miejscowe efekty działania zimna:

- skurcz naczyń krwionośnych,

- zmniejszenie obrzęku,

-zmniejszenie odczuwania bólu,

- zmniejszenie odczuwania bólu,

- zmniejszenie napięcia mięśniowego,

- obniżenie tempa procesów metabolizmu komórkowego.

miejscowe efekty działania ciepła:

- zwiększenie dopływu krwi poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych,

- zwiększenie elastyczności tkanek w efekcie podwyższenia temperatury miejscowej

- zwiększenie drenażu żylnego i limfatycznego,

- zwiększenie tempa metabolizmu komórkowego.

zamknięte uszkodzenia mięśni:

1. nie zawsze są rezultatem stłuczenia.

2. w wyniku silnego skurczu mięśnia może dojść do jego samouszkodzenia w postaci:

- przerwania włókien mięśnia (brzusiec, miejsce przejścia w ścięgno),

- oderwanie ścięgna z przyczepem kostnym lub bez,

- rozerwanie omięsnej lub powięzi (przepuklina mięśniowa).

uszkodzenie jednostki mięśniowo-ścięgnistej:

obecnie nie mówi się o izolowanych uszkodzeniach mięśni, lecz o uszkodzeniach jednostki mięśniowo-ścięgnistej - obrażenie w obrębie przyczepu ścięgna, samego ścięgna lub brzuśca mięśnia. zejściem uszkodzenia brzuśca jest blizna łącznotkankowa - upośledzenie siły i wytrzymałości i rozciągłości.

rodzaje uszkodzeń jednostki mięśniowo-ścięgnistej:

1. naciągnięcie - lekka bolesność, utrudniająca, ale nie uniemożliwiająca wykonywanie czynności uzależnionych od danej jednostki mięśniowo-ścięgnistej. nie stwierdza się ograniczenia siły mięśniowej ani zakresu ruchów.

2. naderwanie - żywa bolesność tkanek, wzmożone ucieplenie. wyraźne upośledzenie sprawności i siły kończyny.

3. zerwanie - ból, któremu towarzyszy skurcz mięśni, często słyszalny „trzask”, zawsze wylew krwi (krwiak). znaczne ograniczenie czynności kończyny wyczuwalne przerwanie ciągłości mięśnia, ścięgna.

obrażenia stawów:

skręcenia, zwichnięcia, podwichnięcia.

o stabilności stawu decydują:

- odpowiednio ukształtowane powierzchnie stawowe,

- stabilizatory dynamiczne - mięśnie przebiegające przystawowo,

- stabilizatory statyczne - więzadła torebkowe i pozatorebkowe.

ruch wykonany z odpowiednio dużą siłą może doprowadzić do uszkodzeń w zakresie stawu.

skręcenie:

1. powszechnie przyjęte określenie związane z obrażeniami wynikłymi z ruchu stawowego o nadmiernej amplitudzie przekraczającej fizyczną wytrzymałość aparatu torebkowo-więzadłowego.

2. pojęcie „skręcenie” - raczej oddaje patomechanizm aniżeli rodzaj uszkodzenia. literatura anglosaska wprowadza pojęcie - sprain.

3. skręceniem często towarzyszą uszkodzenia współistniejące jak:

- złamania kości,

- złamania awulsyjne,

- uszkodzenia nerwów, naczyń.

4. objawy:

- ostry, nagły ból związany ze skręceniem,

- zmniejszanie się i ponowne nasilanie się samoistnego bólu,

- obrzęk okolicy stawu,

- objawy krwiaka środstawowego (rozdęcie obrysów stawu z wyraźnym napięciem torebki stawowej),

- w uszkodzonym stawie ograniczenie bólowe ruchów czynnych i silna bolesność przy ruchach biernych.

podział uszkodzenia aparatu torebkowo-więzadłowego:

(według american medical association):

1. skręcenia lekkie - uszkodzenie pojedynczych włókien (do 25%). mały krwiak wewnątrzwięzadłowy. ból miejscowy, przy braku poważniejszych zaburzeń czynnościowych.

2. skręcenia średnie - uszkodzenie może dotyczyć znacznej ilości włókien ścięgien (50%), nie ma niestabilności, choć mogą pojawić się ruchy patologiczne. objawy jak wyżej, jednak mocniej nasilona.

3. skręcenia ciężkie - uszkodzenie powyżej 75% włókien lub całkowite przerwanie więzadła z niestabilnością stawu. znaczny ból i obrzęk.

leczenie uszkodzeń aparatu torebkowo-więzadłowego:

1. pierwsza pomoc - postępowanie jak przy krwiaku (price).

2. przy uszkodzeniach ciężkich - leczenie operacyjne.

3. leczenie częściowych uszkodzeń w ostrej fazie zawsze przez unieruchomienie, nie zawsze gipsem, często z użyciem taśmy - przylepca.

4. zabiegi fizykalne.

5. chociaż więzadła i torebka stawowa (przy prawidłowym leczeniu = unieruchomieniu) goją się względnie dobrze, może jednak dochodzić do rozciągnięcia blizny i następowego wydłużenia więzadła i włókien torebki stawowej co prowadzi do niestabilności stawu.

powrót do treningu specjalistycznego uwarunkowany jest:

- ustąpieniem dolegliwości,

- brakiem obrzęku,

- obecnością normalnego zakresu ruchów,

- powrotem około 90% siły mięśniowej,

- przywróceniem zdolności czynnościowej.

należy pamiętać o konieczności stosowania opatrunków wzmacniających do czasu powrotu pełnej sprawności.

zwichnięcia i podwichnięcia:

1. czasowe lub trwałe przemieszczenie się powierzchni stawowych względem siebie.

2. obrażeniom tym towarzyszy znaczne uszkodzenie elementów stabilizujących staw.

3. po nastawieniu wymaga zawsze bezwzględnego unieruchomienia.

ścięgno achillesa:

1. utworzone jest prze połączenie ścięgnistych części mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego, przyczepiając się w odcinku obwodowym do guza piętowego.

2. jest najsilniejszym ścięgnem organizmu, a wytrzymałość jego na obciążenie wynosi 200 - 350 kg.

3. po 40 roku życia ukrwienie ścięgna zmniejsza się prowadząc do zmniejszonej wytrzymałości mechanicznej.

4. zdrowe ścięgno achillesa ulega przerwaniu tylko w wyjątkowych sytuacjach.

do przerwania ścięgna achillesa dochodzi na skutek:

- zadziałania tępego urazu na napięte ścięgno,

- bardzo silnego skurczu mięśnia napotykającego nieustępujący opór (start, skok, zeskok),

- dużego napięcia mięśnia przeciwstawiającego się nie do pokonania ruchowi biernemu.

przerwanie ścięgna achillesa spostrzega się zazwyczaj na odcinku 2 - 6 cm powyżej guza piętowego.

objawy przerwania ciągłości ścięgna achillesa:

- niezdolność do stania na palcach,

- obrzęk poniżej łydki i krwawe wybroczyny,

- wyczuwalny ubytek ciągłości ścięgna,

- osłabienie czynnego zgięcia podeszwowego (test thompsena).

staw skokowo-goleniowy:

1. jest stawem łączącym kości goleni z kością skokową. potocznie zwany jest stawem skokowym górnym. w stawie odbywają się ruchy zawiasowe: zginanie grzbietowe (unoszenie), zginanie podeszwowe (opuszczanie).

2. główka stawowa - bloczek kości skokowej, panewka stawowa - powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej i powierzchnie stawowe obu kostek.

3. aparat więzadłowy.

skręcenie w stawie skokowym:

- najczęściej występuje w dyscyplinach, w których mamy do czynienia z wyskokiem (siatkówka, koszykówka), oraz biegowych i grach zespołowych, w których istnieje możliwość „obrotu” wokół stopy,

- skręcenie boczne znacznie częściej (80 - 85 %) aniżeli przyśrodkowe,

- objawem dominującym jest znaczny ból, często utrudniający również badanie kliniczne,

- poza krwiakiem i narastającym obrzękiem istotą jest stwierdzenie stabilności stawu,

- badanie rtg z reguły nic nie wnosi (szukamy złamań awulsyjnych).

staw kolanowy:

łączy kość udową z kością piszczelową. w skład stawu wchodzi też rzepka itp.

- główka stawowa - kłykcie kości udowej,

- panewka - kłykcie piszczeli.

stabilność stawu kolanowego:

1. dzięki więzadłom i torebce stawowej kolano ma szczególnie dużą wartość w wyproście, w zgięciu zakres ruchomości jest znacznie powiększony.

2. od przodu staw kolanowy chroniony jest przez aparat wyprostny pracujący w każdej fazie ruchu kolana.

3. fazę ochronną torebki wzmaga mięsień podkolanowy i więzadło łukowate idące od główki strzałki.

4. od tyłu najściślejszym elementem jest włóknista część torebki stawowej.

5. w płaszczyźnie czołowej:

- od strony przyśrodkowej - więzadło poboczne piszczelowe wzmocnione ścięgnami mięśnia półbłoniastego, półścięgnistego i krawieckiego,

- od strony bocznej - więzadło poboczne strzałkowe (słabe) i pasmo piszczelowo-biodrowe (silniejsze) ze ścięgnami mięśnia dwugłowego.

6. w płaszczyźnie strzałkowej - więzadła krzyżowe.

uraz pośredni lub bezpośredni przekraczający zakres ruchu fizjologicznego wywołuje powstanie uszkodzenia: od naciągnięcia do rozerwania aparatu torebkowo-więzadłowego.

dynamiczny skręt w obciążonym stawie kolanowym przy ustalonej na podłożu stopie (udo zrotowane do wewnątrz) często prowadzi do całkowitego rozerwania łąkotek i złamania kości podudzia.

uszkodzenie więzadeł pobocznych jest najczęściej częściowe i powoduje zwiększenie koślawości bądź szpotawości podczas badania.

uszkodzenie więzadeł krzyżowych powoduje poczucie braku zwartości stawu, szczególnie przy schodzeniu po schodach.

w badaniu stwierdza się rozluźnienie aparatu więzadłowego - test lochmana i test szuflady.

postępowanie w łagodnym uszkodzeniu więzadeł:

1. zimne okłady przez kilka godzin.

2. ewentualnie ewakuacja krwiaka ze stawu kolanowego.

3. opatrunek uciskowy, tutor gipsowy na 4 tygodnie.

4. zakaz masażu.

przy znacznych naderwaniach lub rozerwaniach całkowitych - wskazania do leczenia operacyjnego.

łąkotki:

1. są to włókniste ciała znajdujące się wewnątrz stawu kolanowego, amortyzujące naciski i naprężenia działające na staw kolanowy.

2. do ich uszkodzenia dochodzi wskutek zadziałania siły skrętnej w momencie lekkiego zgięcia obciążonego stawu kolanowego (uraz ostry), kiedy zmieniające się wzajemnie stosunki między kłykciami kości udowej, a łąkotkami powodują, że kłykcie spychając łąkotki ku środkowi, miażdżą je.

3. rzadziej uszkodzenia łąkotek mogą nastąpić w sposób przewlekły w wyniku powtarzających się przeciążeń i mikrourazów (zmiany zwyrodnieniowe).

4. częściej uszkodzeniu ulegają łąkotki przyśrodkowe.

łąkotki mają ukrwienie brzeżne, w styczności z osłoną maziówkową.

łąkotki dzielą staw kolanowy na 2 pietra:

- w górnym - zginanie i prostowanie,

- w dolnym - ruchy obrotowe.

objawy uszkodzenia łąkotek:

1. uszkodzenia ostre:

- ostry ból,

- często słyszalny i odczuwalny trzask,

- zablokowanie stawu,

- narastający krwiak,

- odczynowy wysięk,

2. uszkodzenia przewlekłe:

- nietypowy ból,

- kłucie w stawie,

- uczucie rozpierania,

- trzeszczenia,

- bolesność uciskowa w szczelinie stawowej,

- często trudności z lokalizacją bólu.

badanie - testy łąkotkowe, rezonans magnetyczny, usg, artroskopia diagnostyczna.

artroskopia - metoda badania wnętrza stawu za pośrednictwem przyrządu optycznego - artroskopu.

artroskop - urządzenie przenoszące obraz na zasadzie teleskopu. zawiera wewnętrzny układ włókien szklanych oraz soczewek przenoszących obraz do oka.

rozróżniamy artroskopię: diagnostyczną i operacyjną.

w artroskopii diagnostycznej - poprzez manipulację i rotację podudzia sprawdzeniu ulegają przedziały stawu kolanowego i aparat torebkowo-więzadłowy kolana.

1

---