Arystoteles (384 - 322 p.n.e.)

• jako pierwszy filozof wyszedł najpierw od teorii poznania, a dopiero potem przeszedł do teorii bytu

• ludzie nie posiadają wspomnienia świata idei - cała ich wiedza pochodzi z doczesnego doświadczenia

• ludzie rodzą się z niezapisanym umysłem, który zapełnia się myślami na skutek codziennych doświadczeń życiowych

• myśli żyją własnym życiem, dlatego niekiedy ulegają deprawacji i wypaczeniom

• logika - nauka o myśleniu jako takim

• metodologia

• podział sposobów myślenia na indukcyjny i dedukcyjny

• podział zdań i ich relacji

• sylogizm wraz z kompletną teorią

• 4 podstawowe zasady poprawnego formułowania twierdzeń

• zasady naukowego myślenia

• wychodzenie z jak najmniejszej ilości założeń pierwotnych, które znajduje się poprzez myślenie indukcyjne

• tworzenie w oparciu o te założenia ścisłej teorii posługując się myśleniem dedukcyjnym

• ostateczne weryfikacja teorii poprzez konfrontację wniosków z niej wynikających z faktami

• teoria bytu

• odrzucenie dualizmu materii i idei

• forma - nadaje kształt i postać materii - forma nie może istnieć bez materii, materia bez formy byłaby chaosem

• materia nie jest zdolna do ruchu i przemian, jest tylko potencją, możliwością zaistnienia pewnego bytu - to, co zmienia się naprawdę, to forma

• nie można poznać czystej materii, tylko jej formy, gdyż mają one charakter idealny i podlegają regułom logiki i racjonalności

• hierarchia bytów

• uszeregowanie stworzeń i elementów świata ożywionego od najbardziej, do najmniej skomplikowanego

• im więcej w danym bycie formy, tym wyższe miejsce w hierarchii

• celowość świata i istnienie Boga

• świat ma charakter celowy, a cel tłumaczy mechanikę przemian i ruchów natury

• celem jest całkowite uwolnienie się od materii, stanie się czystą formą

• czysta forma istniała już przedtem - był to Bóg, z którym połączyć się mogą tylko inne czyste formy

• ruch i przemiany tłumaczy dążenie wszystkich bytów do większej złożoności

• z jednej strony Bóg jest stwórcą świata, z drugiej jego celem

• dusza i ciało

• dusza jest jedną z form materii i również dąży do doskonałości, jest jednak formą najdoskonalszą, potrafiącą zrozumieć świat zewnętrzny i samą siebie - jest najbliższa połączenia się z Bogiem

• dusz i ciało człowieka tworzą jedność

• dusza ma swoją część irracjonalną (popędy) i racjonalną (sterowanie popędami, myślenie)

• między tymi dwoma częściami duszy istnieje nieuniknione napięcie

• etyka - dobro jako wartość indywidualna, a nie absolutna

• dobro i cnota to dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy

• szczęście można osiągnąć na trwałe wtedy, gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać

• ponieważ dusze są niepowtarzalne, to co jest dobre dla jednego człowieka, nie musi być dobre dla pozostałych

• nie da się stworzyć nic, co by uszczęśliwiło wszystkich

• wiedza o dobru nie równa się dobru - nawet najmądrzejsi ulegają popędom

• cnota - stały proces przezwyciężania żądz i popędów

• moralność to podążania za nakazami rozumu - człowiek mądry, ale o słabej woli bywa często mniej cnotliwy od człowieka niewykształconego, ale o silnej woli

• teoria złotego środka - nie można zupełnie ignorować żądz i popędów, gdyż są one metodami komunikowania się ciała z umysłem, stąd zachować należy równowagę pomiędzy żądzami i nakazami rozumu

• teoria państwa

• państwo jest naturalną formą społeczeństwa, dlatego powinno być do społeczeństwa i do warunków w jakich ono żyje dobrze dopasowane

• różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw

• do rządzenia przeznaczeni są ludzie o naturalnych predyspozycjach, a nie filozofowie-teoretycy

• filozofowie powinni jedynie nauczać władców stosowana metody złotego środka i wsłuchiwania się w cnotę i głos rozumu

2

Historia filozofii - Arystoteles

---