Polityka gospodarcza władz rządowych Polski (1926-39)
Wraz z kryzysem gabinetowym i brakiem inwestycji zagr. oraz polityką propagandową Niemiec („Polska państwem sezonowym”) Józef Piłsudski postanowił wrócić na arenę polit. Piłsudski uważany był za wielkiego patriotę, świetnego organizatora.
12 maja 1926 Piłsudski wkroczył do W-wy i po 3-dniowych walkach z wojskami rządowymi utworzono rząd po kierownictwem prof. Kazimierza Bartla. Prezydentem został wybrany Ignacy Mościcki. Piłsudski zachował stanowisko ministra spraw wojskowych, ale w praktyce decydował o najważniejszych rzeczach w kraju.
Po zamachu nastąpiło porozumienie z kapitałem zorganizowanym w Centralnym Związku PL Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów (Lewiatan), który dotąd popierał endecję. Do rządu weszli ludzie ściśle związani z interesami kapitału. Rząd składał deklaracje zapowiadające pomoc państwa dla przemysłu. Nowy rząd kontynuował w zasadniczych sprawach dotychczasową politykę ekonomiczną.
W 1926 zaczęły się ujawniać pozytywne skutki PL-niem. wojny celnej (na rynku krajowym możliwości zbytu produktów do tej pory importowanych, co przyczyniło się do rozbudowy nowych działów produkcji w przemyśle ciężkim i elektrotechnicznym).
Umocnienie się władzy burżuazji po przewrocie majowym wpłynęło na wzrost zaufania kapitału zagranicznego do Polski, czego wyrazem było uzyskanie przez rząd w 1927 pożyczki stabilizacyjnej ($62M i 2M funtów szterl.). Rząd PL godząc się na międzynarodową akcję stabilizacyjną i przyjmując niektóre b. niekorzystne warunki chciał wzbudzić zaufanie kapitału zagran. do PL. PL musiała przyjąć na 3 lata doradcę amer. Ch.S.DeWeya, który wszedł w skład rady Banku Polskiego.
Głównymi eksporterami kapitału do PL były wielkie koncerny z USA, NIE i GB. Wg. oficjalnych danych cały ten kapitał stanowił prawie 60% kapitału zagran. w PL.
Kapitał amer. - w 1926 amer. Harriman stał się udziałowcem Giesches-Erben - wlk. przedsięb. śląskiego, a także uzyskał koncesję od rządu na elektryfikację znacznej części kraju (potem anulowano).
Kapitał angielski - przenikał gł. do energetyki i przem. elektrotechn. (również do cukrowniczego przez kredyty)
francuski - bankowość, przem. górniczy, hutniczy, naftowy i włók.
włoski - niewielkie udziały (przedsięb. górnicze i banki)
belgijski - elektrotech. (współpraca z ang.), cementownie
Napływ kapitałów zagran. miał pewne znaczenie dla poprawy koniunktury gosp. w PL. Stosunkowo tanie kredyty zagr. umożliwiały szersze finansowanie prod. przem. i ułatwiały działalność inwestycyjną. Od 1927 kiedy import był większy od eksportu kredyty zagr. ratowały bilans płatniczy. Uzależnienie PL od kapitału zagr. (zwł. angielskiego i US) pociągało za sobą uzależnienie polit. od tych państw. Następował także wzmożony odpływ zysków wywożonych za granicę. Po zamachu majowym wzrosła liczba karteli i syndykatów, które opanowały kluczowe gałęzie przemysłu. Przebieg kartelizacji przemysłu II RP był jednym z najszybszych na świecie (1918 - 6 karteli, 1923 - 31, 1929 - 133). W PL monopole podporządkowały sobie prod. surowców i półproduktów (cegły, cement, cukier, nafta, węgiel, Fe). Umowy kartelowe miały często na celu ograniczanie prod. i zwiększanie cen, co było zjawiskiem społecznie negatywnym. Skutkiem pozytywnym było to, że monopole zreszające eksporterów miały znacznie silniejszą pozycję na rynkach zagran. niż pojedyncze przedsiębiorstwa. Kartele eksportowały tanio, przerzucając w ten sposób cenę wyrobów na nabywców krajowych.
Ożywieniu w przemyśle towarzyszyły korzystne zmiany w rolnictwie. Wzrosły ceny art. rolniczych, wartość prod. rolniczej w roku gosp. 1927/28 wzrosła w stosunku do przeciętnej z okresu 1922-25 o 67%. Wzrósł też popyt wsi na art.przem., co z kolei było korzystne dla przemysłu. Obóz rządzący dążył do przebudowy ustroju rolnego poprzez likwidację największych przeżytków feudalizmu (zamiast zbankrutowanych folwarków tworzono sieć kapitalistycznych gospodarstw ch-skich).
W PL polit. interwencjonizmu podjęto w latach 1927-29. W okresie 1934-35 zastosowano ją w postaci znacznego rozwoju robót publ. Ogólne ożywienie sytuacji gosp. w PL stało się widoczne dopiero w 1936. Wpłynęła na to zwyżkująca koniunktura światowa, a w szczeg. wzrost cen zbóż na rynku świat. W 1936 wybuchają masowe strajki robotnicze, kończące się często zwycięstwem robot.
Pierwszą próbę stworzenia atrakcyjnego a zarazem realnego prog. gosp. podjął w poł. 1936 rząd Felicjana Sławoja-Składkowskiego. Gł. inicjatorem tego programu był wicepremier i min. skarbu Eugeniusz Kwiatkowski. Podstawową metodą nakręcania koniunktury stały się inwestycje państwowe.
Wiosną 1937 przystąpiono do tworzenia państwowego planu rolno-aprowizacyjnego. Rząd utworzył rezerwe zbożową w wys. 25Kt żyta i 27Kt owca. Zgodnie z ustawą o realizacji reformy rolnej 1.1.36 upłynął 10-letni okres, w którym obowiązywało parcelowanie 200Kha ziemi/rok. Odtąd rząd corocznie wyznaczał plan parcelacyjny (37 - 30Kha gruntów państwowych i 120Kha prywatnych). W okresie 1936-38 rozparcelowano ~330K ha ziemi. W okresie 1935-38 nasiliła się likwidacja wspólnot gruntowych (serwitutów). Na mocy decyzji Rady Min. z maja 1938 wszystkie wspólnoty ulegały podziałowi lub podlegały ustalaniu praw współwłasności. Gł. przyczyną tego posunięcia była ich dewastacja.
W latach '30 nasiliła się tendencja zmierzająca do wzrostu przedsiębiorcz. państwowej w dziedzinie produkcji. Wicepremier E. Kwiatkowski opowiedział się za ograniczeniem działalności etatystycznej, jednak w warunkach PL byłoby to = stagnacji gospodarczej lub kryzysowi.
Generalnie udział państwa w całości majątku narodowego PL wynosił w 1939 15-20%.
Pod wpływem nasilenia się walki klasowej nastąpiła rozbudowa interwencjonizmu państwowego na rynku pracy. Chciano zmniejszyć bezrobocie, podjęto w tym celu aktywną politykę inwestycyjną. Prowadzono to gł. za pomocą robót publicznych (budowa dróg, elektryfikacja, melioracje, inwestycje miejskie). Program robót publ. został włączony do 4-letniego planu inwestycyjnego. Starano się też zwiększyć możliwość uzyskania pracy przez ch-ów, prowadzono więc prace zmierzające do rozwoju mleczarstwa, budowy spichlerzy, przygotowywania miejscowości podgórskich dla turystów. W związku z dużą liczbą chętnych do pracy stosowano system turnusowy (zatrudniano na część miesiąca).
W latach 1936-39 nie doszło do zmiany systemu ubezp., przeprowadzone zmiany miały charakter porządkujący.