Politologia religii
Wykład 1., 23.10.2009
Samodzielna dyscyplina jako taka nie istnieje, dopiero się tworzy. Przedmiotem badania są relacje
między sferą religii a sferą polityki, wpływ religii na politykę i vice versa. Jest kilka podstawowych
zagadnień:
a)
Wielcy prorocy i reformatorzy religijni oraz ich wpływ na losy społeczeństwa i mentalność
polityczną. Np. Echnaton (Amenhotep IV), Mojżesz, Zaratustra, Konfucjusz, Budda, Mahomet,
Jan Hus, Nezualkojotl, Marcin Luter, Jan Kalwin, Muhammad Mahdi z Sudanu.
b)
Kult oficjalnych bóstw państwowych oraz religijnych patronów. Sprawa państwowa to kult
bóstw, np. Grecja, Mezopotamia. Lub król jest królem, bo otrzymuje władzę od Marduka.
Patroni państw – święci będący opiekunami, np. Irlandia - św. Patryk, Anglia – św. Jerzy, trzy
patronki Europy: św. Brygida Szwedzka, św. Katarzyna ze Sieny, św. Teresa Benedykta od
Krzyża (Edyta Stein).
c)
Sakralne funkcje króla oraz elity władzy. Często byli wysokimi kapłanami, np. w Egipcie i
Mezopotamii. Rola kalifów – zastępców Proroka.
d)
Polityczne funkcje wyroczni i wróżbiarzy. Decyzje władców państw jako wynik rad
zaciąganych w wyroczniach. Rzadko się pamięta, że często wyrocznie decydowały za króla.
e)
Wojny religijne, często „wojny święte”.
f)
Federacje religijne i polityczno-religijne. Np. federacja miast, plemion, której centrum jest
jedna świątynia. Związek 12 pokoleń izraelskich, związek beocki, achajski, latyński (30
plemion z Lacjum), Wieletów (Słowianie połabscy), liga irokezów.
g)
Problem narodu wybranego oraz powiązanie tej kwestii z nacjonalizmem. Nacjonalizm
mający oparcie w religii. Np. Żydzi, Japończycy (ich chęć panowania nad światem), Aztekowie
(dlatego podbijali inne ludy). W mieście, które kiedyś było na miejscu obecnego Meksyku,
miano złożyć w ofierze 24-70 tys. Jeńców.
h)
Partie polityczne, nawiązujące do zasad religijnych. Np. katolickie partie w Europie: Unia
Katolicka - Belgia, ZChN, Chadecja – w 1901 papież je zaaprobował (w sensie zaaprobował
działanie takich partii), Hezbollah – partia Boga, Narodowy Front Islamski, bracia
Muzułmanie, Hamas, Forum na Rzecz przebudzenia hinduistów
i)
System relacji między organizacją państwową a organizacją religijną, np. dominacja państwa
jako inst., dominacja instytucji religijnej nad państwową, konkordat, czyli ugoda o
charakterze międzypaństwowym, rozdział instytucji. Np. Francja po Rewolucji, początek USA.
Francja – zaczęto dawać imiona takie jak Harmonia, Zwycięstwo, aby uniknąć imion, które
kojarzą się ze świętymi chrześcijańskimi.
j)
Inne. Np. państwa teokratyczne – Inków i Azteków. Państwo taoistyczne – od II w.n.e. Tybet,
państwo kościelne we Włoszech, państwo zakonu krzyżackiego, królestwo Arabii Saudyjskiej,
Jemen 1918-62, Watykan.
k)
Sakralizacja prawa, np. szariat. Przyjmowanie nowych religii w wyniku decyzji monarchów,
np. Mieszko I, ogólnie przyjmowanie chrztu w Europie, Hazarowie, którzy przyjęli karaimizm.
Wykład 2., 30.10.2009
1.Wielcy prorocy i reformatorzy religijni.
Mahomet – Arab z Mekki, wówczas były to peryferia świata. Urodził się ok.570r. Był z kurajszytów,
wychowywał go wuj. Od małego pracował, był poganiaczem wielbłądów. Dzięki temu poznał różne
ludy i religie. W wieku 25 lat wziął ślub z Hadidżą, uzyskał dzięki temu niezależność finansową. Często
przebywał w samotności. Ok. 610 r. doznał objawienia, medytując w jaskini. Uznał, że objawił mu się
Bóg. Wcześniej Arabowie wyznawali animizm, wierzyli w siły przyrody. Al. Kaaba ich najważniejsze
miejsce Proponuje Arabom wiarę w jednego Boga. Spotkał się z silnym oporem wśród bogatych z
Mekki i był zwalczany. Zaprosili go Arabowie z Jatrib (Medyna) i uciekł tam w 622 r. Hidżra –
dosłownie znaczy przesiedlenie się. Staje się tam wodzem, sędzią, mężem stanu. Mieszkańcy go
zaaprobowali i szybko zyskał zwolenników. Często nawracał siłą. Doszło do wojny Mekka – Medyna.
W 630 r. zaproszono go, aby przybył do Mekki – triumfalny wjazd. Do 632 r. cały Półwysep Arabski
przyjął islam. Zjednoczył te plemiona i odtąd nie mogły one już ze sobą walczyć. Mahomet autorem
Koranu – wymyślił, ale go nie spisał, bo nie umiał. Było to w 650 r. Były trzy egzemplarze. Abu Bakr
następca Mahometa, kalif. Szybko zamieniło się to w państwo muzułmańskie. Zmienił się układ sił na
tych terenach. Plemiona nie walczyły już między sobą, więc zaczęły podboje, głównie na północ i
zachód. W 640 r. byli już w Egipcie – spalenie biblioteki aleksandryjskiej. Stracono wiele wspaniałych
dzieł. Atakowali też państwo perskie i wybrzeże Afryki. W 711 r. przepływają Gibraltar. Zaczynają
podbój Hiszpanii, a jednocześnie wchodzą do Indii. 732 bitwa pod Poitiers, są też pod Paryżem. Karol
Młot ich wyparł. Potem dopiero Karol Wielki wyparł Saracenów. Pieśń o Rolandzie – nieudana
wyprawa Karola. Cyfry arabskie dotarły z Indii do Europy właśnie dzięki muzułmanom. Wtedy stolicą
był Bagdad, a żeby było łatwiej zarządzać powstały inne kalifaty, np. Cordoba. Przyjęli szybko dorobek
innych kultur i stają się szybko świetnie wykształceni. Wszystkie słowa na al są z arabskiego Mahomet
poprawił położenie kobiet. Aby zabezpieczyć społeczność, przyjęto zwyczaj, aby pewien procent
dziewczynek mordować. On to zmienił, bo generalnie był nadmiar kobiet – dlatego pozwolił na więcej
żon, ale trzeba je utrzymywać i traktować jednakowo. Arabowie stworzyli uniwersytet– pierwszy w
Bagdadzie.
Konfucjusz ukształtował dzisiejszą mentalność Chińczyków. Paweł otworzył chrześcijan na inne
narody (kwestia obrzezania).
Wykład 3., 13.11.2009
Wojny religijne
Dwa rodzaje:
a)
Skierowane na zewnątrz – wojny pomiędzy wyznawcami różnych religii
•
Wojny religijne skierowane na zewnątrz – już w Egipcie, gdy zniszczeniu uległa świątynia
garnizonu żydowskiego. Wtedy Egipt był pod panowaniem Persów. Prześladowanie
chrześcijan w cesarstwie rzymskim - Neron, Decjusz itp. Z tego czasu pochodzi wielu
męczenników. Święte wojny Mahometa przeciw plemionom arabskim, nieuznającym misji
Mahometa jako twórcy nowej religii. Masakry wyznawców judaizmu w Medynie.
Utrzymywał, że jest 3 (poza chrześcijańskimi) prorokiem. Święte wojny dżihad – głównie
przeciw chrześcijanom. Prześladowania i pogromy Żydów przez chrześcijan, wydawanie
nakazów przechodzenia na chrześcijaństwo, np. decyzja soboru w Toledo, nawracanie w
Hiszpanii w XV w..
•
Krucjaty (po drodze, zanim dotarli do Jerozolimy, dokonywali też pogromów ludności
żydowskiej). 1346-48 epidemia dżumy w Europie, zmarła 1/3 ludności. Winę zrzucono na
Żydów i mordowano ich. Byli też często wypędzani z państw: w 1306 r. z Francji, w 1492 r. z
Hiszpanii – albo przechodzą na chrześcijaństwo, albo muszą opuścić kraj. Od początku XVI w.
tworzono getta, głównie we Włoszech, później w innych krajach. Nakazywano im noszenie
innego ubioru.
•
Działania zmierzajace do wyrugowania tradycyjnej greckiej i rzymskiej religii. W 391 r.
Teodozjusz zakazał kultu dawnych bogów. Niszczono centra kultowe. W 393 r. zakaz
organizowania igrzysk olimpijskich. W 435 r. wprowadzono karę śmierci dla wyznawców
dawnej religii.
•
Prześladowania manichejczyków przez wyznawców zaratusztrianizmu, ale też przez
chrześcijan.
•
1034-37 powstanie ludowe na Mazowszu – reakcja pogan na wprowadzenie chrześcijaństwa.
Niszczono kościoły, na krótko przywrócono dawną słowiańską religię. Podobnie było na
Węgrzech
•
1098 – 1247 wyprawy krzyżowe, skierowane przeciw islamowi, pod hasłem wyzwolenia
Jerozolimy. Były też skierowane przeciw Słowianom połabskim, którzy nie chcieli przyjąć
chrześcijaństwa. Także przeciw Prusom, Jaćwingom, Litwinom. W 1217 r. Honoriusz III
nakazał wyprawę przeciw Prusom. W 1221 Leszek Biały uderzył na Prusy.
•
Święte wojny władcy mongolskiego w latach 90. XIV wieku przeciw Armenii i Gruzji, krajom
chrześcijańskim. A oni byli już muzułmanami. Stosowali niezwykłe okrucieństwo.
•
Prześladowania chrześcijan w Japonii w XVI-XVII w.. Spacyfikowano ich, palono na stosach.
•
Wojny kwietne Azteków przeciw sąsiednim ludom. Celem było zdobycie jeńców, aby złożyć
ich bogom w ofierze. Zabijali niewielu, chcieli jeńców. Kroniki podają, że złożono w ofierze 24,
a nawet 70 tys. jeńców.
•
Chińskie represje wobec ludności Tybetu. W 1950 r. na ten teren wkroczyli Chińczycy. Dąży
się do włączenia Tybetu do Chin.
b)
Wojny skierowane do wewnątrz – skierowane przeciwko wyznawcom tej samej religii, do
tych, którzy np. wierzą za mało intensywnie.
•
Reformy religijne Echnatona. Wysunął na pierwsze miejsce Atona, a usunął w cień Re i
Amona. Ludzie byli niechętni, pojawiły się represje. Potem sytuacja się zmieniła i
represjonowano wyznawców Atona.
•
Święte wojny w Grecji starożytnej, prowadzone w obronie delfickiego centrum religijnego.
Były 4 takie wojny. W bitwie pod Cheroneją Macedończycy rozgromili wojska greckie.
•
Pogrom członków związku pitagorejskiego w poł. V w. p.n.e. w Krotonie. Motłoch ludności
miasta dokonał pogromu, chciano zniszczyć tą sektę.
•
Uchwalenie w Atenach prawa Djogejtesa. Skierowane przeciw bezbożnikom, tym, którzy
„wierzyli po swojemu”. Z tego powodu skazano też Sokratesa – nie uznawał bogów, których
uznaje państwo.
•
Prześladowanie Jezusa i jego zwolenników przez ortodoksyjną społeczność żydowską.
•
Prześladowanie sufich, mistyków muzułmańskich, przez ortodoksyjne koła sunnickie. Marsun
al Halladź - najsłynniejszego mistyka, wbito na pal.
•
Konflikt między chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim. W 1054 r. ostateczne zerwanie
gdy obłożono się klątwami.
•
Represje wobec katarów i waldensów w XII i XIIIw.
•
Spalenie na stosie Jana Husa (1415) i Hieronima z Pragi (1416) – później krucjaty przeciw
husytom. Chciał odnowy w Kościele, był katolikiem. 15 lat wojen husyckich, Czesi się świetnie
bronili.
•
Spalenie na stosie Hieronima w XV w. We Florencji
•
Wojny religijne w Europie w XVI w.- głównie w Niemczech, pomiędzy katolikami a luteranami.
Także w Anglii - Henryk VIII, który wprowadził anglikanizm – potem katoliczka Mary Stuart
wzięła odwet, a później protestantka Elżbieta – i znowu. Wojny miały również miejsce w
Niderlandach i Francji. Tam trwały wojny hugenockie. W Noc św. Bartłomieja (1572)
wymordowano wielu hugenotów.
•
Prześladowanie heretyków w Genewie za Jana Kalwina (1542-64). Był on tam absolutnym
autorytetem.
•
Działalność inkwizycji – skierowana przeciw heretykom; procesy, wyroki, publiczne palenie na
stosie.
•
Fatwa – werdykt Chomeiniego przeciw autorowi szatańskich wersetów. Dla nieogarniętych –
szatańskie wersety to książka Salmana Rushdiego, która to niezbyt spodobała się
muzułumanom, pisze w niej o 3 wersetach, które podobno mieli usunąć z Koranu. Nałożono
na nieg ową fatwę, co jest jednoznaczne z wyrokiem śmierci. Chłop żyje se gdzieś w buszu
teraz pewnie, przeszedł operację plastyczną i zmienili mu dane osobowe co by go nie
zamordowali. Było kilka zabójstw z tego powodu, np. japońskiego bodajże tłumacza tej
książki.
Mało psiakrew że Wam moje wykłady lenie udostępniam to jeszcze tłumaczyć muszę wszystko
jak dzieciom:D elo
Wykład 4., 20.11.2009
Wyrocznie
Były już w Egipcie. Związane głównie z Amonem.
Hetyci i Huryci – był dom wróżbitów Isztar. W Mezopotamii z wyroczni korzystali ludzie i władcy.
Najwięcej było w Grecji, mamy np. bogatą literaturę o Delfach. Także Dodona; praktycznie każde
miasto miało wyrocznię, ale ich autorytet był różny. Izrael – działalność proroków królewskich. Były
też Sibille, kobiety – wieszczki. Augurowie obserwowali niebo w Rzymie. Haruspikowie – wróżyli z
wnętrzności zwierząt, głównie na wątrobę patrzyli, było to w Rzymie. Druidzi u Celtów – ogromna
wiedza o wróżeniu. Cyceron w traktacie o wróżbiarstwie pisze, że głęboko w to wierzy.
Delfy to centrum informacyjne w Grecji. Skuteczne jest robienie tego, co wcześniej założyli bogowie.
Pytia siedziała nad ogniskiem i wdychała opary. Potem coś bełkotała i kapłan to tłumaczył. Kapłanów
zawsze zapraszano na zgromadzenia ludowe. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji władca szedł do
wyroczni. Zatem w rzeczywistości najważniejsze decyzje podejmowały wyrocznie, a nie wielcy
wodzowie.
Opinie można podzielić na działy:
a)
Kwestia ewentualnego wypowiedzenia wojny (bardzo często o to pytano). W połowie VI w.
p.n.e. za Herodotem: Krezus z Lidii chciał walczyć z Persami. Chciał zbadać, czy może walczyć,
więc wysłał posłów do różnych wyroczni, aby przybyli tam w jednym czasie. Tylko dwie
wyrocznie powiedziały, co Krezus robi konkretnego dnia o konkretnej godzinie. Nabrał wtedy
zaufania do Delf. Potem powiedziano mu, że jak przekroczy rzekę to upadnie wielkie
państwo. Krezus przegrał. Jak kwestia była trudna, wyrocznia zawsze udzielała odpowiedzi
wieloznacznej. Podobnie sprawa się miała z Izraelem. Np. Jeremiasz ostrzegał przed oporem
przeciw Nabuchodonozorowi. W Anatolii też pytano przed wojnami (głównie obserwacja
ptaków).
b)
Wydanie albo nie bitwy. Przykłady z Biblii, np. Saul pytał o radę w tej sprawie. W 479 r. bitwa
pod Platejami. Na Peloponezie była cała armia grecka. 70 tys. Greków i 300 tys. Persów. Obie
wyrocznie przez 9 dni mówiły, że wróżby są niekorzystne. Dopiero 10. dnia wróżby były
korzystne i Grecy zwyciężyli.
c)
Zerwanie pokoju
d)
Przystąpienie do sojuszu militarnego albo wystąpienie z niego
e)
Założenie nowego miasta. W 632 r. p.n.e. ludność z wyspy Thea chciała założyć nowie
miasto. Wyrocznia kazała płynąć do Afryki i tam założyć miasto. Mieli iść 5 dni w głąb lądu i
tak założono Cyrenajkę.
f)
Wskazanie następcy tronu
Czyli najważniejsze decyzje w państwie ☺