POLITOLOGIA RELIGII 21.03.06 W10
FASZYZM WŁOSKI
Sytuacja we Włoszech - faszyzm nie dopracował się zbyt dobrze. W kraju nie było żadnego ruchu analogicznego do niemieckiego volkizmu.
Kulturę włoską określano jako niedopasowaną. Pomimo wielu spięć na płaszczyźnie polityki bieżącej i doktrynalnej.
Rozwój ruchu faszystowskiego, jego różne stosunki do kościoła.
Początkowo Mussolini był antyklerykalny.
1921 r. - można odnotować istotny zwrot. Faszyści usilnie zabiegają u hierarchii katolickiej. Jednak był w tym cel dobre kontakty z kościołem ułatwiały działanie faszyzmu w innym środowisku.
Trzonem doktryny faszystowskiej była doktryna państwa - i na tej płaszczyźnie dochodziło do spięć z kościołem. Nie mógł zaakceptować kultu państwa.
W dziele Mussoliniego pt.” Doktryna faszyzmu” pisał, że państwo jest absolutne, wobec którego jednostki są względne. Wszystko mieści się w państwie, poza nim nic nie posiada żądnej wartości.
Państwo - wartość naczelna, państwo etyczne jako szczyt ludzkich dążeń, największa potęga. Istota faszyzmu - istota państwa jako absolutu.
Faszyzm nie zajmował się w ogóle problematyką rasy. We Włoszech mamy do czynienia z ustawodawstwem rasowym w latach 30tych ( po zacieśnieniu związku z nazizmem niemieckim), ale nie trafiło to na podatny grunt we Włoszech. Włochy faszystowskie zawarły konkordat.
Luty 1929 r. „T R A K T A T L A T E R A Ń S K I ” [ konkordat ] . Regulował on stosunki, przyznawał religii wysoka rangę, swoboda wykonywania jurysdykcji Watykanu bez oglądania się na prawo państwowe.
Tu była istotna różnica w porównaniu z nazizmem.
Ważny był punkt 36 w którym mówił o ważności religii jako uzupełnieniu wykształcenia.
Zatwierdzał autonomię Watykanu.
Religia katolicka uzyskała status religii publicznej, obowiązkowa nauka religii w szkołach państwowych.
W zamian uznanie Królestwa Włoskiego przez Watykan ( z Rzymem jako stolicą Włoch)
Gest Mussoliniego - wziął ślub kościelny, ochrzcił swoje dzieci
Religia we Włoszech była faktem z którym trzeba było się liczyć. Konflikt jednak miał miejsce w niedługim czasie od podpisania konkordatu.
1931 r - dwie istotne wypowiedzi papieża - krytyka pod adresem faszyzmu
PIUS XI
encyklika krytyka korporacjonizmu faszystowskiego wobec korporacjonizmu katolickiego
encyklika Non Abbiamo Bisogno gdzie ustrój faszystowski nazywa prawdziwie pogańskim
Papież protestuje przeciwko spychaniu kościoła , przeciwko temu, że prawa kościoła w dziedzinie edukacji nie są respektowane.
Przestrzeganie konkordatu w koncepcji faszystowskiej było utopią. Państwo a kościół to dwie zupełnie różne rzeczywistości. Według tej koncepcji mamy do czynienia z pewnym monizmem, prowadzi więc do wniosku, że posłuszeństwo Bogu równe jest posłuszeństwu państwu.
1929 r. - Mussolini w swoim przemówieniu na okoliczność konkordatu mówił, że państwo jest przede wszystkim faszystowskie, a katolicyzm je tylko uzupełnia, mimo, że Włochy były państwem katolickim.
Druga grupa ruchu o charakterze N A C J O N A L I S T Y C Z N Y M i A N T Y - D E M K R A T Y C Z N Y M:
RUCHY KATOLICKO - NARODOWE
RUCH ACTION FRANCAIS
Sięga korzeniami końca XIX wieku - tzw. sprawy Breyfusa.
Anty - breyfusarze powołali komitet Ation Francais.
Przełomowe wydarzenie - poznanie Charlesa Meurrosa , który mówił o przywróceniu monarchii we Francji.
Action Francais - szkoła politycznego myślenia o charakterze nacjonalistycznym, konserwatywnym.
Meurros podkreślał mocno łączność jednostki ze środowiskiem ją otaczającym, sprzeciwiał się liberalizmowi. Ważnym elementem A.F. był problem egitaryzmu i parlamentaryzmu, piętnowano centralizm władzy republikańskiej we Francji.
Według nich :
demokracja to przejaw masonerii
występowali przeciwko protestantom
Deklarowali pełną wolność kościoła .
Głoszono solidaryzm i korporacjonizm ( wzorowany na tym XIX-wiecznym)
Odrzucano całkowicie totalitaryzm i wszechwładną mono-partię
Monarchizm dla Action Francais pragnęła nawiązać spowrotem i przystosować do epoki współczesnej. Bardzo ważna była rodzina, organiczna bodowa społeczeństwa , tradycjonalizm.
Największym dramatem A.F. było jej potępienie przez papieża Piusa XI w 1926 roku.
Pius XI nakazał wpisanie książek Meurrosa na indeks ksiąg zakazanych, oraz zakaz wstępu katolików do Action Francais, prenumerowania dziennika A.F. , oraz zakaz udzielania im sakramentów świętych. Pretekstem był fakt agnostycyzmu Meurrosa ( nie był człowiekiem wierzącym, ale był równocześnie zagorzałym obrońcą i propagatorem katolicyzmu). Chodziło też o ( niby) instrumentalne traktowanie religii.
Jednak faktycznym powodem był szantaż ze strony francuskiego rządu, który zagroził wznowienie prześladowań kościoła katolickiego we Francji jeśli Watykan nie potępi Action Francais.
1939 r. - cofnięcie ekskomuniki po śmierci Piusa XI
SALAZARYZM
Antonio de Oliviera Salazar - rządzący w Portugalii cieszył się dużą popularnością nawet w polskich ruchach konserwatystycznych czy nacjonalistycznych.
Teorie i praktyka ukształtowały nauczanie papieża Leona XIII.
Państwo Salazara było formą autorytarnej dyktatury. Salazar usiłuje stworzyć w Portugalii pałny system o charakterze korporacyjnym.
Salazaryzm wg ustroju państwa:
wystrzeganie podporządkowania państwa idei narodu
państwo winno szanować prawa rodziny, korporacji, kościoła
wyprowadzał zasadę nieingerowania w wychowanie
Charakter nacjonalizmu portugalskiego wg Salazara:
dzieło „ Rewolucja pokojowa” - nacjonalizm portugalski jest odległy od liberalizmu itp. , odcina się wyraźnie od faszystowskich Włoch.
celem działania jest reorganizacja państwa, jego umocnienie
wg Salazara nie ma mowy o żadnym ubóstwianiu państwa, bogactwa czy technologii
etykietowano Salazaryzm mianem faszyzmu portugalskiego ( niesłusznie , bo był bardzo odległy od faszyzmu włoskiego)
Salazar dystansował się od samego faszyzmu. Krytykował Mussoliniego.
Nie widział tez niczego dobrego w nazizmie niemieckim ( hitleryzm niemiecki). Porównywał komunizm do faszyzmu ze względu na koncepcje państwa totalnego.
W salazaryżmie - mamy do czynienia z pewnym ograniczeniem praw politycznych obywateli, ale mają za to pełnie wolności w sprawach nie -politycznych.
KARLIŚCI [ Hiszpania]
Ugrupowanie mające korzenie od XIX wieku, powstanie jest tzw. „sankcją pragmatyczną” .
Walczą, aby oddano tron spowrotem tym którym on się należy wg prawa sukcesywnego Burbonów.
trzy powstania karlistowskie
Otaczała ich legenda w związku z ich działalnością , walką o ideały, stała postawa
Karliści określali swoją walkę jako krucjatę przeciwko anarchistom. Ich podstawową wartością był katolicyzm. Karlistowski tradycjonalizm, należy chronić jednostkę przed samowolą. Hiszpania powinna składać się z ziem nie stanowiących scentralizowane państwo.
N A C J O N A L I Z M P O L S K I
Obóz narodowy
1887 r. - Liga Polska powstała w Szwajcarii , założony przez Z. Miłkowskiego
1893 r. - utworzono Ligę Narodową
3 ojców założycieli obozu narodowego:
Dmowski
Balicki
Popławski
I etap działalności Narodowej Demokracji .
Przebiega pod znakiem oddziaływania pozytywizmu, który miał bardzo duży wpływ na kształt koncepcji.
Jednak środowiska katolickie podchodziły do nich sceptycznie.
Przywódcy widzieli w religii silę, która może w pewnym zakresie być siłą sprzyjającą w kwestiach niepodległości Polski.
P O P Ł A W S K I :
Popławski jednak brał pod uwagę możliwość przeciwstawienia się Watykanowi, jednak nie chciał zrywać z katolicyzmem. Ideolodzy narodowej demokracji stoją na stanowisku, że religia katolicka jest bardzo ważna w społeczeństwie polskim. Podporządkowywali religię wartości narodu, jako wartość nadrzędna w hierarchii endeckiej. Popławski pisał , że jesteśmy społeczeństwem katolickim, ale nie kościelnym. Kościół musi być typowo polski. Pogląd uznający kościół za instytucję narodową.
3