Rozdział XIV. Rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym.

1. DECYZJA

a) Cechy:

• brak definicji w kpa, mimo, iż wspomina o decyzji w wielu miejscach

podstawowa forma rozstrzygania spraw

• odpowiada w zasadzie pojęciu aktu administracyjnego. Inaczej: wynik stosowania normy prawa administracyjnego

• jest kwalifikowanym aktem administracyjnym

• cechy charakterystyczne:

- zewnętrzny charakter

- władczość

- podwójna konkretność (adresat i sytuacja)

• określa sytuację prawną (prawo/obowiązek) adresata

• każda decyzja to akt admin. Ale nie każdy akt admin. to decyzja - musi być wydawany w trybie KPA i spełniać wymogi z art. 107 kpa.

• materialne ujęcie decyzji: to co wyżej - oświadczenia woli organu rozstrzygające sprawę...

procesowe ujęcie: (wywodzi się z art. 104, 105, 107 i 1 pkt 1) forma załatwienia konkretnej sprawy administracyjnej, akt procesowy kończący postępowanie w danej sprawie.

• J. Zimmerman: decyzja. w ujęciu materialnym to norma indywidualna (patrzymy od strony adresata, człowieka) a w formalnym(procesowym) to akt admin. zawierający tę normę (patrzymy od strony postępowania, całej machiny administracyjnej ;) )

• decyzja ma wiele imion: pozwolenie, zezwolenie, koncesja, nakaz, zakaz itp. Ale są to ciągle decyzje - musimy patrzeć na tryb wydania, treść, cechy charakterystyczne a nie na słowo, jakim się określa dany akt - tak mówi orzecznictwo. Cechy niezbędne i charakterystyczne:

- oznaczenie organu wydającego akt

- wskazanie adresata aktu

- rozstrzygnięcie co do istoty sprawy

- podpis osoby reprezentującej organ admin.

• w praktyce przyjęte jest domniemanie decyzji, jeśli przepis wyraźnie nie wskazuje innej formy. Krytykowane, bo takie domniemanie znikąd nie wynika wyraźnie, ale przyjęte ze względów celowościowych, m.in. ochrona interesów stron.

b) Klasyfikacja decyzji

Jest wiele kryteriów podziału decyzji, jedne wynikają wprost z przepisów, inne z nauki, praktyki. Nie są one rozłączne, decyzja może należeć na raz do wielu kategorii - nie jest to podział w sensie logicznym. Katalog typów decyzji jest otwarty.

• konstytutywne (wiadomo - same tworzą, znoszą, zmieniają stosunek, skutek od doręczenia/ogłoszenia aktu - ex nunc) i deklaratoryjne (stwierdzają istnienie danego stosunku, który jednak wynikł skądinąd, nadają mu nowy, określony kształt prawny, pozwalają się powołać na coś - działają ex tunc np. stwierdzenie obywatelstwa) Podział ten nie jest na zasadzie czarne-białe, nie jest ostry. Praktyczne znaczenia ma to, czy akt powstaje ex nunc czy ex tunc.

• Swobodne (uznaniowe) - organ ma kilka wariantów do wyboru, przepisy niedookreślone np. „w szczególnych przypadkach może być przyznana...” i związane - określony stan faktyczny - określona decyzja, koniec kropka ;)

• Z urzędu (zazwyczaj obowiązek) i na wniosek (zazwyczaj uprawnienie) - organ może też wszcząć z urzędu, ale w trakcie postępowania musi uzyskać zgodę, jeśli nie -> umorzenie (61 § 2)

• Uprawniające i zobowiązujące - patrz wyżej. Znowu podział nieostry, wiele decyzji nakłada równocześnie obowiązek i uprawnienie.

• Pozytywne (spełniają żądania strony) i negatywne (nie spełniają). Są też takie, które w części spełniają. Art. 104 mówi o decyzjach rozstrzygających sprawę w części, ale to tylko wtedy, kiedy sprawa jest tak podzielna, że każda część może stanowić przedmiot osobnej decyzji.

• Nieostateczne - mogą być zaskarżone w toku instancji zwykłymi środkami prawnymi (odwołanie/wniosek o ponowne rozpatrzenie - art. 127) i ostateczne - wydane w 2. instancji, albo upłynął termin do wniesienia odwołania albo przepis prawa stanowi, że ostateczne. Od nich czasem służy jednak wniosek o ponowne rozpatrzenie. No i jest jeszcze droga sądowa. W literaturze wyróżnia się jeszcze prawomocne - takie, od których nie przysługuje skarga do sądu, jak i decyzje, co do których sąd ograniczył się tylko do stwierdzenia niezgodności z prawem na skutek przedawnienia, lub też gdy sąd skargę oddalił albo wydał wyrok merytoryczny w sprawie (nie kumam tego, więc przepisałem z książki :P )

• Tymczasowe (prowizoryczne) - w sprawie, w której jest zagadnienie wstępne i będzie rozstrzygnięte przez organ prowadzący postępowanie (a nie organ właściwy) bez zawieszenia postępowania (art. 100 § 2 i 3 kpa) Stanowcze (definitywne) - każda inna merytoryczna decyzja.

• Organu I stopnia i organu odwoławczego

• Samoistne i niesamoistne - dla ich prawidłowości wymagane jest zasięgnięcie opinii innego organu (art. 106)

• Całkowite (całościowe) i częściowe - gdy przedmiot sprawy jest podzielny, można wyodrębnić części nadające się do samodzielnego rozstrzygnięcia.

c) elementy decyzji

• Warunki prawidłowości:

- wydany przez wł. organ

- na podstawie prawa materialnego

- właściwy tryb (kpa/ustawy szczególne)

• Jeśli powyższe warunki spełnione - domniemanie prawidłowości.

• Art. 107 § 1 kpa stawia więcej warunków:

- oznaczenie organu adm. publicznej: Organ a nie urząd, czyli np. Wójt a nie urząd gminy, wojewoda a nie urząd wojewódzki. Ale adres urzędu również wymagany. Brak w ogóle oznaczenia organu: wadliwość kwalifikowana -> nieważność. Urząd zamiast organu, też wada, ale nie powoduje nieważności.

- data wydania - brak daty to niemożliwość ustalenia stanu faktycznego, problemy przy np. wznowieniu postępowania w ramach art. 145 § 1 pkt 5 kpa. Literatura: brak daty można usunąć postanowieniem o sprostowaniu oczywistej pomyłki. Nasz podręcznik: wydaje się, że jest to jednak wada kwalifikowana - > nieważność aktu z powodu wydania z rażącym naruszeniem prawa.

- oznaczenie stron(y) byleby precyzyjne, nie ważne w jakim miejscu. Nie podanie w ogóle adresata - NIE MA AKTU ADM, nie trzeba nawet unieważniać. Nie ten adresat - podstawa do stwierdzenia nieważności. Błędy w nazwisku itp. -> można sprostować (113 kpa).

- powołanie podstawy prawnej - powołanie wszystkich obowiązujących przepisów materialnych, procesowych, ustrojowych, które legły u podstaw wydania decyzji. Nie wolno opierać decyzji o akty wew. czy nie opublikowane właściwie. Jeżeli organ ma uprawnienie do wyd. decyzji na podst. porozumienia -> wskazać. Konkretne przepisy w aktualnym brzmieniu. Brak w ogóle podst. prawnej do wyd. decyzji - podstawa do nieważności. Natomiast jeżeli podstawa jest, ale jej nie przytoczono - NSA: nie stanowi podstawy do nieważności.

- rozstrzygnięcie inaczej osnowa decyzji. Jest to rdzeń, konieczny i podstawowy element, jego treść zawiera uprawnienie/obowiązek. Powinno być zrozumiale sformułowane, tak żeby adresat dobrze wiedział do czego ma prawo czy czego się od niego wymaga.

- uzasadnienie faktyczne i prawne (107 § 3 kpa) - FAKTYCZNE: wskazanie faktów uznanych za udowodnione, dowodów na jakich organ się oparł, dowodów, które odrzucił i dlaczego. PRAWNE: wyjaśnienie podstawy prawnej, wskazanie przepisów, które zadecydowały o treści decyzji. Uzasadnienie to integralna część decyzji, wynika z zasady przekonywania (art. 11). Nie wystarczy podać numery przepisów, należy je przytoczyć razem z wyjaśnieniem i wykładnią jaką przyjęto. Brak uzasadnienia możliwy tylko gdy: 1. przepis tak stanowi, czyli pozwala zaniechać/ograniczyć uzasadnienie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub porządek publiczny (rzadko, np. CudzU) 2. Decyzja w całości uwzględnia wniosek strony (jednak nie przy decyzjach o spornych interesach stron, decyzjach wydanych po odwołaniu albo wniosku o ponowne rozpoznanie). Jeśli organ skorzysta z prawa zaniechana uzasadnienia, musi wskazać podstawę prawną i faktyczną tej decyzji.

- pouczenie czy i w jakim trybie przysługuje odwołanie jego brak czy błędne pouczenie nie wpływa na ważność decyzji, taką wadę można usunąć przez rektyfikację (art. 111 kpa). 112 kpa: strona nie może ponieść szkody w wyniku zastosowania się do błędnego pouczenia. Czyli jeśli np. nie zachowa terminu, bo pouczono, że miała np. 14 dni a było 7, obiektywnie przekroczony termin będzie uznany za zachowany.

- podpis (imię, nazwisko, stanowisko służbowe osoby upoważnionej do wydania decyzji) bez tego decyzja w ogóle nie istnieje. ODRĘCZNY podpis osoby która jest organem wydającym decyzję, albo osoby upoważnionej na podstawie przepisów szczególnych czy art. 268a kpa. Organ upoważniający nie traci swojej właściwości na rzecz upoważnionej osoby. Upoważnienie ma być pisemne, określać datę czy okres w jakim obowiązuje i przynajmniej przedmiotowy zakres spraw jakich dotyczy. Brak wskazania upoważnienia w decyzji (ale osoba podpisująca miała je faktycznie) - wada istotna. Można jednak taką decyzję zweryfikować w II instancji, dostarczyć upoważnienie itp. Brak upoważnienia w ogóle -> decyzja wydana z rażącym naruszeniem prawa, nieważna. Problem organów kolegialnych - czy mogą upoważnić pracownika urzędu. Co do zasady: NIE. wyjątki mogą wynikać z ustaw szczególnych. Decyzje organów kolegialnych muszą zawierać te same elementy co decyzje organów jednostkowych, szczegółowe unormowania w ustawach szczególnych. Podpis elektroniczny - równoważny do odręcznego, chyba że ustawa wymaga wyraźnie odręcznego.

- jeżeli przysługuje powództwo do sądu powszechnego/adm. to też należy pouczyć

- ewentualnie: nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności (nie koniecznie, po spełnieniu określonych warunków, może być też nadany postanowieniem późniejszym od decyzji -> 108 kpa.)

• decyzja może też mieć inne składniki, jeżeli wynika to z przepisów szczególnych, np. :

- warunek zawieszający/rozwiązujący

- zlecenie czyli dodatkowy obowiązek prawny związany z wykonywaniem decyzji.

- klauzula odwołalności możliwość/obowiązek ograniczenia/cofnięcia decyzji w razie zaistnienia określonych zdarzeń - wtedy wszczyna się post. z urzędu. Spotykane np. tam gdzie są koncesje (sprzedaż alkoholu)

• czy kolejność musi być zachowana? -> z prawa nie wynika, ale ze względów praktycznych: tak.

• kpa nie wymaga, aby w decyzji zamieszczać info o zasięgnięciu stanowiska organu, kiedy jest to wymagane przez prawo. Jednak organ powinien zamieścić wzmiankę o tym przy podstawie prawnej.

d) Rygor natychmiastowej wykonalności

• generalnie od decyzji nieostatecznej przysługuje odwołanie, dopiero po upływie terminu do odwołania następuje wykonanie decyzji. 3 wyjątki:

- decyzja pozytywna, uwzględnia żądania wszystkich stron (wątpliwość: kto to stwierdza?) - wykonanie decyzji zależy od uznania strony.

- rygor natychmiastowej wykonalności - art. 108, 130 § 3 kpa. Może być nadany w decyzji lub postanowieniu już po wydaniu decyzji, ściśle określone przesłanki, ich katalog jest zamknięty. Może być wyłącznie gdy jest to niezbędne ze względu na 1. ochronę zdrowia/życia ludzkiego 2. zabezpieczenie gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami 3. inny interes społeczny/wyjątkowo ważny interes strony. Decyzja z takim rygorem może być wykonywana przed upływem terminu odwołania, a jego wniesienie nie wstrzymuje wykonania decyzji (ale może wstrzymać organ odwoławczy). Z czyjej inicjatywy nadanie tego rygoru? - organu adm.,(1 i 2) strony, podmiotu na prawach stron. (3)

- natychmiastowa wykonalność z mocy ustawy - art. 130 pkt 2

obligatoryjny/fakultatywny np. ustawa o cudzoziemcach: nakaz opuszczenia terytorium RP jeśli cudzoziemiec naruszy przepisy ustawy.

e) związanie organu wydaną decyzją

• podjęcie decyzji - jeszcze nie doręczono, nie wywołuje skutków prawnych, nie wiąże. Gdy doręczono nastąpiło wydanie decyzji.

• związanie decyzją nieostateczną - organ od chwili doręczenia do upływu terminu odwołania nie może w zasadzie nic zrobić, traci kontrolę nad decyzją. Po złożeniu odwołania organ może decyzję uchylić/zmienić w trybie samokontroli.

• decyzja ostateczna - to samo. Organ może decyzję uchylić/zmienić tylko jeżeli pozwalają na to przepisy. Brak możliwości odwołania - w grę wchodzą tylko środki nadzwyczajne z kpa/skarga do sądu adm.

POSTANOWIENIE

a) Pojęcie

• teoretyczna konstrukcja aktu administracyjnego:

- akt indywidualny

- zewnętrzny

- wydany w formie procesowej na postawie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych

- władczy

- jednostronny

- podwójnie konkretny

- różni się od decyzji przedmiotem rozstrzygnięcia i skutkami prawnymi

- jest czynnością procesową

• jest czynnością organu administracyjnego, nie tylko tego właściwego do załatwiania sprawy, ale też np. organu zajmującego w sprawie stanowisko (art. 106 kpa), udzielającego pomocy prawnej (77 § 3 kpa), organu wyższego stopnia (37 § 2 kpa)

• jest czynnością procesową orzeczniczą - podejmowaną w związku pojawiającymi się w procesie zagadnieniami faktycznymi/prawnymi.

• tak jak inne czynności organu adm., korzysta z domniemania ważności.

• Organ adm. jest tak samo związany postanowieniem jak i decyzją (art. 126 kpa nakazuje stosować odpowiednio art. 110 kpa) o ile Kodeks nie stanowi inaczej.

A więc wyjątki na rzecz odwołalności postanowienia:

- samokontrola w postępowaniu zażaleniowym: na postanowienie przysługiwało zażalenie i zostało wniesione.

- na skutek działań w trybach nadzwyczajnych i skargi do NSA (126 kpa - co do zażaleń, na które przysługuje zażalenie, można wznowić postępowanie dotyczące wydania postanowienia i unieważnić je)

- postanowienie dot. przeprowadzenia dowodu: organ adm. publ. może w każdym czasie zmienić/uchylić/uzupełnić takie swoje postanowienie (77 § 2 kpa)

• generalnie postanowienie jest czynnością procesową wyraźną (ekspresywną). jednak dopuszczalne wyjątki na rzecz komunikowania go w sposób konkludentny (dorozumiany, przez samo zachowanie organu)

b) Klasyfikacja postanowień

• procesowe sensu stricto np. o ukaraniu grzywną, o odroczeniu rozprawy, o wszczęciu post. z urzędu na wniosek org. społ.

• procesowe mające wpływ na dalszy bieg postępowania np. o przywróceniu terminu do wniesienia odwołania, o zawieszeniu postępowania.

• dotyczące istoty sprawy lub uruchamiające skutki materialnoprawne np. w sprawie zatwierdzenia ugody.

• inne np. o odmowie wydania zaświadczenia

• kończące postępowanie (mniejszość, zaskarżalne do NSA np. 59 § 2, 134 kpa)

i nie wywołujące takiego skutku.

• związane i uznaniowe (odróżnić uznanie od pojęć nieostrych np. 31 § 2 kpa)

• wydane z urzędu lub na wniosek strony/innego uczestnika postępowania

• przeddecyzyjne, równoczesne z decyzją (np. o kosztach postępowania art. 264 kpa) i podecyzyjne (np. o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności)

• pozytywne i negatywne (nie zgadzają się w całości/nakładają obowiązek - np. o ukaraniu grzywną)

• ostateczne (nie zaskarżalne zwykłymi śr. prawnymi np. art. 143 kpa) i

nieostateczne

- zaskarżalne zażaleniem (tylko gdy Kodeks tak stanowi)

- kwestionowane tylko w odwołaniu do decyzji

Mateusz: nie będę przepisywał przykładów, na jakie postanowienia służy, a na jakie nie służy zażalenie, zbyt dużo tego i nie ma sensu -> patrzcie na stronie 688, 689, 690 podręcznika.

c) Forma postanowień administracyjnych

• forma pisemna

• o tym, czy akt jest postanowieniem, przesądza nie sama forma, ale treść.

• art. 124 kpa przewiduje wymogi analogiczne, jak art. 107 § 1 kpa przy decyzjach, omówione wyżej w części dot. decyzji ▲

• co innego postanowienie wadliwe, a co innego postanowienie nie istniejące (non existens). Mogą one powstać w 2 sytuacjach

- nieistniejące postępowanie (brak podmiotu - organu adm./strony, ale nie brak przedmiotu)

- wydane w istniejącym postępowaniu, ale

• brak wymaganych cech zewnętrznych koniecznie: oznaczenie organu wydającego, oznaczenie adresata, rozstrzygnięcie, podpis. Ale możliwe postanowienia konkludentne, tzn. dorozumiane, np. organ nie wydał papieru, ale pozwala organizacji społecznej uczestniczyć w postępowaniu. Warunek: strona musi swoim zachowaniem dać dowód, że tak właśnie odebrała to dorozumiane postanowienie. Możliwe też komunikowanie postanowienia organu przez milczenie.

• nie doręczone (ogłoszone) adresatom art. 125 § 1: doręczyć stronom należy te pisma, co do których przysługuje zażalenie/skarga do sądu adm. Problem: czasem podmioty nie będące stroną mają prawo do zażalenia/skargi. (świadek, biegły) Więc wg tego kryterium powinno się dostarczać, a nie tylko temu, kto jest stroną, jak to wyraźnie wynikałoby z przepisu.

Postanowienie nieistniejące nigdy nie wchodzi do obrotu prawnego. Jego stwierdzenie nieistnienia może być dokonane w dowolnej formie i każdym czasie.

UGODA

a) pojęcie, przesłanki zawarcia

• obok aktów administracyjnych (decyzji) kolejna prawna forma działania organów adm., niewładcza, wzmagająca aktywność stron, kulturę prawną obywateli, zaufanie do organu. Cele szczytne, ale ugoda stosowana jest niezwykle rzadko.

• organ administracji ma jednak „ostatnie słowo” - zatwierdzenie ugody

• alternatywa dla decyzji w każdej sprawie (nawet gdy rozstrzygnięcie wymaga zasięgnięcia opinii innego organu itp.) , gdy przepis szczególny nie stoi na przeszkodzie (stoi rzadko, np. GospNierU - wywłaszczenie).

• przesłanki ugody (114 kpa), muszą być łącznie spełnione:

- sprawa załatwiana w formie decyzji musi być zawisłą (trwać) przed organem administracji publicznej nie ma ugody przed ani po zakończeniu postępowania. Może być zawarta w I instancji jak i w post. odwoławczym, generalnie w każdym stadium, zanim zostanie wydana decyzja. Również w post. nadzwyczajnym, kiedy zostanie otworzona możliwość merytorycznego rozpatrzenia sprawy (decyzja przestaje wiązać).

- za ugodowym załatwieniem przemawia charakter sprawy adm. muszą być co najmniej 2 strony o spornych interesach

- zawarcie ugody przyczyni się do uproszczenia/przyspieszenia postępowania ale kto o tym decyduje? organ nie może też zmuszać czy naciskać na zawarcie ugody

- ugodowemu załatwieniu nie sprzeciwia się przepis prawa organ powinien sprawdzić

- ograniczenie czasem na zawarcie ugody

- zgodne oświadczenie stron o woli ugody złożone przed organem adm. publ. - jeśli spełnione pozostałe przesłanki, organ powinien nakłaniać do ugody

b) Podmioty ugody

• strony o spornych interesach

• ugoda musi obejmować wszystkie strony w sprawie, nie może nikogo pozostawiać poza

• nie obejmuje podmiotów działających na prawach strony (mogą jednak uczestniczyć w postępowaniu)

• w sytuacji organ vs jedna strona ugody być nie może

c) Postępowanie w sprawie ugody

• inicjatywa: organ, strony (niekoniecznie wszystkie) forma pisemna nie wymagana wyraźnie w przepisach, ale -> zasada pisemności postępowania.

• oświadczenie stron o woli ugody (ustne do protokołu/pisemne? - w każdym razie wyraźna wola) -> organ zobowiązany (w drodze postanowienia, nie przysługuje zażalenie) do odroczenia terminu wydania decyzji i wyznaczenia stronom terminu do zawarcia ugody.

• ramy czasowe: termin do zawarcia ugody. Przekroczenie: nie ma ugody. Może być jednak przywrócony (art. 58 kpa). Może być też, zanim upłynie, przedłużony.

• odstąpienie strony od ugody możliwe, aż do momentu podpisania. Specjalne oświadczenie nie wymagane.

• organ administracyjny zatwierdza (albo nie) ugodę.

d) Forma i treść ugody

• na piśmie

• dla ważności powinna zawierać

- oznaczenie organu, przed którym zawarta

- datę sporządzenia

- oznaczenia stron

- przedmiot i treść ugody Przedmiot to konkretna sprawa z zakresu adm. publ. Treść to konkretne uprawnienia/obowiązki jednej ze stron (materialne elementy ugody). Decydują o nich same strony, ale sama czynność sporządzenia na piśmie ugody należy do organu. Organ powinien z faktu zawarcia ugody sporządzić odrębny protokół (krytyka - formalizm).

- wzmiankę o odczytaniu ugody i przyjęciu jej przez strony

- podpisy stron

- podpis organu/upoważnionego pracownika

e) Zatwierdzenie ugody

• dla ważności wymaganie zatwierdzenie przez organ. warunki:

- treść zgodna z prawem

- uwzględnia stanowisko organu współdziałającego w sprawie (organ odmówi zatwierdzenie gdy wymagana byłą zgoda/uzgodnienie z innym organem, a takiej zgody nie ma. Gdy wymagana była np. opinia, odmówi zgody tylko, gdy ugoda została zawarta przed jej uzyskaniem. )

- zgodna z interesem społ./słusznym interesem stron

• forma: postanowienie (do 7 dni od zawarcia ugody, termin instrukcyjny), służy zażalenie do org. wyższego stopnia a potem skarga do NSA

• postanowienie doręcza się stronom + odpis ugody (oryginał zostaje w aktach)

• wskutek zatwierdzenia ugody w post. odwoławczym, traci moc decyzja I instancji. Dopiero jednak, gdy postanowienie zatwierdzające ugodę ostateczne, czyli po 7 dniach od dostarczenia stronom.

• odmowa zatwierdzenia ugody -> tryb zwykły -> decyzja.

f) Skutki prawne ugody

• takie same jak decyzja, tak samo również wiąże organ.

• wykonalna z dniem, kiedy postanowienie zatwierdzające ugodę ostateczne, czyli po 7 dniach od dostarczenia stronom.

• strona może się zwrócić do organu o sprostowanie postanowienia o zatwierdzeniu/samej ugody, wyjaśnienie treści, poprawienie błędów.

7

Mateusz Bednarowski

---