Okres metafizyki: dogmatyzm, konserwatyzm, kreacjonizm.
*Teorie epigenezy: Dekart, Maupertius, Harvey, Wojf, 1759;
*Komórki jajowe zwierząt: alecytalne, mezolecytalne, oligolecytalne, polilecytalne,
a)homo (izo) lecytalne, b)telolecytalne, c)centrolecytalne,
* bruzdkowanie zygoty do stadium blastuli; *bruzdkowanie spiralne,
* różne sposoby tworzenia gastruli: imigracja, inwagilacja, delaminacja x2, epibolia x2, -ektoderma, -endoderma,
* różne sposoby tworzenia mezodermy: - pierwouste, -wtórouste,
*zarodki kręgowców: -gad, -ptak, -torbacz;
* zarodki kręgowców: -pies, -gibbon, -człowiek /prawo zarodkowego podobieństwa Karola Baera: 1792-1876; podstawowe prawo biogenetyczne Haeckla/
*John Ray (1627-1705r./- flora wysp brytyjskich, jedno i dwuliściennych 1670, opisał 17 tys.gat.roślin 1686, GATUNEK,
*Karol Linneusz /1707-1778/, zasługi: akt tworzenia, stałość przyrody, niezmienność gatunku, pogał zasady kwalifikacji, hierarchie taksonomiczne, wprowadził diagnozy, utrwalił binominalną nomenklaturę (Kaspar Baugin), podał klasyfikację zwierząt, gatunek - jednostka klasyfikacji, opisał wiele nowych taksonów, OPUBLIKOWAŁ: -Systema Naturae-1735, -Fundamenta Botanica-1736, -Critica botanica-1737, -FIlosofia botanica-1751, -Species plantarum-1753, *słupki i pręciki - podstawy klasyfikacji roślin wg Linneusza,
[podział królestwa zwierząt wg Linneusza]: KLASY (gromady):
1) ssaki (żyworodne) i ptaki (jajorodne) -> serce o 1 lub 2 komorach i 2 przegrodach, krew ciepła, czerwona.
2) płazy (oddychające płucami) i ryby (oddychające skrzelami) -> serce o 1 komorze, 1 lub 2 przedsionkach, krew zimna i czerwona.
3) owady (posiadające anteny)i robaki (posiadające czułki) -> serce o 1 komorze bez przedsionków, posoka zimna i czerwona.
* utrwalenie poglądów transformacji w XVIII w /Lomonosov, Buffon, Lamark, Saint-Hilaire, Cuvier, Goethe, Humzooloquibolt/
* Lomonosow /astronom, fizyk, poeta, założył chemię fizyczną, sformułował prawo zachowania masy przy reakcjach chemicznych, przeciw teorii flogistonu. Twórca Uniwersytetu Moskiewskiego/.
*G. Buffon /1707-1788, `Histoire Naturelle'/, *Lamarck /1744-1829, `Philosophie zooloque', założyciel zoologii, akt tworzenia, zaawansowany rozwój, tluidy-samo dążenie, transformacja mechanistyczna, autor pierwszej teorii ewolucji, sformułował prawa ewolucji, uznawał dziedzictwo, rola środowiska w ewolucji;
*G. Cuvier /1769-1832/- założyciel paleontologii, autor teorii katastrof, autor prawa korelacji, założyciel anatomii porównawczej, założyciel współczesnej klasyfikacji organizmów, wsławił się znakomitymi badaniami na polu anatomii por.i paleontologii i przyczynił do ugruntowania idei ewolucji, choć sam uporczywie bronił poglądów o stałości gatunków. `Recherches sur les Ossements Fossiles de Quandrupedes' 1812- badania kości fossilnych czworonogów.
*Teoria Darwina- zmienność organizmów: dobór sztuczny I naturalny.
*Erazm Darwin /1731-1802/, uczony, wynalazca, lekarz, poeta. Autor `Zoonomii'.
*Robert Darvin - lekarz, naturalista,
* Karol Darwin /1809-1882/, 12 lutego Shrewsbury , Edynburg, Cambridge, 1831-1836-podróż na statku Beagle, miał dom i pracownię w Downe.
* K. Lyell /1797-1875/, 1830- zasady geologii, ewolucjonista w geologii,
* ` o powstaniu gatunków' - 1859 r. Karol Darwin, `O powstaniu gatunków drogą doboru naturalnego , czyli o utrzymaniu doskonalszych ras w walce o byt'. Najważniejsze prace K. Darwina: 1859 - o powstaniu gatunków… , 1860- opis podróży na okręcie Beagle, 1868- zmienność zwierząt i roślin w stanie udomowienia, 1871- o powstaniu człowieka i doborze płciowym, inne prace: o pyleniu i ruchach roślin Lumbricidae i Copepoda, roślinach owadożernych kwiatach roślin, emocjach zwierząt i człowieka , Erazmie Darwinie i inne.
*Alfred Russel Wallace /1823-1913/, Singapur-1862 r., 1855- oprawie kierującym powstawaniem gatunków, 1858- o dążeniu odmian do nieograniczonych odchyleń od pierwotnego typu, 1869-Archipelag Malajski, kraina orangutana i ptaka rajskiego, 1870- Contributions to the Theory of natural selection, 1876- The Geographical Distribution of Animal,
*Zasługi K. Darwina: autor teorii doboru naturalnego, płciowego, sztucznego, adaptacje walki o byt, rozpracował naukę o zmienności organizmów, powstawaniu człowieka, eliminacji, wymieraniu, dywergencji, monofilii, gradualiźmie, rolę dziedziczności; DOBÓR: zmienność -materiał dla ewolucji, indywidualna, grupowa-> nieprzerwana, przerwana-> modyfikacyjna, dziedziczna-> genotypowa, kombinacyjna-> sezonowa, geograficzna (klinalna, mozaikowa), genetyczna, korelacyjna, ontogenetyczna, filogenetyczna; czynniki: przyroda organizmu, czynnik wpływu, reakcja organizmu; metody: dobór cech, skrzyżowanie, wyeliminowanie, dziedziczność; rezultat: zróżnicowanie, dywergencja, korelacje, rasy (gatunek),; dobór przebiega przez: kumulacje zmian, dziedziczność, eliminacje. DOBÓR NATURALNY: przeżywanie najbardziej przystosowanych organizmów; walka o byt: wewnątrzgatunkowa, miedzygatunkowa, konstytucjonalna, zwykła, nie zwykła, aktywna, pasywna, konkurencyjna; eliminacje: indywidualna, grupowa, rodzinna, socjalna, wiekowa, wypadkowa; adaptacje: morfologiczne, ekologiczne, etologiczne, fizjologiczne, radiacja adaptacyjna;
* Gołąb skalny i jego rasy, rasy psów, krótkonoga owca rasy Ankon i owca o normalnej długości nóg, zmienność modyfikacyjna u jaskra wodnego i strzałki wodnej, `Zięby' Darwina z wysp Galapagos;
* przystosowania do zasiedlania określonego środowiska; morfologiczne przystosowania u: mrówkojada, leniwca, pangolina, pancernika, stekowców;
*rozwój idei ewolucji w okresie podarwinowskim , powstawanie syntetycznej i współczesnych teorii ewolucji: Tomasz Huxley / 1825-1895, zoolog, paleontolog, fizjolog, filozof, badał filogenezę zwierząt (Buldog Darwina)/; Ernst Haeckel /1834-1919, założyciel ekologii, autor teorii gastrei, sformułował prawo biogenetyczne zaproponował filogenezę, profesor zoologii w Jenie, autor licznych prac naukowo-badawczych i popularnych, propagator nauki Darwina w Niemczech. * pierwsze drzewo rodowe wg Haeckla: Generelle morphologie- 1866, Pallas 1776, Bronn-1861.
*Teorie Darwina popierali: Herbart Spencer /1820-1903, utrwalił w ewolucjonizmie termin EWOLUCJA, filozof, naukę o ogólnej ewolucji - równowaga (suma faktów, nie jakości)/, Kliment Timirjazew /1843-1920, fizjolog roślin, odkrywca fotosyntezy i chlorofilu (1875)/, Iwan Seczenow /1829-1905, fizjolog człowieka, refleksy mózgu głowy/, Karol Francewicz Rulje (Roullier) /1814-1858, zoolog, ekolog, badał zmienność autor podstawowego prawa biologicznego /, Dickstajn, Nusbaum /w Pl/.
*Włodzimierz Kowalewski /1842-1883, twórca morfologii ewolucyjnej i teorii inadaptywnej ewolucji, drzewo ewolucyjne koniowatych wg Kowalewskiego, zmiany cech morfologicznych u koniowatych w czasie wg kowalewskiego/ * Aleksander Kowalewski /1840-1901, założyciel embriologii porównawczej, badał rozwój lancetnika ascidia, meduz/, * J. Miecznikow /1845-1916, Nagroda Nobla w 1909 r., embriolog, autor teorii fagocytozy, znakomity uczony rosyjski, autor ponad 150 prac naukowych z dziedziny embriologii i anatomii bezkręgowców/, *J.G. Mendel /1822-1884, odkrywca znanych prawidłowości w zjawiskach dziedziczności/ , *Hugo de Vries /1848-1935, założyciel mutacjonizmu- 1901, Oenothera- usazadnienie mutagenezy./ *S.I. Korżyński /1861-1900, botanik, autor teorii heterogenezy, antydarwinista, 1899- uzasadnił, niezależnie od vriesa teorie mutagenezy/, *N.I. Wawiłow /1887-1943, genetyk, autor prawa rzędów homologicznych w dziedziczności, naukę o centrach powstawania roślin/, *Ernst Mayr /1904-2005, wybitny ewolucjonista, taksonom i systematyk/, *A.N.Sewiercow /1866-1936, morfolog- ewolucjonista, autor teorii filembiogenezy, ewolucje Tetrapoda/, I.I. Szmalgauzen /1884-1963, morfolog- ewolucjonista, autor teorii doboru stabilizującego, embriologia ewolucyjna/, *A. Weismann /1834-1914, plazma zarodkowa, korpuskularna teoria dziedziczności, determinanty, dobór zarodnikowy/, *K.W. Naegeli /1817-1891, wybitny szwajcarski botanik, znany ze swoich badań nad niższymi roślinami i komórką, był autorem teorii ewolucji i dziedziczności, których mechanizm widział w działaniu czynników wewnętrznych/.
*POWSTAWANIE SYNTETYCZNEJ TEORII EWOLUCJI: 1900-powstawaniegenetyki (Vries, Korrens, Czermak), 1990- Hogo de Vries (teoria mutagenezy), 1903-Jogansen (populacja), 1908- Chardi i Weinberg (prawo), 1911- Morgan (teoria chromosomna) => genetyczny antydarwinizm; 1926- Czetwernikow (ewolucja z punktu widzenia genetyki), 1924-Haldane (matematyczna teoria naturalnego i sztucznego doboru-analiza częstości genów , współczynnik doboru), 1930- Fisher (genetyczna teoria doboru naturalnego- teorie dominacji, minimalna rola wypadkowości, biometrie), 1931- Wrhite (ewolucja w mendelewskich populacjach- teorie równowagi, dryf genetyczny), 1937- Dobhański (genetyka i powstawanie gatunków -role heterozygot w ewolucji), 1942- J. Huklsley (ewolucja- współczesna synteza- STE).
*EWOLUCJA ŻYCIA NA ZIEMI:powstawanie życia- charakterystyka, teorie powstawania, historyczne etapy rozwoju. ŻYCIE: kategoria realna, filozoficzna, biologiczna; SYSTEM: ruchu materii, ewolucyjny, informacyjny, fizyko-chemiczny, termodynamiczny. *CHARAKTERYSTYKI: samo odwracalność (przez dziedziczność), metabolizm (zmiana materii i energii), odrębność (konkretność); zdolność do: zaawansowania, ewolucji, autonomizmu, automatyzmu, samo organizacji; poziomy organizacji: wolne geny (wirusy), komórki, tkanki, organy, zespoły (społeczność); składniki: białka, ATP, DNA; Pierwiastki: H,O, C, N. *DAWNE ŚLADY ŻYCIA: Enderbity(Antarktyda-1,5 mld lat), Isua (Grenlandia-4,0…), Warrawoona (Australia- 3,5…), Sebakiwian (Afryka- 3,5…), Onwerwacht(Afryka- 3,3…), Fig Tree (Afryka- 3,0…); Procariota, Anaeroby, Heterotrofy- ich rola ewolucyjna była w kierunku Eucariota, Aeroby,Autotrofy. *TEORIE POWSTAWANIA: -konceptualnie: stworzone przez Boga, kosmogenicznie (panspermia), przez abiogenezę [starożytność, średniowiecze, współczesność, Wojtkiewicz, Szydłowski, Cholodny, Bernall, Ruten, Oparin, Haldane]. Ziemia- 7 mld lat temu, Życie- 4 mld lat temu, historia bioty- 8000 mln lat temu. [warunki na ziemi i w wodzie, ABIIOGENEZA, pierwiaski, połączenia chemiczne, polimery, BIOGENEZA, prabulion, kaocerwaty, probionty; Procariota- 2 mld lat, Isuashaera-3,8 mld lat]. *Chemoautotrofy: H2S- 3,8 mld, *Fotoautotrofy: Fotosynteza- 3,0mld, Cyanobionty, Sinice, Stromatolity {O2; *Zespoły prokariotyczne (3,0 mld): Swazilend (Afryka południowa), Gruntflint (Kanada), Fig Tree (Afryka południowa) ; Warstwa ozonowa, rewolucja tlenowa i wielkie wymieranie anaerobów: złożolność organizacji, mikrośrodowisko (komórki), chloroplasty, mitochondria, DNA, jądro, płciowość, zróżnicowanie komórek, ewolucja. *SINICE: obecne bakterie i cyjanobakterie (sinice) wciąż bujnie się rozwijają w gorących źródłach mineralnych. Niektóre wyk.zw.mineralne jako źródło energii do chemosyntezy. Naukowcy sądzą, że życie mogło powstać w podobnych warunkach.
*CYANOBACTERIA- STROMATOLITY; *EWOLUCJA PROCARYOTA; *POWSTANIE EUCARIOTA- 2 mld (Amelie dolomite w Australii). Eucariota powstały jako formy pelagiczne, fotosyntetyzujące, aktywne, z intensywnym metabolizmem, ewolucyjnie zaawansowane; teorie: autogeniczna (niezależna ewolucja; chloroplasty, mitochondria, centriole), symbiogeniczna (chloroplasty-sinice, mitochondria-bakterie tlenowe, wici- wytwory cytokinetyczne). [geologiczne procesy późnego prekambru- warunki do powstawania wielkiego epizodu ewolucji w kambrze]. *PODSUMOWANIE POWSTAWANIA ŻYCIA: 1)Powstawanie organizmów: połączenia chemiczne, połączenia organiczne, prabulion, koacerwaty, protobionty; procariota, heterotrofy, anaeroby; procariota, chemosynteza, anaeroby; procariota, fotosynteza, anaeroby (O2); Wymieranie I -> eucariota -> wymieranie II; 2) powstawanie struktury i funkcji: prymitywna funkcjonalna jednostka życia- układ z informacji genetycznej i aparatu chemicznego (energia); sposób odżywiania: hero i auto…, utworzenie organelli ( funkcja), rozmnażania ( ham., spor.-płeć), zróżnicowanie komórek, specjalizacja, kolonijność i autogeneza (nadorganizm), ewolucja wielokomórkowości i złożolności; *EWOLUCJA EUCARIOTA: najbardziej prymitywne: krasnorosty- Rhodophyta; bardziej skomplikowane: Grzyby- Ascomiceta; Bruzdnice- Dianophyta, Dinoflagellata; Wiciowce- Flagellata, formy ze szkieletem- Foraminifera, Zielenice- Chlorophyta; wielokomórkowce; Służowce- wielojądrowce; Hederella; Astogeneza Cryptostoma; kolonijne formy Graptolitów;
*HISTORIA BIOSFERY: prekambr, kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm, trias, jura, kreda, trzeciorzęd, plejstocen, holocen,. *OGÓLNIE: życie powstało w wodzie; biomasa, tlen, planktoniczne glony jednokomórkowe (dostosowanie+ energia); *strategia ekologiczna (dobór w strefach litorali, poł.śr.wodnego i lądowego); **strategia morfologiczna (zróżnicowanie funkcji: fotosynteza i rozmnożenie), *strategia strukturalna ( pow.wielokomórkowości), *Strategia rozwojowa (uniezależnienie rozwoju i rozmnażania od wody);
*KIERUNKI EWOLUCJI ORGANIZMÓW: [prekambr] postępowa i konserwatywna ewolucja morfologii (ksztat ciała, architektonika, okrywy), fizjologii, funkcji, rozmnożenia, pokarmu, ruchu, układu organów, struktury, trybu życia, zachowań socjalnych, zachowia zespołów; ewolucja jednostek strukturalnych: złożolnośc morfologiczna (Procariota, Eucariota, wielokomórkowość, systemy organów, organizmy- struktury złożone), złożolność taksonomiczna (królestwa, typy, gromaty itp…), ewolucja korelacje i kooperacje; dostosowanie ekologiczne (heterotrofy, autotrofy, konsumenci, radiacja adaptacyjna). [ordowik-sylur] EWOLUCJA ROŚLIN: grupa wyjściowa dla roślin i zwierząt - FLAGELLATA - Wiciowce. Powstawanie roślin związane z bentosem, powstawały różnokonstrukcyjne formy (np. jednokomórkowce, tkankowce itd.), najbardziej prymitywne: sinice, krasnorosty - Rhodophyta, ekspancja na lądy(przed zwierzętami) zw.ze strefą; *ROZMNOŻENIE: powstały krasnorosny, brunatnice, zielenice (Chlorophyta), *r. bezpłciowe: wytworzenie przez komórkę zoospor; *r. płciowe: jednakowe pływki (gamety) kopulując dają zoosporę (izogamia), heterozygoty kopulując dając zygotę (heterogamia), plemniki + jaja dają oosporę. *GAMETOFIT (1n)- informacja genetyczna (anterydii, oogonii); *SPOROFIT (2n)- rozmnożenie (sporangii). *RAMIENICE -tylko jedna grupa ramienic (Charophyta) osiągnęła zróżnicowanie morfologiczne. *RHYNIOPHYTA (Coocsonia, Zosterophyllum)- lejkowaty gametofit, zygota w archegoniach, sporofit na gametoficie, cykle rozwojowe. *TEORIE TEŁOMU (strategia ewolucyjna roślin, Zimmermann): zakłada, że powstawanie organów roślin odbyło się na zasadach przekształcenia tełomu(ów): nierównomierność rozwoju, plantacje, połączeni tełomów (mikro i makrofilne liscie), redukcja gałęzi, pochylenie tełomów; [dewon] *PSILOPHYTA: Sawdonia, Konioria. *ROZWÓJ RHYNIOPHYTA: dominacja: 1) GAMETOFIT (woda)-> parka Sciadophytopsis - HEPATIOCEA; 2)SPOROFIT (uniezależnienie od wody) -> a)na wierzchołkach pędów: Coocsonia, Psilophyta, Equisetales (dychotomiczne pędy, liście, naczynia, redukcja gametofitu, sporangia-na wierzchołkach/ na bokach Equiesetales-> Kanality/ Klinoliści. b)na bokach pędów: Zosterophyllum , Widłaki, Lepidodendron , Sigillarie.
*PAPROCIE- FILICES: -powstawanie kształtu lisci: typ miłorząbu (Ginkgo) karbonu, współczesne; dobrze rozwinięte sporangia na pędach/ liściach; kolejność sporo i gametofitu(podwójny gametofit, w zarodni-zarodniki, przedrośle- gamety-Z,M- sporofit- spory), różnosporowość- makro/ microspory, (u paproci+ widłaków). Ich ewolucja była w kierunku zmniejszenia liczby sporangiów i spor,ale lepszego ich odżywienia (archaeospermae).
*Paprocie + inne (Gymnospermae; karbon): powstawanie paproci nasiennych (Pteridospermae)-dostosowanie do lądów [nasiona okrągłe- NEUROPTERIS, Sagowce, Paprocie-> Lebechia, cordaity, gymnospermae, bennetyty, rogersia, magnolia, sagowce, angiospermae. Płaskie nasiona- EREMOPTERIS, Grossopteridalis, Ginkgoales]. [Karbon-dominowanie sagowców, powstawanie iglastych]. Ginkgospermae-Lebachia, Cordaity;
*EWOLUCJA ZWIERZĄT: Ewolucja morfologii i funkcji, Flagellata, kolonie, glinkoproteiny, kolagen, wodno-lądowe ekosystemy strefy litoralnej, piramida troficzna i uzależnienie rozwoju od roślin , roślinożernośc, wszystkożerność, drapieżnictwo. *KIERUNKI EWOLUCJI: uformowanie kształtu ciała, metameria- segmentacja, okrywy ciała, dostosowanie do warunków systemów organów, ewolucja systemu nerwowego, dwuboczna symetria ciała, uniezależnienie rozwoju od wody, dostosowanie oddychania, ruch i pokarm; *EWOLUCJA ZWIERZĄT- BEZKRĘGOWCE: Annelida- Onichophory (Aysheaja, Xenusion, Mierodictyon), Arthropoda, Miriapoda, Diplopoda, Chilopoda, Proboscifera (Opabinia), Tetracephalosomita, Branchiata, Chelicerata, Tracheata. *EWOLUCJA ZWIERZĄT- STRUNOWCE: Odontogriphus (Burgess), Yunnanozoon lividium. Adaptacje lądowe: uniezależnienie od wody (3 blony), rogowacenie okrywy, oddychanie (płuca), T-consta (stała), zmodyfikowanie szkieletu, organy zmysłowe, dostosowanie do pokarmu (zęby), dostosowanie płetw i kończyn, ewolucja szkieletu. *PIERWSZE CHORDATA: Yunnanozoon lividum (kambr), Odontogriphus (Burgess). Struna grzbietowa-szkielet osiowy strunowców jest sztywny dzięki ciśnieniu płynu wewnątrz komórek (hydrauliczny).Poza najprymitywniejszymi strunowcami występuje tylko w okresie zarodkowym, zastępuje chrzęstny lub kostny szkielet. *EWOLUCJA SZKIELETU: umocnienie kończyn i pasów, pionowe ustawienie kończyn, dyferencja kręgosłupa, zrastanie pasa biodrowego z kręgosłupem, ruchliwość głowy (dźwigacz, obrotnik), przeniesienie napędu, funkcje kończyn, kolana-łokcie, skostnienie szkieletu, organy słuchowe-hiomandybulare -stapes, quadratum- incus, articulare- malleus, os timpanicum, os dentale, zęby; *CHARAKTERYSTYKA PORÓWNAWCZA:
ROŚLINY |
ZWIERZĘTA |
|
|