77926

Dr. Hab. Maria Bijak- Kaszuba Międzynarodowa integracja gospodarcza Wykład II - Unia celna i strefa wolnego handlu

4. Efekt terms of trade:

Efekt terms of trade • jest to dodatkowy skutek preferencyjny liberalizacji handlu międzynarodowego (poza teorię unii celnej). Polega on na zmianie relacji między cenami otrzymywanymi za eksport, a cenami płaconymi za import. Zmiana TOT oznacza redystrybucję dochodu: przyjmuje się, że wzrost (spadek) TOT danego kraju (lub ich grupy) zwiększa (obniża) ich dobrobyt.

Wpływ unii celnej na TOT uczestniczących krajów jest niejednoznaczny:

Z jednej strony, każde przesunięcie handlu oznacza pogorszenie TOT, ponieważ tańszy dostawca z kraju trzeciego zostaje zastąpiony droższym dostawcą z kraju partnerskiego, a więc ceny płacone za import rosną.

Z drugiej strony, ceny płacone za import z państw trzecich mogą się obniżyć, jeżeli - wskutek przesunięcia - spadnie popyt importowy unii celnej na towary pochodzące z reszty świata. Dyskryminowani kontrahenci z państw trzecich, dążąc do utrzymania swoją pozycji konkurencyjnej na rynkach państw członkowskich, będą skłonni do obniżenia cen towarów eksportowanych na te rynki. W rezultacie, pogarszają się TOT odnośnych państw reszty świata, ale tym samym poprawiają się TOT (i dobrobyt) krajów członkowskich unii celnej.

Przyczyna występowania specyficznego efektu strefy wolnego handlu są autonomiczne taryfy celne, stosowane przez państwa członkowskie strefy wolnego handlu. Wiąże się z tym konieczność przyjęcia i stosowania określonych kryteriów, za pomocą których towary będące przedmiotem handlu wewnątrz strefy byłyby kwalifikowane (lub nie) do preferencyjnego traktowania.

Bez takiej kwalifikacji towarów, niezależne taryfy celne państw członkowskich utraciłyby wszelki sens, ponieważ produkty z państw trzecich przedostawałaby się na obszar strefy przez granicę celną tego państwa, które w danym przypadku stosuje najniższe cło.

Jeżeli państwa członkowskie strefy wolnego handlu utrzymują indywidualne zewnętrzne taryfy celne, prawdopodobne jest, że towary z państw trzecich będą sprowadzane do strefy przez granicę celną państwa członkowskiego o relatywnie niskim cle.

Niepożądanym efektem tego stanu rzeczy będzie odchylenie handlu (trade deflection), polegające na sztucznym zwiększeniu wymiany handlowej najbardziej liberalnego kraju członkowskiego strefy, zarówno z innymi krajami członkowskimi, jak i z krajami spoza strefy. Czynnikiem warunkującym wystąpienie odchyleń w handlu są na tyle duże różnice w stawkach celnych między państwami członkowskimi, aby korzyści z tytułu obejścia relatywnie wysokich ceł przewyższały dodatkowe koszty transportu.

Przeciwdziałanie odchyleniom handlu polega na objęciu preferencyjnym handlem wewnątrz strefy tylko towary z niej pochodzących, a więc spełniających określone kryteria. Kryteria stosowane w celu ustalenia kraju pochodzenia towaru nazywane są zasadami pochodzenia. Każda strefa wolnego handlu posługuje się indywidualnie dobranym zestawem typowych reguł pochodzenia.

Podstawową zasadą jest zwalnianie z ceł przez państwa członkowskie strefy tylko tych towarów, które zostały wysłane z terytorium innego państwa członkowskiego i które posiadają świadectwo pochodzenia ze strefy.

Aby uzyskać takie świadectwo, towar musi sprostać jednemu z trzech typowych kryteriów:

-    kryterium całkowitego wyprodukowania spełniają je towary wyhodowane (płody rolne), wydobyte (surowce mineralne), a także całkowicie wyprodukowane na obszarze strefy z surowców

i materiałów pochodzących ze strefy.

kryterium procentowe -> za pochodzące ze strefy uznaje się towary, w których cenie mieści się co najmniej określony udział wartości dodanej w strefie

-    kryterium przetworzenia -> towary uznaje się za pochodzące ze strefy, jeżeli zostały tam poddane określonemu (kwalifikującemu) procesowi przetwórczemu. Współcześnie kryterium to występuje najczęściej jako kryterium kodu taryfowego.

Efekty restrukturyzacyjne - polegają na jakościowych zmianach w produkcji, podejmowanych przez podmioty gospodarcze dostosowujące się do nowej sytuacji rynkowej, powstałej wskutek liberalizacji handlu. Efekty te nie mieszczą się teorii unii celnej, ponieważ dotyczą wszelkiej liberalizacji handlu międzynarodowego, zarówno preferencyjnej, jak i niepreferencyjnej.