Politologia religii

Wykład 1., 23.10.2009

Samodzielna dyscyplina jako taka nie istnieje, dopiero się tworzy. Przedmiotem badania są relacje

między sferą religii a sferą polityki, wpływ religii na politykę i vice versa. Jest kilka podstawowych

zagadnień:

a)

Wielcy prorocy i reformatorzy religijni oraz ich wpływ na losy społeczeństwa i mentalność

polityczną. Np. Echnaton (Amenhotep IV), Mojżesz, Zaratustra, Konfucjusz, Budda, Mahomet,

Jan Hus, Nezualkojotl, Marcin Luter, Jan Kalwin, Muhammad Mahdi z Sudanu.

b)

Kult oficjalnych bóstw państwowych oraz religijnych patronów. Sprawa państwowa to kult

bóstw, np. Grecja, Mezopotamia. Lub król jest królem, bo otrzymuje władzę od Marduka.

Patroni państw – święci będący opiekunami, np. Irlandia - św. Patryk, Anglia – św. Jerzy, trzy

patronki Europy: św. Brygida Szwedzka, św. Katarzyna ze Sieny, św. Teresa Benedykta od

Krzyża (Edyta Stein).

c)

Sakralne funkcje króla oraz elity władzy. Często byli wysokimi kapłanami, np. w Egipcie i

Mezopotamii. Rola kalifów – zastępców Proroka.

d)

Polityczne funkcje wyroczni i wróżbiarzy. Decyzje władców państw jako wynik rad

zaciąganych w wyroczniach. Rzadko się pamięta, że często wyrocznie decydowały za króla.

e)

Wojny religijne, często „wojny święte”.

f)

Federacje religijne i polityczno-religijne. Np. federacja miast, plemion, której centrum jest

jedna świątynia. Związek 12 pokoleń izraelskich, związek beocki, achajski, latyński (30

plemion z Lacjum), Wieletów (Słowianie połabscy), liga irokezów.

g)

Problem narodu wybranego oraz powiązanie tej kwestii z nacjonalizmem. Nacjonalizm

mający oparcie w religii. Np. Żydzi, Japończycy (ich chęć panowania nad światem), Aztekowie

(dlatego podbijali inne ludy). W mieście, które kiedyś było na miejscu obecnego Meksyku,

miano złożyć w ofierze 24-70 tys. Jeńców.

h)

Partie polityczne, nawiązujące do zasad religijnych. Np. katolickie partie w Europie: Unia

Katolicka - Belgia, ZChN, Chadecja – w 1901 papież je zaaprobował (w sensie zaaprobował

działanie takich partii), Hezbollah – partia Boga, Narodowy Front Islamski, bracia

Muzułmanie, Hamas, Forum na Rzecz przebudzenia hinduistów

i)

System relacji między organizacją państwową a organizacją religijną, np. dominacja państwa

jako inst., dominacja instytucji religijnej nad państwową, konkordat, czyli ugoda o

charakterze międzypaństwowym, rozdział instytucji. Np. Francja po Rewolucji, początek USA.

Francja – zaczęto dawać imiona takie jak Harmonia, Zwycięstwo, aby uniknąć imion, które

kojarzą się ze świętymi chrześcijańskimi.

j)

Inne. Np. państwa teokratyczne – Inków i Azteków. Państwo taoistyczne – od II w.n.e. Tybet,

państwo kościelne we Włoszech, państwo zakonu krzyżackiego, królestwo Arabii Saudyjskiej,

Jemen 1918-62, Watykan.

k)

Sakralizacja prawa, np. szariat. Przyjmowanie nowych religii w wyniku decyzji monarchów,

np. Mieszko I, ogólnie przyjmowanie chrztu w Europie, Hazarowie, którzy przyjęli karaimizm.

Wykład 2., 30.10.2009

1.Wielcy prorocy i reformatorzy religijni.

Mahomet – Arab z Mekki, wówczas były to peryferia świata. Urodził się ok.570r. Był z kurajszytów,

wychowywał go wuj. Od małego pracował, był poganiaczem wielbłądów. Dzięki temu poznał różne

ludy i religie. W wieku 25 lat wziął ślub z Hadidżą, uzyskał dzięki temu niezależność finansową. Często

przebywał w samotności. Ok. 610 r. doznał objawienia, medytując w jaskini. Uznał, że objawił mu się

Bóg. Wcześniej Arabowie wyznawali animizm, wierzyli w siły przyrody. Al. Kaaba ich najważniejsze

miejsce Proponuje Arabom wiarę w jednego Boga. Spotkał się z silnym oporem wśród bogatych z

Mekki i był zwalczany. Zaprosili go Arabowie z Jatrib (Medyna) i uciekł tam w 622 r. Hidżra –

dosłownie znaczy przesiedlenie się. Staje się tam wodzem, sędzią, mężem stanu. Mieszkańcy go

zaaprobowali i szybko zyskał zwolenników. Często nawracał siłą. Doszło do wojny Mekka – Medyna.

W 630 r. zaproszono go, aby przybył do Mekki – triumfalny wjazd. Do 632 r. cały Półwysep Arabski

przyjął islam. Zjednoczył te plemiona i odtąd nie mogły one już ze sobą walczyć. Mahomet autorem

Koranu – wymyślił, ale go nie spisał, bo nie umiał. Było to w 650 r. Były trzy egzemplarze. Abu Bakr

następca Mahometa, kalif. Szybko zamieniło się to w państwo muzułmańskie. Zmienił się układ sił na

tych terenach. Plemiona nie walczyły już między sobą, więc zaczęły podboje, głównie na północ i

zachód. W 640 r. byli już w Egipcie – spalenie biblioteki aleksandryjskiej. Stracono wiele wspaniałych

dzieł. Atakowali też państwo perskie i wybrzeże Afryki. W 711 r. przepływają Gibraltar. Zaczynają

podbój Hiszpanii, a jednocześnie wchodzą do Indii. 732 bitwa pod Poitiers, są też pod Paryżem. Karol

Młot ich wyparł. Potem dopiero Karol Wielki wyparł Saracenów. Pieśń o Rolandzie – nieudana

wyprawa Karola. Cyfry arabskie dotarły z Indii do Europy właśnie dzięki muzułmanom. Wtedy stolicą

był Bagdad, a żeby było łatwiej zarządzać powstały inne kalifaty, np. Cordoba. Przyjęli szybko dorobek

innych kultur i stają się szybko świetnie wykształceni. Wszystkie słowa na al są z arabskiego Mahomet

poprawił położenie kobiet. Aby zabezpieczyć społeczność, przyjęto zwyczaj, aby pewien procent

dziewczynek mordować. On to zmienił, bo generalnie był nadmiar kobiet – dlatego pozwolił na więcej

żon, ale trzeba je utrzymywać i traktować jednakowo. Arabowie stworzyli uniwersytet– pierwszy w

Bagdadzie.

Konfucjusz ukształtował dzisiejszą mentalność Chińczyków. Paweł otworzył chrześcijan na inne

narody (kwestia obrzezania).

Wykład 3., 13.11.2009

Wojny religijne

Dwa rodzaje:

a)

Skierowane na zewnątrz – wojny pomiędzy wyznawcami różnych religii

•

Wojny religijne skierowane na zewnątrz – już w Egipcie, gdy zniszczeniu uległa świątynia

garnizonu żydowskiego. Wtedy Egipt był pod panowaniem Persów. Prześladowanie

chrześcijan w cesarstwie rzymskim - Neron, Decjusz itp. Z tego czasu pochodzi wielu

męczenników. Święte wojny Mahometa przeciw plemionom arabskim, nieuznającym misji

Mahometa jako twórcy nowej religii. Masakry wyznawców judaizmu w Medynie.

Utrzymywał, że jest 3 (poza chrześcijańskimi) prorokiem. Święte wojny dżihad – głównie

przeciw chrześcijanom. Prześladowania i pogromy Żydów przez chrześcijan, wydawanie

nakazów przechodzenia na chrześcijaństwo, np. decyzja soboru w Toledo, nawracanie w

Hiszpanii w XV w..

•

Krucjaty (po drodze, zanim dotarli do Jerozolimy, dokonywali też pogromów ludności

żydowskiej). 1346-48 epidemia dżumy w Europie, zmarła 1/3 ludności. Winę zrzucono na

Żydów i mordowano ich. Byli też często wypędzani z państw: w 1306 r. z Francji, w 1492 r. z

Hiszpanii – albo przechodzą na chrześcijaństwo, albo muszą opuścić kraj. Od początku XVI w.

tworzono getta, głównie we Włoszech, później w innych krajach. Nakazywano im noszenie

innego ubioru.

•

Działania zmierzajace do wyrugowania tradycyjnej greckiej i rzymskiej religii. W 391 r.

Teodozjusz zakazał kultu dawnych bogów. Niszczono centra kultowe. W 393 r. zakaz

organizowania igrzysk olimpijskich. W 435 r. wprowadzono karę śmierci dla wyznawców

dawnej religii.

•

Prześladowania manichejczyków przez wyznawców zaratusztrianizmu, ale też przez

chrześcijan.

•

1034-37 powstanie ludowe na Mazowszu – reakcja pogan na wprowadzenie chrześcijaństwa.

Niszczono kościoły, na krótko przywrócono dawną słowiańską religię. Podobnie było na

Węgrzech

•

1098 – 1247 wyprawy krzyżowe, skierowane przeciw islamowi, pod hasłem wyzwolenia

Jerozolimy. Były też skierowane przeciw Słowianom połabskim, którzy nie chcieli przyjąć

chrześcijaństwa. Także przeciw Prusom, Jaćwingom, Litwinom. W 1217 r. Honoriusz III

nakazał wyprawę przeciw Prusom. W 1221 Leszek Biały uderzył na Prusy.

•

Święte wojny władcy mongolskiego w latach 90. XIV wieku przeciw Armenii i Gruzji, krajom

chrześcijańskim. A oni byli już muzułmanami. Stosowali niezwykłe okrucieństwo.

•

Prześladowania chrześcijan w Japonii w XVI-XVII w.. Spacyfikowano ich, palono na stosach.

•

Wojny kwietne Azteków przeciw sąsiednim ludom. Celem było zdobycie jeńców, aby złożyć

ich bogom w ofierze. Zabijali niewielu, chcieli jeńców. Kroniki podają, że złożono w ofierze 24,

a nawet 70 tys. jeńców.

•

Chińskie represje wobec ludności Tybetu. W 1950 r. na ten teren wkroczyli Chińczycy. Dąży

się do włączenia Tybetu do Chin.

b)

Wojny skierowane do wewnątrz – skierowane przeciwko wyznawcom tej samej religii, do

tych, którzy np. wierzą za mało intensywnie.

•

Reformy religijne Echnatona. Wysunął na pierwsze miejsce Atona, a usunął w cień Re i

Amona. Ludzie byli niechętni, pojawiły się represje. Potem sytuacja się zmieniła i

represjonowano wyznawców Atona.

•

Święte wojny w Grecji starożytnej, prowadzone w obronie delfickiego centrum religijnego.

Były 4 takie wojny. W bitwie pod Cheroneją Macedończycy rozgromili wojska greckie.

•

Pogrom członków związku pitagorejskiego w poł. V w. p.n.e. w Krotonie. Motłoch ludności

miasta dokonał pogromu, chciano zniszczyć tą sektę.

•

Uchwalenie w Atenach prawa Djogejtesa. Skierowane przeciw bezbożnikom, tym, którzy

„wierzyli po swojemu”. Z tego powodu skazano też Sokratesa – nie uznawał bogów, których

uznaje państwo.

•

Prześladowanie Jezusa i jego zwolenników przez ortodoksyjną społeczność żydowską.

•

Prześladowanie sufich, mistyków muzułmańskich, przez ortodoksyjne koła sunnickie. Marsun

al Halladź - najsłynniejszego mistyka, wbito na pal.

•

Konflikt między chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim. W 1054 r. ostateczne zerwanie

gdy obłożono się klątwami.

•

Represje wobec katarów i waldensów w XII i XIIIw.

•

Spalenie na stosie Jana Husa (1415) i Hieronima z Pragi (1416) – później krucjaty przeciw

husytom. Chciał odnowy w Kościele, był katolikiem. 15 lat wojen husyckich, Czesi się świetnie

bronili.

•

Spalenie na stosie Hieronima w XV w. We Florencji

•

Wojny religijne w Europie w XVI w.- głównie w Niemczech, pomiędzy katolikami a luteranami.

Także w Anglii - Henryk VIII, który wprowadził anglikanizm – potem katoliczka Mary Stuart

wzięła odwet, a później protestantka Elżbieta – i znowu. Wojny miały również miejsce w

Niderlandach i Francji. Tam trwały wojny hugenockie. W Noc św. Bartłomieja (1572)

wymordowano wielu hugenotów.

•

Prześladowanie heretyków w Genewie za Jana Kalwina (1542-64). Był on tam absolutnym

autorytetem.

•

Działalność inkwizycji – skierowana przeciw heretykom; procesy, wyroki, publiczne palenie na

stosie.

•

Fatwa – werdykt Chomeiniego przeciw autorowi szatańskich wersetów. Dla nieogarniętych –

szatańskie wersety to książka Salmana Rushdiego, która to niezbyt spodobała się

muzułumanom, pisze w niej o 3 wersetach, które podobno mieli usunąć z Koranu. Nałożono

na nieg ową fatwę, co jest jednoznaczne z wyrokiem śmierci. Chłop żyje se gdzieś w buszu

teraz pewnie, przeszedł operację plastyczną i zmienili mu dane osobowe co by go nie

zamordowali. Było kilka zabójstw z tego powodu, np. japońskiego bodajże tłumacza tej

książki.

Mało psiakrew że Wam moje wykłady lenie udostępniam to jeszcze tłumaczyć muszę wszystko

jak dzieciom:D elo

Wykład 4., 20.11.2009

Wyrocznie

Były już w Egipcie. Związane głównie z Amonem.

Hetyci i Huryci – był dom wróżbitów Isztar. W Mezopotamii z wyroczni korzystali ludzie i władcy.

Najwięcej było w Grecji, mamy np. bogatą literaturę o Delfach. Także Dodona; praktycznie każde

miasto miało wyrocznię, ale ich autorytet był różny. Izrael – działalność proroków królewskich. Były

też Sibille, kobiety – wieszczki. Augurowie obserwowali niebo w Rzymie. Haruspikowie – wróżyli z

wnętrzności zwierząt, głównie na wątrobę patrzyli, było to w Rzymie. Druidzi u Celtów – ogromna

wiedza o wróżeniu. Cyceron w traktacie o wróżbiarstwie pisze, że głęboko w to wierzy.

Delfy to centrum informacyjne w Grecji. Skuteczne jest robienie tego, co wcześniej założyli bogowie.

Pytia siedziała nad ogniskiem i wdychała opary. Potem coś bełkotała i kapłan to tłumaczył. Kapłanów

zawsze zapraszano na zgromadzenia ludowe. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji władca szedł do

wyroczni. Zatem w rzeczywistości najważniejsze decyzje podejmowały wyrocznie, a nie wielcy

wodzowie.

Opinie można podzielić na działy:

a)

Kwestia ewentualnego wypowiedzenia wojny (bardzo często o to pytano). W połowie VI w.

p.n.e. za Herodotem: Krezus z Lidii chciał walczyć z Persami. Chciał zbadać, czy może walczyć,

więc wysłał posłów do różnych wyroczni, aby przybyli tam w jednym czasie. Tylko dwie

wyrocznie powiedziały, co Krezus robi konkretnego dnia o konkretnej godzinie. Nabrał wtedy

zaufania do Delf. Potem powiedziano mu, że jak przekroczy rzekę to upadnie wielkie

państwo. Krezus przegrał. Jak kwestia była trudna, wyrocznia zawsze udzielała odpowiedzi

wieloznacznej. Podobnie sprawa się miała z Izraelem. Np. Jeremiasz ostrzegał przed oporem

przeciw Nabuchodonozorowi. W Anatolii też pytano przed wojnami (głównie obserwacja

ptaków).

b)

Wydanie albo nie bitwy. Przykłady z Biblii, np. Saul pytał o radę w tej sprawie. W 479 r. bitwa

pod Platejami. Na Peloponezie była cała armia grecka. 70 tys. Greków i 300 tys. Persów. Obie

wyrocznie przez 9 dni mówiły, że wróżby są niekorzystne. Dopiero 10. dnia wróżby były

korzystne i Grecy zwyciężyli.

c)

Zerwanie pokoju

d)

Przystąpienie do sojuszu militarnego albo wystąpienie z niego

e)

Założenie nowego miasta. W 632 r. p.n.e. ludność z wyspy Thea chciała założyć nowie

miasto. Wyrocznia kazała płynąć do Afryki i tam założyć miasto. Mieli iść 5 dni w głąb lądu i

tak założono Cyrenajkę.

f)

Wskazanie następcy tronu

Czyli najważniejsze decyzje w państwie ☺