Wykład 2,3
Poznanie religijne a poznanie naukowe:
Istnieją 2 kategorie: religia i nauka.
Nauka:
Aspekt historyczny: zarówno określony zbiór problemów poznawczych i praktycznych, a także metod rozwiązywania tych problemów. Problemy te SA zależne od kultury i cywilizacji w której żyjemy i w której nauka się rozwija. Pojawia się też spór o to co jest nauką a co nie. Nauki ścisłe i przyrodnicze są nimi bezapelacyjnie, nauki humanistyczne trudno jest podzielić, za naukę została uznana również teologia. Co się uznaje za naukę często zależy od konkretnego okresu i czasu.
Aspekt treściowy: w tym ujęciu nauka oznacza abstrakcję. Tworzenie abstrakcji na podstawie istniejącej rzeczywistości. Nauka będzie się posługiwała aksjomatami, będzie formułowała tezy. Rzeczywistość to dżungla, a nauka to siatka która pozwala nam ta rzeczywistość uczynić bardziej przyjazną.
Ujęcie metodologiczne: nauka jako system metod. Metody na wysokim poziomie abstrakcji, bądź metody szczegółowe, podstawowe lub pomocnicze.
Aspekt strukturalny: struktura funkcjonowania nauki. Jest to umowny system złożony z różnorodnych dyscyplin, czy gałęzi naukowych. System ten podlega ewolucji w czasie i przestrzeni, dlatego jest umowny. Specjalizacja nauki tworzy nowe jej gałęzie, dlatego system musi ewoluować i się zmieniać (najpierw była filozofia która rozrosła się na inne gałęzie które rozrastają się do dziś).
Aspekt aksjologiczny: związany ze sferą wartości. Wyznacza granicę do której może dojść nauka, której nie może przekroczyć. Wyznacznikiem poznania naukowego jest oderwanie się jej od ocen moralnych. Nie mówi co jest dobre a co złe. Nauka dąży do poszukiwania prawdy, fałszu, w tym celu dokonujemy falsyfikacji hipotez naukowych, co zaś z procesu falsyfikacji pozostanie oznaczać będzie prawdę. (do kolejnego procesu etc. etc.)
W jaki sposób nauka się rozwija:
Nauka (w znaczeniu wielka nauka) a technika - uważano że połączenie nauki techniki sprawi że człowiek będzie szczęśliwy w wymiarze ziemskim. Rozwój nauki nie może się odbywać kosztem niszczenia już istniejących rzeczy.
Problem prawomocności metod naukowych (Paul Feyerabend - przeciw metodzie), chciał wykazać czy możliwe jest wytyczenie granic w nauce i nienauce. W odniesieniu do nauki obowiązują te same prawa jakie odnoszą się Np. do sztuki czy religii. W związku z tym nie można wyznaczyć stałych reguł odnoszących się do przyszłości. Stanowią one jedynie zachętę do ich łamania. (najważniejsze rzeczy dzieją się na granicy systemu)
Zmiana paradygmatu jako rewolucja (Thomas S. Kuhn, w jaki sposób rozwija się wiedza)
MODEL A: model przyrostu wiedzy: my jako jednostki żyjące x tysięcy lat powinniśmy posiadać proporcjonalnie więcej wiedzy jeżeli chodzi o jednostki które funkcjonowały wcześniej.
MODEL B: ujmowanie wiedzy: z puli wiedzy jest wyjmowane to co zostało sklasyfikowane.
Paradygmat: pewien sposób oglądu rzeczywistości odbywający się poprzez zastosowanie określonych kategorii, pojęć i wartości. Kuhn mówi że nauka rozwija się dzięki rewolucjom naukowym, które odrzucają istniejące paradygmaty wprowadzając w to miejsce inne.
Definiowanie religii:
Podejście historyczne: na danym etapie rozwoju człowieka, dany system religijny się rodzi, który nie może zginąć, lub trwać. Religia powstaje w sprzyjających warunkach, może się rozwijać lub zginąć. Religia może być postrzegana zależnie od okresu cywilizacyjnego w jakim się znajdujemy. Religie miały zabarwienie prawno administracyjne, w naszej religii pojęcie religii przetrwało w układzie dychotomicznym. Tylko chrześcijaństwo było nazywane religią, wobec innych wyznań takiej nazwy nie używano. Ta sytuacja zmieniła się dopiero w latach 1962-1965
Każda z religii ma swoje unikatowe dzieje:
- Mircjade: religie są manifestacjami sacrum na przestrzeni dziejów, sposobami kontaktowania się człowieka z tym sacrum.
- Eljade: zderzone dwa światy, czyli sfery sacrum i profanum. Sacrum, to co rzeczywiste, pełne znaczenia, to co potężne, bogate, ma sens. Profanum, to chaos, niebezpieczny potok rzeczy, przypadkowość, brak sensu, brak stałości.
Podejście społeczne: religia jest postrzegana jako fakt społeczny, tu i teraz, z więc w stanie rzeczy jaki mamy obecnie. Integracje jakie zachodzą między religią a innymi komponentami systemu społecznego. Religia może być funkcjonalną cechą tego systemu, religia jest elementem który może zapobiegać anomii, alienacji, daje stabilizację, dostarcza systemowi pewników, których system sam sobie nie jest w stanie dostarczyć lub religia odgrywa rolę dysfunkcjonalną, generuje formy kultu, wpływa na formy postępowania z punktu postępowania człowieka, manipulacja ludźmi przez niektóre systemy religijne.
Podejście teologiczne: Zofia Zdybicka: religia to zjawisko pochodzenia boskiego, stanowiące objawienie absolutu, ale odpowiedź człowieka na manifestację boskości. Religia ma charakter normatywny…
NOWY WYKŁAD:
…Siostra Zofia Zdybicka: Religia jest to realna i dynamiczna reakcja osobowa człowieka do rzeczywistości transcendentalnej. Czyli w naszej kulturze byłby to osobowo rozumiany absolut (Bóg) od którego człowiek czuje się zależny w istnieniu i działaniu i który jest ostatecznym celem nadającym sens życiu człowieka.
Nauka nie jest jedyną drogą dociekania, istnieją inne rodzaje poznania: wróżbiarstwo.
W sytuacji niepewności, kiedy działa wiele zmiennych, to decyzja może zostać podjęta w sposób niezrozumiały.
Relacje między poznaniem religijnym a naukowym:
Alfred Whitehead: ten może być religijny, kto bywa samotny, wtedy można się zastanowić na swoją wiarą. Nie ma opozycji między religią a nauką. Bowiem odkrycia naukowe prowadzą do formułowania pytań filozoficznych, które w inny sposób są podejmowane przez religię.
Religia w konfrontacji z faktami nie jest w stanie zmniejszyć ani zła moralnego e świecie, ani bólu i cierpienia.
Nie mniej to właśnie religia wnosi wkład w bezpośrednie doświadczenia człowieka. Polega ono na uznaniu faktu, iż nasz egzystencja przekracza samą sekwencję nagich faktów.
Potrzebujemy ostoi, wpisania się w coś co będzie wykraczało poza nasze życie.
Alfred Tounbee: Uczeni ograniczają się do obserwacji zjawisk, dążąc do ich racjonalnego wyjaśnienia sprawdzania swych wniosków. W przeciwieństwie do nauki, religia oferuje nam mapę tajemniczego świata, w którym przebudziliśmy się do świadomości i w którym musimy przejść przez nasze życie.
Traktuje je jako uzupełniające się sposoby umysłowego pojmowania wszechświata.
Dlatego nauka nie powinna wkraczać na obszar religii, obie strony mają się trzymać swojej części, wtedy nie będzie problemów.
Daisaku Ikeyda: nauka w skutek swoich ograniczeń nie powinna być traktowana przez człowieka jako wszechmocna -> w oświeceniu naukę postrzegano jako wszechmocną, szukano przyszłości w nauce i technice, a wszystko co występowało przeciwko niej postrzegali negatywnie.
W odniesieniu do kwestii w których nauka zawodzi, religia daje wiarę i wsparcie duchowe.
Józef Maria Bocheński: analizując relacje między nauką a wiarą, zauważa iż nie ma między nimi wyraźnej sprzeczności, formułuje tezy:
pojawienie się sprzeczności odnoszą się do wiary i teorii naukowych.
fakty naukowe posiadają znaczny stopień pewności, teorie naukowe są zmienne.
przy tworzeniu teorii naukowi badacze posługują się zarówno dedukcją, jak i redukcją, która może być zawodna.
nie jest prawdą że nauki przyrodnicze zajmują się problemami które również leżą w kręgu zainteresowań wiary.
Ken Wilber: Nauka nie może zająć stanowiska co do znaczenia celu i fenomenów którymi się zajmuje. Nauka staje się scjentyzmem kiedy twierdzi „sens nie istnieje ponieważ nauka nie potrafi go zmierzyć”. Nie istnieje również naukowy dowód żę naukowe dowody są prawdziwe.
Kościół: w istocie, w świetle historii możemy mówić o rozejściu się nauki i religii czego symbolicznym wyrazem stało się potępienie przez KK Galileusza.
Na progu III tysiąclecia możemy powiedzieć że nauka i religia wkroczyły w okres wzajemnego uznania.
„wiara i rozum” Fides et ratio: są jak dwa skrzydła na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy.
Elementy składowe religii:
Doktryna religijna
Kult
Organizacja religijna
Musza zaistnieć te 3 elementy żeby można było mówić o religii.
Doktryna religijna: to całokształt dogmatów a więc wyobrażeń, poglądów i zasad postępowania, wyjaśniających kwestie związane z istnieniem Boga lub bóstw, człowieka, świata, oraz problemów życia, śmierci. Istota doktryny zawarta jest w tzw. wyznaniu wiary (kanonie) które obowiązuje wszystkich wyznawców danej religii. Jej twórcami są zwykle teologowie (kapłani). Doktryna religijna składa się z teorii absolutu - osobowego lub nieosobowego (teologii), teorii wszechświata (kosmologii) oraz teorii człowieka (antropologia religijna)
Kult: zespół czynności mający swoje źródło w pobudkach religijnych których celem jest wyrażenie czci wobec bóstwa, odtwarzanie mitów lub jednoczenie się z absolutem. Do elementów kultu można zaliczyć różnego rodzaju ofiary (najstarsza forma, miała na celu przebłaganie osób kultu, najpierw składane w formie ludzi, później zwierząt, następnie płodów rolnych itp.), modlitwy (indywidualne lub zbiorowe), posty (nakazane, obchodzone w konkretnym czasie), śluby oczyszczenia, procesje, pielgrzymki, a także wojny religijne.
Organizacja religijna: ważną rolę odgrywa zwarta (w KK) lub luźna jak choćby w przypadku hinduizmu organizacja religijna.
Przyczyn działalności różnych odłamów religijnych odwołujących się do jakiegoś wyznania można poszukać zarówno w różnicach form doktrynalnych jak i drobnych odstępstwach kulturowych.