1. Prawo w znaczeniu przedmiotowym, norma, przepis.
Prawo to zespó norm wydanych lub usankcjonowanych przez pastwo i zagwarantowanych przymusem pastwowym.
Norma prawna to wynikajca z przepisów regua postpowania, wydana lub usankcjonowana przez pastwo, zagwarantowana przymusem pastwowym.
Norma ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, na której ciy wynikajcy z niej obowizek. Kady obywatel musi zachowywa si tak jak ona nakazuje. Norma ma charakter dwustronny, wynika z niej prawo a dla drugiego obowizek. Norma prawna jest zagwarantowana przymusem pastwowym.
Skada si z trzech czci:
hipoteza (okrela sytuacje stosowania normy),
dyspozycja (wskazuje odpowiedni sposób zachowania),
sankcja (mówi o ujemnych skutkach).
Rodzaje norm prawnych:
normy bezwzgldnie obowizujce (imperatywne) - bez wzgldu na wol zainteresowanych osób, prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne
normy wzgldnie obowizujce (dyspozytywne) funkcjonuj wtedy gdy strony umowy nie ureguloway tych spraw inaczej.
Przepisem nazywamy elementarn cz ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest wic artyku, paragraf, punkt, ustp. Normy s najczciej w sposób zoony zakodowane w przepisach prawnych. Np przepis zawiera okrelenie adresata normy, inne przepisy zawieraj okrelenie okolicznoci zastosowania normy, jeszcze inne okrelaj sposób postpowania.
PREAMBUA wstp niektórych aktów normatywnych zawierajcy okrelone deklaracje ustawodawcy, wyjanienia celu wydania.
Wykadni, czyli interpretacj prawa jest zespó czynnoci zmierzajcych do ustalenia waciwej treci norm prawnych, zawartych w przepisach.
Konieczno istnienia wykadni:
Bdy jzykowe, wieloznaczno
Rozbieno midzy sformuowaniem a celem
Zmiany ustroju gospodarczo - spoecznego
Ogólny charakter norm powodujcy wtpliwoci.
Rodzaje wykadni ze wzgldu na:
PODMIOT: autentyczna (obowizujca), legalna (obowizujca), praktyczna, doktrynalna
METOD: sowna, celowociowa, systematyczna, historyczna
WYNIK rozszerzajca, cieniajca, stwierdzajca.
2.róda prawa.
Przez ródo prawa w znaczeniu materialnym rozumie si wszystko, co porednio lub bezporednio wpywa na tre prawa, np. na stosunki gosp., obyczaje.
Natomiast przez ródo prawa w znaczeniu formalnym rozumie si formy, w jakich przejawia si i jest podawana spoeczestwu do przestrzegania wola pastwa.
róda prawa: konstytucja, ustawa, rozporzdzenie, uchwaa, zarzdzenie, instrukcja, ponadto akty organów terenowych i umowa midzynarodowa. róda prawa niszych szczebli nie mog zawiera przepisów sprzecznych z przepisami wyszego rzdu.W jzyku potocznym ródami s take organy promulgacyjne: Dziennik Ustaw drukuje ustawy, rozporzdzenia, uchway Sejmu, Monitor Polski drukuje uchway i zarzdzenia, uchway samoistne Rady Ministrów, organami promulgacyjnymi s take Dzienniki Urzdowe Ministerstw i Urzdów Wojewódzkich).
3.Podzia prawa na gazie.
Prawo konstytucyjne to zespó norm regulujcych podstawowe urzdzenia ustroju pastwa,
Prawo administracyjne to zespó norm regulujcych struktur organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstajce w toku wykonawczo-zarzdzajcej dziaalnoci tych organów,
Prawo finansowe to zespó norm regulujcych gromadzenie rodków pieninych przez pastwo oraz ich rozdzia i wydatkowanie, a take okrelajcych tryb dziaania organów i instytucji finansowych,
Prawo cywilne to zespó norm regulujcych stosunki majtkowe i niektóre stosunki osobiste pomidzy równorzdnymi - w danej sprawie - podmiotami prawa,
Prawo rodzinne to zespó norm regulujcych osobiste i majtkowe stosunki midzy maonkami, krewnymi oraz stosunki wynikajce z przysposobienia, opieki i kurateli,
Prawo pracy to zespó norm regulujcych stosunki midzy pracodawc i pracownikiem na tle wiadczonej pracy,
Prawo karne to zespó norm mówicych jakie czyny s przestpstwami, ustalajcych kary za te przestpstwa oraz okrelajcych ogólne zasady odpowiedzialnoci karnej,
Prawo cywilno procesowe to zespó norm regulujcych tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sdy i niektóre inne organy oraz waciwo tych organów.
Prawo karne procesowe to zespó norm regulujcych tryb prowadzenia i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwoci.
4.Organy ustawodawcze. Sejm, Senat
Sejm organ przedstawicielski jest gównym orodkiem procesu tworzenia prawa. Decyduje o odsadzaniu stanowisk. Wybierany na 4 lata 460 posów wybory powszechne, równe, bezporednie, proporcjonalne, w gosowaniu tajnym. Moe si rozwiza na wniosek 2/3 posów, prezydent rozwizuje zgodnie z ustaw. QUORUM pewna okrelona przepisami liczba posów (wynosi poow ogólnej liczby posów). Regulamin sejmowy. Ustawa budetowa musi by ustalona przed rozpoczciem lub kocem I kwartau roku budetowego. W razie nieuchwalenia przez 3 miesice Prezydent moe rozwiza Sejm. Sejm upowania ministrów do wydawania dekretów z moc ustawy, które nie dotycz najwaniejszych spraw.
Senat odgrywa rol w procesie stanowienia prawa. Moe wpywa na tre uchwalanych ustaw, moe doprowadzi do zablokowania uchwalonej przez sejm uchway. Zakres kompetencji zwizany jest z ukadem si politycznych w Sejmie. W skad wchodzi 100 senatorów. Senat w cigu miesica od otrzymania od Sejmu ustawy moe zgosi propozycje zmian, wyraa sprzeciw czciowy lub generalny. Zastopowana ustawa musi przej ponowne gosowanie ale bezwzgldn wikszoci gosów. Senat wyraa swoje stanowisko w formie uchway. Posiedzenia, komisje senackie, marszaek i wicemarszakowie. Wybory powszechne, bezporednie równolegle z sejmowymi. Z województwa po 2 a z warszawskiego i katowickiego po 3 senatorów. Kadencja 4 lata równolegle z sejmem.
5.Prezydent
Najwyszy przedstawiciel pastwa w stosunkach wewntrznych i midzynarodowych. Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, pilnuje suwerennoci, bezpieczestwa, nienaruszalnoci i niepodzielnoci terytorium pastwa i przestrzegania umów midzynarodowych. Wybory co 5 lat powszechne, równe, bezporednie, w gosowaniu tajnym. Wymagana bezwzgldna wikszo gosów, jeli aden nie wygra dalej bior udzia dwaj, wystarczy zwyka wikszo. Kandydat ukoczone 35 lat i prawa wyborcze, kandydowa ponownie mona tylko raz. Jest zwierzchnikiem si zbrojnych i obsadza stanowiska wojskowe. Ratyfikuje i wymawia umowy midzynarodowe. Umowy dotyczce granic pastwa, sojuszów, obcie finansowych i zmian w ustawach wymagaj upowanienia sejmu w formie ustawy. Powouje i odwouje prezesa NBP, nadaje obywatelstwo RP, powouje sdziów, stosuje prawo aski, nadaje ordery i odznaczenia. Wydaje rozporzdzenia i uchway. Wakat powoduj: mier, zrzeczenie si urzdu, uchwaa Zgromadzenia N 2/3 gosów w obecnoci poowy ze wzgldu na stan zdrowia, zoenie z urzdu orzeczeniem trybunau stanu. Zastpc jest Marszaek Sejmu potem Senatu. Ponosi odpowiedzialno przed Trybunaem Stanu na wniosek 1/4 ogólnej liczby Zgromadzenia N wymagane jest 2/3 gosów
6.Trybuna konstytucyjny, Trybuna Stanu, Rzecznik Praw Obywatelskich
Trybuna Konstytucyjny bada zgodno aktów normatywnych niszej rangi z konstytucj RP. Podlega mu kontrola aktów ustanawiajcych normy prawne, wydawane przez Sejm, naczelne i centralne organy adm. pastwowej (rzd, ministrowie) Trybuna jest instancj ostateczn moe jedynie powtórnie rozpatrywa dan spraw.
Trybuna Stanu okrela tak zwan odpowiedzialno konstytucyjn osób zajmujcych najwysze stanowiska pastwowe (prezydent, prezes NBP, ministrowie, prokurator generalny). Zwizany cile z Sejmem, przez niego powoywany podejmuje czynnoci sdowe na jego wniosek. Odpowiedzialno konstytucyjna obejmuje czyny sprzeczne z prawem, ale nie przestpstwa, nie jest to wic odpowiedzialno karna. Np. minister, który naruszy ustaw. Nie podlegaj trybunaowi Szefowie partii politycznych. Gdy czyny s równoczenie przestpstwami wymierzane s kary kodeks karnego. Wybierany przez Sejm na 1 posiedzeniu na jego kadencj. Skad: przewodniczcy-prezes Sdu Najwyszego, zastpcy 22 czonków. Poowa musi by sdziami.
Rzecznik praw obywatelskich stoi na stray praw i wolnoci obywateli, okrelonych w konstytucji i innych przepisach. Bada czy nie nastpio naruszenie praw, a take zasad wspóycia i sprawiedliwoci spoecznej. Powoywany przez Sejm za zgod Senatu na 4 lata. Niezawisy niezaleny od organów pastwowych.
7.NIK
NIK kontroluje dziaalno aparatu administracji pastwowej cznie z rzdem, ministrami, i innymi naczelnymi i centralnymi organami administracji. Uprawnienia dotycz take jednostek prowadzcych dziaalno publiczn gospodarcz.
8.Tryb uchwalania ustaw
Tryb uchwalania ustaw uregulowany jest przepisami konstytucyjnymi, regulaminami Sejmu i Senatu. Inicjatywa ustawodawcza: posowie (15osób), Senat, Prezydent, Rada Ministrów. Etap trzech czyta Pierwsze: na posiedzeniu gównie komisji ewentualnie Sejmu (tylko gowne ustawy). Uzasadnienie projektu, pytania i odpowiedzi, ogólna dyskusja. Koczy si odesaniem projektu do komisji lub odrzuceniem. Komisje wysuwaj wniosek o przyjcie bez poprawek, z poprawkami lub odrzucaj projekt. Drugie sprawozdania komisji Sejmowi, debaty, zgaszanie poprawek i wniosków. Trzecie przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i gosowanie (nad wnioskiem o odrzucenie projektu, nad poprawkami, póniej nad caoci) UCHWALANIE zwyk wikszoci gosów przy quorum. Projekt PILNY dwa czytania. SENAT w cigu miesica rozpatruje, odrzuca, przyjmuje, wprowadza poprawki, Ustawa z poprawkami lub sprzeciwem wraca do Sejmu
9.Rada ministrów.
Skad :Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi, ministrowie, przewodniczcy komisji i komitetów naczelnych organów adm pastwowej.
10.Terenowe organy administracji rzdowej
Terenowe organy administracji rzdowej dziel si na:
Organy administracji ogólnej
Organy administracji specjalnej
Organy administracji ogólnej: wojewodowie i podporzdkowane im organy. Zarzdzaj oni na terenie województwa sprawami nie nalecymi do kompetencji samorzdu terytorialnego dziaajcego w gminach i, w postaci sejmików, na szczeblu wojewódzkim, oraz które nie zostay przekazane organom administracji specjalnej. Wojewoda jest przedstawicielem rzdu no obszarze województwa. Powouje i odwouje go premier na wniosek ministra waciwego do spraw administracji pastwowej. Wicewojewod powouje i odwouje premier na wniosek wojewody. Wojewoda moe powierzy niektóre sprawy, cznie z wydawaniem decyzji administracyjnych, organom samorzdu terytorialnego, gminie.
Wojewoda:
koordynuje dziaalno wszystkich organów administracji rzdowej na terenie województwa w zakresie zgodnoci z polityk rzdu,
organizuje kontrol wykonywania zada wyznaczonych przepisami przez wymienione organy,
zapewnia wspódziaanie jednostek organizacyjnych dziaajcych na obszarze województwa w zakresie utrzymania porzdku publicznego oraz zapobiegania klskom ywioowym i usuwania ich skutków,
przedstawia pod obrady rzdu projekty dokumentów rzdowych w sprawach dotyczcych województwa,
reprezentuje rzd na uroczystociach pastwowych i w trakcie wizyt skadanych przez przedstawicieli pastw obcych na terenie województwa.
Urzd wojewódzki: wydziay, komórki na czele z dyrektorem. Statut organizacji urzdu. Mog istnie delegatury urzdu w innych miejscowociach. Przy wojewodzie dziaa kolegium (organ opiniodawczy i doradczy). Do administracji ogólnej nale równie kierownicy urzdów rejonowych.
Organami administracji specjalnej s organy terenowe podporzdkowane bezporednio ministrom a take niektóre inne jednostki i osoby realizujce zlecone im zadania administracyjne. Izby skarbowe, urzdy skarbowe zarzdzaj finansami pastwa.
11.Wymiar sprawiedliwoci
Zadaniem wymiaru sprawiedliwoci jest rozstrzyganie sporów i konfliktów prawnych.
Sprawy karne (w rezultacie popenienia przestpstwa, oskaryciel - prywatny lub prokurator, proces koczy si wyrokiem skazujcym uniewinniajcym, umorzeniem).
Sprawy cywilne dotycz dóbr majtkowych, praw rodzinnych, pracowniczych i in. Proces (powód i pozwany wraz z penomocnikami - adwokatami). Proces koczy si wyrokiem zasdzajcym dane wiadczenia lub oddalajcym.
Organy wymiaru sprawiedliwocidziel si na:
organy orzekajce (jurysdykcyjne) rozstrzygajce konflikty, gównie sdy
organy wspódziaajce pomoc ich polega na udziale w samym postpowaniu, przygotowaniu sprawy, wykonaniu orzeczenia. S to: prokuratura, adwokatura, radcowie prawni, notariat.
12.Stosunek administracyjno prawny
Stosunek spoecznie uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego. Stosunek nierównorzdny, pastwo - imperium - obywatel. Stosunki te powstaj z mocy aktów administracyjnych (powoanie do wojska).
Zasady postpowania administracyjnego:
Zasada prawdy obiektywnej
Zasada udziau stron w postpowaniu
Zasada kontroli spoecznej nad postpowaniem administracyjnym
Zasada uwzgldnienia z urzdu interesu spoecznego i susznego interesu stron
Zasady pomocnicze: odrbnoci postpowania administracyjnego, oficjalnoci, wzgldnej jawnoci, dwuinstancyjnoci, swobodnej oceny dowodów, dyspozycyjnoci, prostoty i koncentracji, ograniczonego formalizmu, trwaoci decyzji administracyjnej.
13.Akt administracyjny
Akt administracyjny to jednostronne wadcze wyraenie woli organu administracji pastwowej, zaatwiajce konkretn spraw i skierowane do oznaczonego adresata. Wydawany przez organ administracji pastwowej, który korzysta z uprawnie wadczych (imperium). Akt nakada na adresata okrelone obowizki lub uprawnienia, powodujc zmian lub zniesienie stosunku prawnego, jest wic zdarzeniem prawnym.
Rodzaje aktów:
zewntrzne ( poza krg administracji)
wewntrzne ( do innego organu, premier, wojewoda)
deklaratywne (np. powiadczenie obywatelstwa)
konstytutywne (np. zmiana stosunku prawnego, nadanie obywatelstwa)
pozytywne (zaatwiajcy spraw zgodnie z wnioskiem)
negatywne (odmowa).
14.Stosunek cywilno prawny
Stosunki cywilnoprawne to zachodzce midzy równorzdnymi prawnie stronami stosunki spoeczne na tle majtkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego.
Wyróniamy:
podmioty stosunku (osoby fizyczne lub prawne)
przedmiot stosunku prawnego (czynnoci i obiekty, które s przyczyn zwizania si podmiotów stosunkiem prawnym)
uprawnienia wynikajce ze stosunku (prawo domagania si od drugiego podmiotu okrelonego zachowania np. wykonania rzeczy itp)
obowizki wynikajce ze stosunku.
15.Zdolno prawna i do czynnoci prawnych osoby fizycznej
Przez zdolno prawn naley rozumie zdolno do wystpowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Zdolno prawna oznacza moliwo posiadania praw i obowizków wynikajcych z prawa cywilnego. Oznacza, e czowiek moe by wacicielem rzeczy, moe zawiera umowy, ponosi odpowiedzialno prawn itd. Zdolno do czynnoci prawnych to zdolno do nabywania praw i zacigania zobowiza za pomoc czynnoci prawnych. Oznacza mono zawierania umów (dwustronne czynnoci prawne) np. sprzeday, najmu, a take dokonywania jednostronnych czynnoci prawnych np. sporzdzenie testamentu, wypowiedzenie umowy. Pena zdolno powyej 18 lat, dziewczyna 16 i zgoda sdu na lub. Ograniczona zdolno powyej 13 lat lub osoby ubezwasnowolnione musz mie przedstawiciela. Brak zdolnoci osoby poniej 13 lat nie dotyczy powszechnie zawieranych umów np. kupno chleba.
16.Ubezwasnowolnienie
Ubezwasnowolnienie cakowite lub czciowe pozbawienie zdolnoci do czynnoci prawnych na mocy orzeczenia sdu.
cakowite choroba psychiczna, niedorozwój umysowy i inne zaburzenia psychiczne zwiaane z alkoholizmem i narkomani. Sytuacja osoby tak jak maoletniego poniej 13 roku ycia (opiekun lub rodzic z wadz rodzicielsk)
czciowe tak jak wyej tylko w mniejszym stopniu. Maoletni powyej 13 roku (kurator).
17.Osoby prawne
Osob prawn jest wyodrbniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowizujcymi przepisami moe wystpowa jako samodzielny podmiot prawa cywilnego.
Na istot osoby prawnej skada si:
element ludzki np zaoga, czonkowie stowarzyszenia uytecznoci publicznej i spódzielni, udziaowcy Sp z oo, czonkowie partii politycznych
element majtkowy osoba prawna ma wasny majtek, wyodrbniony z majtku czonków lub powstay na innej drodze, osoba prawna odpowiada swym majtkiem a nie majtkiem czonków
element organizacyjny struktura i organy wykonujce w imieniu osoby czynnoci
cel okrelony w przepisach.
Jednostka staje si osob prawn w chwili wpisania do odpowiedniego rejestru SA i Sp zoo rejestr handlowy.
Rodzaje osób prawnych:
Skarb pastwa
Spóki kapitaowe (Sp z oo, SA)
Przedsibiorstwa pastwowe
Banki
Pastwowe jednostki organizacyjne (ZUS, PAN)
Spódzielnie
Fundacje
Stowarzyszenia (ZHP, AZS)
Inne jednostki organizacjyne o zrónicowanym charakterze (partie, kóka rolnicze)
18.Czynnoci prawne
Czynno prawna to taka czynno osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia , zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez zoenie odpowiedniego owiadczenia woli.
Przesanki wanoci:
zdolno prawna i do czynnoci prawnych osoby dokonujcej
zgodno z ustaw i zasadami wspóycia spoecznego
okrelona forma
czynno musi by wolna od wad
19.Wymagania formy czynnoci prawnej
Czynno prawna moe by w zasadzie dokonana w dowolnej formie. Obowizek nadania czynnoci prawnej okrelonej formy istnieje tylko wówczas, gdy wynika to z przepisów albo zawartej wczeniej umowy. Forma pisemna moe by zastrzeona pod rygorem niewanoci czynnoci prawnej lub bez tego rygoru. np. art 606 kc "umowa dostawy winna by stwierdzona pismem". Forma pisemna jest zachowana, gdy zostanie zoony wasnorczny podpis na dokumencie obejmujcym tre owiadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów, z których kady obejmuje tre owiadczenia woli jednej ze stron i jest przez ni podpisany. FORMA szczególna inna ni pisemna to najczciej akt notarialny, wymagany przy nieruchomociach. Brak formy szczególnej pociga za sob niewano czynnoci prawnej.
20.Wady owiadczenia woli
Wadliwo owiadczenia woli pociga za sob ujemne skutki dla czynnoci prawnej, w ramach której owiadczenie zoono. Polegaj one na niewanoci czynnoci prawnej bd te na umoliwieniu osobie, która zoya wadliwe owiadczenie, wycofania si ze skutków czynnoci prawnej.
Brak wiadomoci lub swobody osoba nie moe podj decyzji i zoy owiadczenia ze wzgldu na stan psychiczny odbiegajcy od normalnego (powoduje niewano czynnoci)
Pozorno, owiadczenie zoone dla pozoru za zgod drugiej strony (powoduje niewano czynnoci)
Bd polega na mylnym wyobraeniu u osoby skadajcej owiadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobraeniu o treci zoonego owiadczenia (nie powoduje niewanoci ale daje prawo skadajcemu na wycofanie si ze skutków)
Groba oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia owiadczenia woli, groba musi by bezprawna, powana (powoduje mono wycofania si ze skutków)
21.Niewano bezwzgldna czynnoci prawnej
Niewano bezwzgldna jest najostrzejsz sankcj dla przewidzian przez prawo cywilne dla wadliwych czynnoci prawnych. Na niewano moe w tym przypadku powoywa si kady, a nie tylko osoba która uczestniczya jako strona w dokonywaniu tej czynnoci. Sd musi uwzgldni j z urzdu, niezalenie od tego, czy która ze stron powoaa si na niewano.
Bezwzgldnie niewane s czynnoci:
sprzeczne z ustaw, zasadami wspóycia spoecznego,
czynnoci dokonane bez zachowania formy wymaganej pod rygorem niewanoci,
czynnoci dokonywane przez osob nie posiadajc zdolnoci prawnej lub zdolnoci do czynnoci prawnej.
czy si take z niektórymi wadami owiadczenia woli (brak wiadomoci lub swobody w podjciu decyzji, pozorno).
22.Niewano wzgldna czynnoci prawnej
Niewano wzgldna oznacza przysugujc oznaczonej stronie mono uchylenia si od rodków dokonanej czynnoci prawnej. Np. dokonanie czynnoci prawnej pod wpywem groby lub bdu. Czynno nie jest wic niewana z mocy samego prawa, ale osoba wskazana przez przepisy (np. czowiek, który zawar umow pod wpywem groby) moe spowodowa jej uniewanienie.
23.Przedstawicielstwo ustawowe i penomocnictwo
Przedstawicielstwo polega na tym, e czynno prawna dokonana zostaje przez osob zwan przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym oraz, e pociga za sob skutki bezporednio dla reprezentowanego.
Przedstawicielstwo ustawowe - prawo do dokonywania czynnoci prawnych w imieniu drugiej osoby, wynika z ustawy (np, rodzice i dzieci ).
Penomocnictwo jest rodzajem przedstawicielstwa, w którym prawo do dokonywania czynnoci prawnych w cudzym imieniu opiera si na woli osoby reprezentowanej.
Penomocnictwo ogólne - róne czynnoci.
Penomocnictwo rodzajowe czynnoci prawne okrelonego rodzaju.
Penomocnictwo szczególne dotyczy konkretnej czynnoci.
Penomocnictwo udziela kada osoba fizyczna i prawna majca zdolno do czynnoci prawnych, udzielane na okrelony termin, wygasa wraz ze mierci penomocnika lub mocodawcy, moe by odwoane.
24.Przedawnienie
Przedawnienie polega na tym, e po upywie wskazanego przez prawo terminu dunik moe uchyli si od spenienia wiadczenia. Przedawnieniu ulegaj jedynie roszczenia majtkowe. Zasadniczy termin 10 lat chyba, e inne przepisy przewiduj krótszy termin.
3 LATA przedawniaj si roszczenia zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej, roszczenia o wiadczenia okresowe (renty, czynsze), roszczenia pracodawcy i pracownika, roszczenia o naprawienie szkody czynem niedozwolonym (z wyjtkiem zbrodni i wystpku).
2 LATA roszczenia przedsibiorstw hotelowych i gastronomicznych z tytuu wiadczonych usug.
1 ROK roszczenia z umowy spedycji, skadu, przewozu rzeczy, osób, umowy uyczenia.
Po przedawnieniu istniej prawa i obowizki ale dunik nie moe by na drodze sdowej zmuszony do wykonania swojego obowizku. Musi zgosi do sdu, e miao miejsce przedawnienie i sd oddala roszczenie. Gdy nie zgosi przedawnienia sd rozpatruje spraw nie uwzgldniajc przedawnienia.
Bieg przedawnienia nie rozpoczty lub zawieszony:
co do roszcze dzieci przeciwko rodzicom - na czas wadzy rodzicielskiej
co do roszcze ubezwasnowolnionych przeciwko kuratorom lub opiekunom - na czas opieki i kurateli
co do roszcze malonków - na czas trwania maestwa
co do wszystkich roszcze nie dochodzonych z powodu siy wyszej na czas trwania przeszkody.
PRZERWANIE (po przerwie przedawnienie liczy si od pocztku): 1czynnoci powzite w celu dochodzenia roszczenia przed sdem itp (wniosek o wszczcie egzekucji) 2.uznanie roszczenia przez dunika.
25.Wasno
Wasno jest najszerszym prawem do rzeczy, pozwalajcym wacicielowi korzysta z niej i rozporzdza ni z wyczeniem innych osób. Waciciel moe korzysta z uprawnie jakie daje mu prawo wasnoci w granicach przepisów prawnych i spoeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa wasnoci.
Korzystanie - faktyczne wadanie, mono przetwarzania, pobieranie poytków (naturalnych, cywilne). Rozporzdzanie mono swobodnego dokonywania czynnoci prawnych - sprzedanie, podarowanie, ustanowienie hipoteki.
Prawo rzymskie (TRIADA): prawo do wadania rzecz, prawo do korzystania, prawo do rozporzdzania. Obecnie dwa pierwsze wystpuj jako korzystanie. OCHRONA roszczenia windykacyjne (w wyniku zagarnicia rzeczy domagamy si zwrotu), Roszczenie negatoryjne ( o zaprzestanie naruszania prawa wasnoci, krowy przez pole)
26.Uytkowanie wieczyste
Naley do praw rzeczowych i jak wszystkie rzeczowe jest prawem podmiotowym bezwzgldnym. Moe by ustanowione na rzecz osoby fizycznej lub prawnej. Uytkownik uzyskuje szerokie prawo - ustalone w umowie - wadania i dysponowania gruntem, przez dugi okres. Uytkowanie zawarte jest w umowie notarialnej midzy organem administracji pastwowej i uytkownikiem. Podlega wpisaniu do ksigi wieczystej. Uytkowanie jest zbywalne mona przekaza, sprzeda, darowa je innej osobie. Róni si od prawa wasnoci ograniczeniami: a) pod wzgldem czasu trwania (od 40 do 99 lat) b) pod wzgldem korzystania z terenu. Teren wraca do pastwa po upyniciu okresu, za budowle otrzymuje stosowne wynagrodzenie. Uytkowanie moe wygasn: przez rozwizanie umowy, zrzeczenie si prawa, wywaszczenie. Mona da przeduenia umowy na dalsze 40-99 lat. Odmowa moliwa jest tylko ze wzgldu na wany interes spoeczny.
27.Ograniczone prawa rzeczowe
Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysugujce osobie fizycznej lub prawnej wzgldem rzeczy bdcych wasnoci innej osoby.
Rodzaje ograniczonych praw rzeczowych:
Uytkowanie
Zastaw
Suebno
Wasnociowe spódzielcze prawo do lokalu mieszkalnego
Spódzielcze prawo do lokalu uytkowego
Prawo do domu jednorodzinnego w spódzielni mieszkaniowej
Hipoteka.
28.Posiadanie i dzierawienie
Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego wadztwa nad rzecz. Posiadanie: faktyczne wadztwo nad rzecz i wola wadania rzecz. Posiadanie samoistne, posiadanie zalene - faktyczne sprawowanie wadztwa nad rzecz, jako najemca itp. Posiadacz suebnoci, ten kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomoci. Dzierycielem jest ten, kto faktycznie wada rzecz za kogo innego (spedytor, przewonik). Polega wic take na sprawowaniu wadztwa nad rzecz ale w odrónieniu od posiadania, nie jest wadaniem we wasnym interesie, lecz w interesie posiadacza. Dzierenie jest jakby podporzdkowane posiadaniu, dzieryciel powinien podporzdkowa si wskazówkom posiadacza OCHRONA w przypadku naruszenia posiadania 1Wasnym dziaaniem (amopomoc i obrona konieczna) 2.zwrócenie si do sdu z daniem ochrony posiadania (powództwo posesoryjne)
29.Zobowizania
Zobowizaniem nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron (wierzyciel) moe domaga si od drugiej strony (dunika) okrelonego zachowania, czyli wiadczenia.
W zobowizaniu po obu stronach moe wystpowa kilka osób. wiadczenie czyli obowizujcy sposób zachowania si moe polega na dziaaniu lub wstrzymaniu si od czynnoci. Wierzycielowi przysuguje okrelone prawo podmiotowe, jest to prawo podmiotowe wzgldne (moe da tylko od oznaczonej osoby) nazywane jest wierzytelnoci. Cicy na duniku obowizek nazywamy dugiem. Zobowizanie solidarne (stanowi o nim ustawa lub umowa) polega na wystpowaniu kilku duników lub kilku wierzycieli. Dugi mona ciga od dowolnego dunika. O zobowizaniach decyduje prawo zobowizaniowe.
30.róda zobowiza
róda zobowiza:
czynnoci prawne m in umowy
czyny niedozwolone treci jest obowizek naprawienia szkody
akty administracyjne powstanie stosunku administracyjno prawnego
inne zdarzenia: prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, bezpodstawne wzbogacenie
31.Bezpodstawne wzbogacenie si
Bezpodstawne wzbogacenie si - uzyskanie korzyci majtkowej bez podstawy prawnej kosztem innej osoby nakada obowizek zwrotu korzyci w naturze, gdy nie jest to moliwe w równowartoci pieninej. Powoduje powstanie stosunku zobowizaniowego midzy bezpodstawnie wzbogaconym a osob, której kosztem nastpio wzbogacenie. Odmian bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw NIENALENE wiadczenie polegajce na spenieniu wiadczenia przez osob, która nie bya do tego zobowizana. Moe on da zwrotu wiadczenia chyba, e: a)speniajcy wiedzia, e nie jest zobowizany b)wiadczenie czyni zado zasadom wspóycia spoecznego c)speniajcy zaspokoi przedawnione roszczenie.
32.Umowa, sposób zawierania
Umow nazywamy zgodne owiadczenie woli dwóch stron, zmierzajce do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego.
Zawiera j mog co najmniej 2 osoby. Zasada wolnoci umów dotyczy: czy w ogóle zawiera umow, z kim j zawrze, jak tre nada umowie. Zasada ta nie jest form prawna poniewa istniej ograniczenia.
Rodzaje umów:
umowa NAZWANA to kada umowa uregulowana w kodeksie cywilnym
umowa NIENAZWANA tre nie odpowiada adnej z umów nazwanych
umowa MIESZANA tre skada si z elementów rónych umów nazwanych (umowa hotelowa)
umowa JEDNOSTRONNIE ZOBOWIZUJCA jedna strona ma prawa a druga tylko obowizki (np. darowizna)
umowa DWUSTRONNIE ZOBOWIZUJCA rodzi prawa i obowizki dla obu stron
Umowa jest ODPATNA gdy obie strony odnosz z niej korzyci i ponosz ciary (nie tylko pienine), (np. najem, sprzeda). Umowa NIEODPATNA gdy tylko jedna strona odnosi korzy (np. darowizna). Umowa KONSENSUALNA dochodzi do skutku przez samo zoenie odpowiednich owiadcze woli (wikszo umów). Umowa REALNA wymaga do zawarcia zoenia owiadcze woli oraz wydania rzeczy (np. przechowanie).
33.Umowy zobowizujce do przeniesienia wasnoci
Przez umow sprzeday sprzedawca zobowizuje si przenie na kupujcego wasno rzeczy i wyda mu rzecz, a kupujcy zobowizuje si rzecz odebra i zapaci sprzedawcy cen. Umowa jest wzajemna i konsensualna. Umowa rodzi obowizek ponoszenia odpowiedzialnoci: z tytuu rkojmi, obowizek udzielania wyjanie kupujcemu. Wasno przechodzi z momentem wydania rzeczy. Sprzeda nieruchomoci wymaga aktu notarialnego.
34.Umowa zlecenia
Przez umow zlecenia przyjmujcy zlecenie zobowizuje si do dokonania okrelonej czynnoci prawnej dla dajcego zlecenie.
W rzeczywistoci chodzi o czynno faktyczn lub prawn. Przyjmujcy zlecenie nie gwarantuje (przy dooenie starannoci), e czynno przyniesie zamierzony przez zlecajcego skutek. Przyjmujcy zlecenie nie odpowiada za szkody wynike z nieosignicia rezultatu, chyba e nie dooy starannoci. Umowa jest odpatna lub nieodpatna.
35.Umowy zobowizujce o dzieo
Przez umow o dzieo przyjmujcy zamówienie zobowizuje si do wykonania oznaczonego dziea, a zamawiajcy do zapaty wynagrodzenia.
Ustalone wynagrodzenie naley si tylko za rezultat. Metody wykonania nale do wykonawcy. Umowa jest zawsze odpatna. Wynagrodzenie ryczatowe (nie ma moliwoci zwikszenia go) lub kosztorysowe (ronie w przypadku wzrostu kosztów). Przyjmujcy ponosi odpowiedzialno z tytuu rkojmi za wady dziea i jego niezgodno z umow.
36.Umowy zobowizujce o uywanie rzeczy
Przez umow uyczenia uyczajcy zobowizuje si zezwoli biorcemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpatne uywanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
Przedmiotem mog by rzeczy ruchome i nieruchome. Biorcy obowizany jest zwróci rzecz w stanie niepogorszonym. Róni si od najmu bezpatnoci. Biorcy obowizuje si ponosi koszty utrzymania rzeczy. Róni si od poyczki: a) poyczka jest odpatna lub bezpatna, uyczenie zawsze bezpatne b)przedmiotem poyczki s pienidze lub inne oznaczone gatunkowo rzeczy, uyczenia najczciej rzecz indywidualnie oznaczona, ruchoma lub nieruchoma c) wasno poyczanych rzeczy przechodzi na poyczajcego w uyczeniu nie.
37.Umowy zobowizujce o prac
Umowa o prac moe by zawarta: na czas nieokrelony, na czas okrelony, na czas wykonywania okrelonej pracy. Kady z tych okresów moe by poprzedzony okresem próbnym w zasadzie nie duszym ni 2 tygodnie ewentualnie 3 m-ce.
Okres wstpny (cznie 1 rok) praca po raz pierwszy lub kto nie przepracowa jeszcze roku. Moe by skrócony do 3 m-cy. Umowa musi by zawarta na pimie wraz z warunkami i jej rodzajem.
Rozwizanie umowy:
na mocy porozumienia obu stron
wskutek wypowiedzenia przez jedn ze stron (na pimie)
w razie rozwizania umowy bez wypowiedzenia (na pimie)
z upywem czasu, na który umowa bya zawarta
z dniem ukoczenia pracy, dla której wykonana umowa bya zawarta.
Rozwizanie bez wypowiedzenia:
cikie naruszenie obowizków, zakócenie spokoju, opuszczenie miejsca pracy, stawienie si w stanie nietrzewym, picie alkoholu w czasie pracy, naduycia socjalne.
popenienie przestpstwa (stwierdzonego prawomocnym wyrokiem) uniemoliwiajcego dalsz prac na danym stanowisku
zawiniona przez pracownika utrata uprawnie koniecznych do wykonywania pracy. Ponadto mona zwolni w przypadku usprawiedliwionych nieobecnoci, po ustaniu nieobecnoci i powrocie do pracy. Zwolnienie musi przytacza uzasadnienie i przyczyn.
38.Oferta
Oferta jest to owiadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta) skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej (oblata), które zawiera propozycj zawarcia umowy i okrela jej istotne postanowienia.
Oferta to wystawienie towarów na sprzeda z podaniem ceny. Przyjcie oferty przez adresata powoduje zawarcie umowy bez dalszego udziau oferenta. Nadejcie przyjcia oferty po terminie nie powoduje zawarcia umowy.
Oferta bez terminu:
zoona w obecnoci drugiej strony musi by zawarta niezwocznie (telefon)
zoona listownie, telegraficznie przestaje wiza gdy nie przychodzi odpowied.
Milczenie adersata nie oznacza przyjcia oferty z wyjtkie oferty od osoby, z któr pozostaje si w staych stosunkach gospodarczych. Umowy waniejsze dochodz do skutku przez rokowania.
39.Czyny niedozwolone
Odpowiedzialno za czyny niedozwolone zwana odpowiedzialnoci deliktow (delictus - niedozwolony). Odpowiedzialno deliktow charakteryzuje to, e przed powstaniem szkody poszkodowanego nie czy z osob odpowiedzialn za szkod aden stosunek prawny, bd istnia, lecz szkoda nie pozostaje z nim w adnym zwizku. Dopiero jej wyrzdzenie powoduje powstanie zwizku. Podstawowym celem zobowiza powstajcych na tle czynów niedozwolonych jest naprawienie szkody - kompensacja. Zobowizania peni funkcj prewencyjn i wychowawcz.
40.róda prawa karnego
Kodeks karny (cz ogólna, szczególna i wojskowa) i kodeks karny wykonawczy z 19.04.69, ustawa z 26.10.82 o postpowaniu w sprawach nieletnich. ?Kodeks postpowania karnego, ustawa o obrocie gospodarczym?
41.Przestpstwa.
Przestpstwo jest to zawiniony czyn czowieka, spoecznie niebezpieczny, zabroniony pod grob kary.
Wg definicji materialnej to czyn czowieka, spoecznie niebezpieczny, bezprawny, karalny i zawiniony.
Wg definicji formalnej to czyn czowieka zabroniony pod grob kary przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia.
Cechy charakterystyczne przestpstwa to znamiona.
Elementy przestpstwa:
podmiot przestpstwa (sprawca lub sprawcy)
przedmiot przestpstwa (skradziona rzecz, ycie czowieka, dobre imi)
strona przedmiotowa przestpstwa (sposób i okolicznoci popenienia czynu, strona obiektywna)
strona podmiotowa przestpstwa (subiektywne okolicznoci sprawy zwizane z psychik sprawcy, WINA).
Ze wzgldu na kar:
ZBRODNIA to czyn zagroony kar pozbawienia wolnoci na czas nie krótszy od 3 lat albo kar surowsz.
WYSTPEK to czy, za który grozi kara przekraczajca 3 m-ce pozbawienia wolnoci, 3 m-ce ograniczenia wolnoci lub 5mln z grzywny.
Ze wzgldu na skutek:
przestpstwo MATERIALNE, na które skada si dziaanie sprawcy i skutek tego dziaania (kradzie, rozbój, zabójstwo, uszkodzenia ciaa i in).
FORMALNE do jego popenienia dochodzi przez samo dziaanie sprawcy. Sutek jest nieistotny, np. nieudzielenie pomocy toncemu.
Ze wzgldu na rodzaj winy:
UMYLNE jego elementem jest umylna wina sprawcy
NIEUMYLNE popeniane z winy nieumylnej.
Ze wzgldu na zachowanie si sprawcy: popenione przez dziaanie lub przez zaniechanie.
A take zasadnicze, gówne w danej grupie przestpstw, kwalifikowane ma cechy powodujce e jest niebezpieczniejsze od zasadniczego, uprzywilejowane odwrotne do kwalifikowanego mniej niebezpieczne.
Ze wzgldu na sposób cigania:
cigane z urzdu
cigane z oskarenia prywatnego.
Ze wzgldu na rodzaj dóbr:
polityczne skierowane przeciwko podstawom ustroju, a sprawca dziaa z pobudek politycznych,
pospolite wszystkie pozostae.
STADIA czynu przestpczego:
a) zamiar nie jest karalny
b) czynnoci przygotowawcze nie s karalne z wyjtkiem niektórych (przygotowanie do faszowania pienidzy):nabycie rodków, obserwacja itp.
c) siowanie lub dokonanie, usiowanie sprawca podejmuje dziaanie zmierzajce do celu jednak go nie osiga UDOLNE cel by moliwy do osignicia ale stany przeszkody NIEUDOLNE cel by nieosigalny, usiowanie jest karalne, DOKONANIE osignicie celu.
FORMY udziau w przestpstwie:
a) sprawstwo lub wspósprawstwo,
b) podeganie nakanianie drugiej osoby do popenienia przestpstwa (gesty, sowa)
c) pomocnictwo osoba uatwia, chce albo godzi si na popenienie przestpstwa.
Podegacz i pomocnik odpowiadaj w granicach swego zamiaru np. namawiali do pobicia a sprawca zabi. Odpowiedzialno tylko za namawianie do pobicia.
42.Wina
Wina okrelony psychicznie stosunek sprawcy do popenionego czynu.
Wina UMYLNA:
zamiar bezporedni (sprawca chce popeni czyn zabroniony)
zamiar ewentualny (sprawca przewiduje moliwo popenienia przestpstwa i godzi si na to).
Wina NIEUMYLNA:
lekkomylno (sprawca przewiduje moliwo popenienia przestpstwa, lecz bezpodstawnie przypuszcza, e zdoa go unikn
niedbalstwo ( nie przewiduje cho powinien i moe przewidzie).
ZBRODNIA- tylko umylnie, zamiar bezporedni lub ewentualny.
WYSTPEK najczciej nieumylny jeli przepis uznaje lekkomylno lub niedbalstwo.
PRZYPADEK sprawca ani nie chcia, nie przewidyw a i nie móg przewidywa, nie ma winy.
43.Okolicznoci wyczajce odpowiedziano karn
Okolicznoci wyczajce win:
niepoczytalno
bd
Okolicznoci wyczajce bezprawno czynu:
obrona konieczna
stan wyszej koniecznoci
rozkaz przeoonego
zgoda pokrzywdzonego
dziaanie w granicach uprawnie lub obowizku prawnego
ryzyko nowatorstwa
44.Kara
Kara jest to rodek przymusu pastwowego, stosowany przez sdy wobec sprawców przestpstwa i polegajcy na sprowadzeniu pewnej dolegliwoci.
45.Kary zasadnicze i dodatkowe
Kary ZASADNICZE:
mierci,
pozbawienia wolnoci (3 m-ce - 15 lat oraz 25)
ograniczenia wolnoci (ograniczenia praw 3 m-ce 3 lata),
grzywny (zasadnicza i obok kary pozbawienia wolnoci).
Kary DODATKOWE:
pozbawienie praw publicznych,
pozbawienie praw rodzicielskich,
zakaz zajmowania okrelonych stanowisk, wykonywania zawodów i prowadzenia dziaalnoci
zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych
przepadek rzeczy
podanie wyroku do wiadomoci publicznej
46.Amnestia, abolicja i prawo aski
Amnestia jest generalnym aktem aski pastwa. Odnosi si do grupy osób oznaczonych wg rodzaju popenionych przestpstw lub wg wymierzonej kary. Polega na cakowitym lub czciowym darowaniu kar zasadniczych lub dodatkowych orzeczonych za przestpstwa popenione przed dat amnestii. Ogaszana jest w formie ustawy.
Abolicja jest generalnym aktem aski odnoszcym si do przestpców prawomocnie jeszcze nie osdzonych. Zakazuje ona wszczynania postpowania karnego w sprawach o okrelone przestpstwa, a tam gdzie wszczto, nakazuje je umorzy.
Prawo aski jest to indywidualny akt aski pastwa wobec przestpcy skazanego na kar sdow. Przysuguje prezydentowi. Polega na zmniejszeniu, darowaniu lub zamianie na agodniejsz kar. Stosowane jedynie na wniosek skazanego, z urzdu, nie tylko przy karze mierci.
47.Przedawnienie
Rozróniamy przedawnienia:
cigania, biegnie gdy postpowania karnego nie wszczto np. nie wykryto sprawcy (20 LAT gdy czyn stanowi zbrodni; 10 LAT gdy czyn stanowi wystpek zagroony kar ponad 5 lat pozbawienia wolnoci; 5 LAT pozostae wystpki)
przedawnienie wyrokowania, postpowanie bez wyroku ( 25 LAT gdy czyn jest zbrodni; 15 LAT gdy czyn stanowi wystpek zagroony kar ponad 5 lat pozbawienia wolnoci; 10 LAT pozostae wystpki)
przedawnienie wykonania kary gdy kara nie zostaa wykonana( 25 LAT w razie skazania na 5 lat lub wicej; 15 LAT skazanie na kar do 5 lat; 10 LAT skazanie na inne kary).
Nie biegnie, gdy wszczcie postpowania nie jest dopuszczalne (pose z mandatem) Nie ulegaj przedawnieniu zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkoci.
48.Waciwo sdu
Zakres rozstrzygania spraw nazywamy waciwoci sdu.
Rodzaje waciwoci:
rzeczowa
miejscowa.
RZECZOWA pozwala ustali, czy sprawa w pierwszej instancji powinna by rozstrzygnita przez sd rejonowy czy wojewódzki. Sdami pierwszej instancji s sdy rejonowe.
WYJTKI sdy wojewódzkie rozpatruj w pierwszej kolejnoci takie sprawy kodeksu cywilnego:
sprawy o prawa niemajtkowe i cznie z nimi dochodzone prawa majtkowe, oprócz spraw o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzystwa oraz o przysposobienie.
sprawy o ochron praw autorskich, patentów, wzorów uytkowych, znaków towarowych,
sprawy o roszczenia wynikajce z prawa prasowego,
sprawy o prawa majtkowe, których warto przekracza okrelon kwot,
sprawy o orzeczenie przepadku wiadczenia na rzecz Skarbu Pastwa, jeeli wiadczenie to zostao spenione w zamian za dokonanie czynu zabronionego lub w celu niegodziwym.
MIEJSCOWA pozwala okreli, który z rejonowych lub wojewódzkich sdów na terenie kraju jest waciwy do rozstrzygnicia sprawy.
W ramach waciwoci miejscowej odróniamy:
waciwo ogóln
waciwo wyczn
waciwo przemienna.
Waciwo ogólna formuuje zasad, wedug której do rozpoznania i rozstrzygnicia sprawy powoywany jest sd w okrgu zamieszkania pozwanego (osoba prawna wg miejsca siedziby). Waciwo wyczna wskazuje inny sd, anieli wynika z waciwoci ogólnej. Waciwo przemienna zachodzi wtedy gdy mona wybra sd wedug waciwoci ogólnej lub inny tak jak wskazuje przepis.
W nastpujcych sprawach:
powództwo o ustalenie ojcostwa i alimenty (tam gdzie dziecko lub dunik),
powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego (tam gdzie poszkodowany lub dunik),
powództwo o roszczenie ze stosunku najmu lub dzierawy nieruchomoci,
powództwo o wykonanie umowy, ustalenie jej istnienia, rozwizanie, uniewanienie, odszkodowanie z niewykonania.
Waciwo UMOWNA gdy waciwo miejscowa jest ustalona przez strony w drodze umowy (z wyjtkiem zasad wycznej).
Rodzaje sdów:
powszechne (rejonowe, wojewódzkie, apelacyjne),
szczególne (wojskowe, Najwyszy Sd Administracyjny, sdy polubowne).