantów do przyjazdu w sposób szczególny tj. poprzez akceptowanie nielegalnej imigracji mimo pewnego jej zakazu

Repartycyjny model emerytur pracownik w czasie swojej aktywności zawodowej wpłaca składki na ZUS, aby emeryci mogli się utrzymać; jest on źródłem, z którego utrzymują się osoby już nieaktywne zawodowo.

Skutki migracji

1. Skutki imigracji w kraju przyjmującym pracowników

- szybszy wzrost gospodarczy, dzięki poprawie bilansu zatrudnienia

- uniknięcie kosztów wykształcenia

- wzbogacenie usług dla ludności

- zagrożenie większym bezrobociem w okresie dekoniunktury

- konieczność poniesienia kosztów związanych z przyjęciem i administrowaniem obcej

siły roboczej

- konflikty etniczne i inne problemy społeczne, podział społeczeństwa na warstw

2. Skutki emigracji w kraju eksportującym pracę:

- odpływ wykwalifikowanej siły roboczej

- uniknięcie kosztów związanych z utrzymaniem wolnej siły roboczej

- transfer zarobków do kraju macierzystego

- powrót wyżej wykwalifikowanej siły roboczej w wieku zdolności do pracy

Ograniczenia związane z imigracją ludności

- roczne limity imigracji

- uzależnienie praw pobytu od spełnienia określonych warunków (np. wykształcenie)

- specjalny tryb wydawania pozwoleń na pobyt stały (procedury udzielania azylu

politycznego)

Handel usługami opracować samodzielnie.

Transfer międzynarodowy

26.04.2003 r.

Międzynarodowy system handlu i rozliczeń

Z punktu widzenia rozliczeń międzynarodowych mamy 2 formy systemu:

- system handlu wolnodewizowego

- system handlu kompensacyjnego

Główne cechy handlu wolnodewizowego:

finansowanie transferów odbywa się za pomocą transferowania w skali międzynarodowej tzn. walut transakcyjnych są nimi: waluta kraju eksportera i waluta kraju importera, waluta kraju trzeciego dobierana zwykle tak aby miała pozycję pieniądza światowego lub międzynarodowego o zasięgu regionalnym, w pewnym znaczeniu rozliczenia międzynarodowe mogą być realizowane w pieniądzu kreowanym przez międzynarodowy fundusz walutowy (np. SDR - Special Drawing Rights - Specjalne prawa ciągnienia - to jest nazwa pieniądza)

Główne cechy handlu kompensacyjnego:

- system wymiany bezdewizowej

- przez granice krajów żadne pieniądze nie są transferowane

- rozliczenie transferowe odbywa się na zasadzie kompensowania należności i zasobów (system clearingowy) lub w postaci zapłaty towarem za towar (barter)

formy

Eksporterzy:

- rozliczenie transferowe ma być w mocnej walucie

- najkorzystniejsza waluta to silna, bo gdyby wartość spadała to dostanie mniej kasy za swój towar. Ta sama ilość jednostek miałaby mniejszą wartość.

Importerzy:

- w walucie słabej, bo w przypadku obniżenia wartości tej waluty importer nabędzie ją taniej, w przeciwnym razie

Wymienialność waluty:

Jeżeli waluta danego kraju jest nie wymienialna to kraj chroni tym swój rynek, niemożliwość dostępu partnerów zagranicznych (inwestmen protekcyjny). Gdy do tego kraju ktoś przywiezie swój towar to musi się zgodzić na zapłatę w walucie wymienialnej na miejscu. (A chcą w walucie nie wymienialnej na innych rynkach) To zmusza do zakupów w tym kraju.

wymienialna całkowicie (wymiana zewnętrzna) wystarczająco swoboda transferów walutowych tego kraju w skali międzynarodowej (problemy mają kraje slaborozwinięte)

Warunek wprowadzenia: duża skłonność gospodarki do eksportu

wymienialna ograniczona ( ma charakter częściowy, wewnętrzny) Gdy podmioty krajowe są zobowiązane do kupowania walut obcych i transferowania ich za granicę. Cudzoziemcy tego nie mogą. Stwarza pole do nadużyć, bo cudzoziemcy i tak kombinują i wymieniają waluty, a kantory nie mają prawa do legitymowania kogokolwiek.

Jednym ze sposobów zmniejszenia ryzyka handlowego w eksporcie jest utrzymanie przez eksportera prawnego tytułu własności do towaru aż do chwili momentu zapłaty za ten towar przez importera. To chroni np.. przed ryzykiem bankructwa importera.

Podstawowe funkcje dokumentów międzynarodowej operacji handlowej:

- konosament (bill of fading) - dokument przewozowy

- era (invoice) - document przewozowy

- weksel (bill of exchange) - document finansowy

- odroczenie płatności (grace of payment) - dokument finansowy

Sposoby neutralizowania ryzyka kursowego:

1. sposoby osłony transakcji przed ryzykiem kursowym bez dokonywania dodatkowych transakcji

2. Wymaga zawierania transakcji dodatkowych

AD1)

przeniesienie ryzyka kursu na partnera:

- eksporter: - przez przyjęcie w kontrakcie waluty importu zamian za rekompensatę

- podział ryzyka kursowego między partnerami: zawiera kontrakt, zestaw klauzul waloryzacyjnych

- kompensacja ryzyka walutowego głównie przez duże firmy międzynarodowe, które mają w różnych krajach filie

System handlu dewizowego:

1) hedging

2) Transfery terminowe (forward and futures)- transakcje wtórne

- forward, są dokonywane w obrocie pozagiełdowym na wolnym rynku

- futures, są na giełdzie walutowej według specjalnych reguł

3) Opcje kupna i sprzedaży walut

Handel prawami kupna sprzedaży lub leasingu po określonej z góry cenie i w określonych terminach (są to transakcje opcyjnie) Nabywca nie kupuje waluty, ale prawo zakupu waluty po kursie i terminie z góry ustalonym, lecz nie musi z tego prawa skorzystać.

Wystawca opcji jest zobowiązany tę walutę dostarczyć i otrzymuje premię za opcję, która nie podlega notowaniu, jeżeli nabywca nie skorzysta z prawa do tych opcji

2 - 3 różnica obecnie nabywca nie kupuje waluty tylko prawo nabycia walut po kursie z góry ustalonym i terminie z góry ustalonym (w przyszłości nabywa prawa)

Wystawca opcji musi dostarczyć w danym czasie, premia nie jest zwracana przez wystawcę opcji jeżeli nabywca nie skorzysta z prawa do tej opcji.

Uzupełnia transakcje terminowe

Ograniczenia dewizowe:

Do ich stosowania uciekają się państwa wysoko i słabo rozwinięte

$ - waluta rezerwowa

Formy ograniczeń:

1. Sposób stosowania zmniejszania ryzyka kursowego

2. Reglamentacja zakupu dewiz

Maksymalna, przydział dewiz jest powiązany z podatkiem kursowym (ogranicza odpływ dewiz)

Podatek kursowy (przy zakupie waluty obcej) eliminuje najbiedniejsze warstwy ludności,

3. Regulacje wpływów z eksportu

- obowiązek sprzedania przez przedsiębiorców walut, uzyskanych z eksportu, któremu to sposobowi towarzyszy możliwość zostawienia na koncie pewnego odsetka zysku

- bank pobiera prowizję od zawartej transakcji

- ryzyko waluty kursowej

4. Regulacje dewizowe obrotów kapitału

- forma ta bywa stosowana przy stopie % wyższej niż krajowa

- forma stosowana przy niższej stopie % powoduje ograniczenie zmniejszające odpływ kapitału za granicę

Podatek wyrównujący stopy % - % za granicą o niż np. w USA

- limity inwestycji zagranicznych

- repatryjacja zysku

- kredyty udzielane podmiotą zagranicznym zaciągane tylko do pewnej wysokości

Ograniczenia w przypływie kapitału:

- państwo ustala ograniczenia, kiedy chce zapobiec nadmiernemu wykurowaniu danych gałęzi przemysłowych np. sektor bankowy, sektor obronny

Ograniczenia w przypływie kapitału - występują w postaci:

- pułapka zadłużenia zagranicznego

- ograniczonych pakietach akcji udzielanych inwestorom zagranicznym

10.05.2003 r.

System handlowo clearingowy jest główną formą handlu kompensacyjnego tzn. bezdewizowego. Zrodził się w USA w czasie wolnego kryzysu.

Clearing = wymiana towaru na towar. Najbardziej rozwinął się w Europie Wschodniej, gdy krajom brakowało dewiz. Najpierw był clearing dwustronny, potem wielostronny, a następnie wprowadzono Europejską Unię Płatniczą.

Clearing dwustronny kompensacja odbywa się w walutach narodowych bez transferu przez granicę dewiz z tytułu importu i eksportu, system wymaga porozumienia międzyrządowego, w którym sformułowane są reguły systemu i wyznaczona jest waluta rozrachunkowa i jej kursy w walutach narodowych.

Schemat clearingu dwustronnego.

Kraj 1 Kraj 2

Przepływ towaru

Importer kraju 1 Eksporter kraju 2

wypłata Polecenia wypłata przy pomocy środków

dokonywana Bank kraju 1 Bank kraju 2 jakie bank kraju 2 uzyskuje

w banku wypłaty od importera kraju 2*

kraju 1 na konto w walutach

banku kraju 2 narodowych

wypłata

wypłata

Eksporter kraju 1 towar Importer kraju 2

Porozumienie o clearingu zawierającym klauzulę dotyczącą kredytu technicznego

Barter jest formą handlu bezdewizowego, międzynarodowego

Międzynarodowy system walutowy zestaw reguł i instrukcji tworzonych przez państwa, a mających na celu zapewnienie walutom narodowym i wyłonionej walucie rezerwowej możliwości pełnienia ich podstawowych funkcji:

- miernik wartości

- środka płatniczego w stosunku międzynarodowym

Pieniądz żeby był miernikiem musi mieć wartość.

Gold standard

I - szy międzynarodowy system waluty złotowej (Xix. Od 1880 do I w.ś.)

Polegał:

Gold exchange standard złoto dewizowe

- opiera się na stałych kursach walut

- przyjęcie, czy uznanie złota jako jedynej walluty rezerw

Beton Woods

Seigniorage

- 9 -

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE - M. GUZEK

---