Historia filozofii:

1. III Poziomy filozofii:

1. Sytuacja w której znajduje się każdy z nas – rzeczywistość, tkwimy w filozofii nie wiedząc o tym, brak świadomości (godne życie, dobra praca)

• Materializm - pogląd, według którego istnieje tylko materia, przyjmowanie świata przedmiotowego nie zależnie od woli podmiotu

• Ekonomizm – proces uznający zjawiska i procesy ekonomiczne za aktywną przyczynę przemian społecznych

• Utylitaryzm – koncepcja etyczna, działanie uznawane jest za dobro moralne,

• Konsumpcjonizm - postawa polegająca na nieusprawiedliwionym zdobywaniu dóbr materialnym i usług

• Wg. Platona należy kontrolować i tłumić „duszę pożądliwą”,

• „homo economicus” – wzorzec, koncepcja człowieka, pożądanie nie może dojść do głosu (wszyscy dążą do max. Zysku)

• Arystoteles – gardził pożądaniami, droga bez materialnego bogactwa, nie powinniśmy sami kierować swoimi majątkami i myśleć o zysku

• Średniowiecze – odradzało system ekonomiczny, ważniejsze było zbawienie niż bogactwo

• A.Smith – XVIIIw, „Bogactwa narodu” – bogactwo nas przepełnia i tak ma być, człowiek ekonomiczny jest pozytwny

• A.Rand – egoizm jest cnotą (najważniejszą wartością) a altruizm występkiem

1. Poziom przed którym nie ma ucieczki, sytuacja graniczna, np. śmierć bliskiej osoby, która powoduje powstawanie pytań, konflikt wartości, sens ludzkiego życia

• K.Jasper – sytuacja zmuszająca nas do przemyślenia wartości,

1. Grupa ludzi wścibskich, filozofia profesjonalna (poważna), VI-VIIw pne, wyklucza poziom I i II, narodziła się w Grecji, ludzie wścibscy, ciekawscy, krytycznie nastawienie do rzeczywistości, trudne pytania, własne odpowiedzi

Fundamenty Europy:

- chrześcijaństwo

- filozofia grecka

- rzymskie prawo cywilne

Filozofia: „Umiłowanie mądrości”, obejmuje całość ludzkiej wiedzy, Filozofowie głównie zajmują się zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka, oddzieliła logikę od psychologii i socjologii, jest na podstawie sądów apriorystycznych.

Różnica między nauką a filozofią:

NAUKA	FILOZOFIA
Bada wycinki, fragmenty rzeczywistości	A priori – nie zależnie od doświadczenia (pitagoras)
Charakter empiryczny – obserwacja rzeczywistości i uogólnianie jej	A Posteriori – na podstawie doświadczenia np. dzisiaj pada deszcz
Nie kwestionuje metod poznania – przyjmuje je Nie zadaje pytań o BYT, pytania ogólne	Kwestionuje metody poznania – szuka optymalnej metody Zajmuje się naturą ludzką
Jest falsyfikowalna (nie do końca prawdziwa)	Nie jest falsyfikowalna 9zawsze prawdziwa)
Postęp polega na odrzucaniu błędów	Nie ma postępu, każdego filozofa należy poznać

REAKCJE FILOZOFÓW NA WIELOŚĆ KONCEPCJI

Skandal filozoficzny- każdy z myślicieli mógł mieć rację w stworzonych przez siebie poglądach, ale nikt nie jest pewny który, dlatego zakłada się zgodność wszystkich tez

Brak postępu w filozofii - W filozofii nie ma postępu (w nauce jest), ze względu na studiowanie wyobrażeń i poglądów myślicieli sprzed 2 tys. lat i ustalenie, że każdy z nich mógł mieć rację, dlatego nie można zaprzeczyć zgodności ich tez.

• LEIBNIZ, niemiecki filozof, XVII w. stworzył koncepcję filozofii wieczystej, wizja, że każda szkoła filozoficzna mówi prawdę, ale przesadza w uznawaniu tej prawdy, żadna prawda nie jest błędna, przesadza i myli się tylko w jednym aspekcie.

Teodycea-gałąź teologii zajmująca się problemem, jak pogodzić istnienie dobrego miłosiernego Boga ze złem. Teodycea Leibniza: żyjemy w najlepszym z możliwych światów, jednym z objawów doskonałości świata jest istniejąca w nim wolność.

• KANT, niemiecki filozof, agnostyk, XVIII w. „niepoznawalna jest prawda, którą sugerują myśliciele[…]”, sytuację filozofii nazwał skandalem filozoficznym, wg niego niepoznawalna jest prawda, do której chcą dotrzeć filozofowie

• Pozytywizm, scjentyzm- wszystkie prawdy są względne, ważniejsza jest nauka. Filozofię należy zdegradować. Relatywizm- wszystko jest obiektywne.

*agnostyk-osoba, która próbuje znaleźć prawdę poprzez rozum, ale mu się to nie udaje , szuka, ale wie, że prawda jest niepoznawalna, jest otwarta na wszystkie teorie, ale nie może potwierdzić ich prawdziwości.

*Umysł praktyczny- podpowiedź, która mówi w co należy wierzyć, aby życie ludzkie miało sens, pyta o Boga, duszę, wolną wolę. Teoretycznie nie da odpowiedzi, ale należy przyjąć np. istnienie Boga, ponieważ gdyby Go nie było życie ludzkie nie miałoby sensu, byłoby absurdalne.

RELATYWIZM-WSZYSTKIE PRAWDY SĄ WZGLĘDNE

1. Dyscypliny filozoficzne:

Filozofia teoretyczna:

1. Metafizyka / Ontologia - dyscyplina filozoficzna, teoria bytu, Grecy prawdziwy byt nazywali arche- istota rzeczywistości. Stara się rozstrzygnąć czy istnieje jeden byt czy więcej. Byt idealny – aniołowie, Bóg. Pytania o Boga, czy istnieje, czy są dowody na jego istnienie. Jeśli istnieje to skąd pochodzi zło, cierpienie, krzywda, choroby. Dlaczego Bóg na to pozwala. Pytania dotyczyły natury rzeczywistości, szczęścia, życia po śmierci. ARCHE

Dwie substancje które się ze sobą kontaktują:

• Byt idealny: Bóg, dusza nieśmiertelna, aniołowie

• Byt idealny bezosobowy: liczba, piękno, dobro

I koncepcja atomistyczna- Demokryt twierdził, że fundamentami rzeczywistości są materialne atomy.

1. Epistemologia - teoria poznania, analizuje pochodzenie poznania, możliwości poznania człowieka, wydolność człowieka w poznaniu, ustala kryteria prawdy,

Poznanie a poznawanie, rzeczywistość

- czy świat istnieje niezależnie od nas, o kryteria prawdy- czy dany sąd jest prawdziwy, o źródła poznania- czy są to zmysły, rozum, czy intuicja, czy istnieje rozum, umysł.

Sofiści i Sokrates – przejście z filozofii teoretycznej na praktyczną.

Filozofia praktyczna:

1. Etyka – wartości etyczne np. czym jest dobro, czym zło. Co to sprawiedliwość, pytania o sens życia , cierpienia, kategoriami dobra i zła

2. Antropologia: jest to nauka o naturze ludzkiej, o człowieku,

1. filozoficzna –zajmuje się człowiekiem. Patrzy na człowieka filozoficznie. Zadaje fundamentalne pytania. Czy istnieje natura ludzka, czy jest dobra czy zła.

2. społeczna – relacje człowieka z innymi ludźmi.

3. kulturowa- patrzy na człowieka uwikłanego w sfery kulturowe.

Filozofia państwa(polityczna):

• Filozofia państwa-zadaje pytania o sens i potrzeby istnienia państwa, jakie są granice państwa i dlaczego powstało, czy istnieje model idealny

• Filozofia dziejów- pytania na temat: czy w ludzkiej historii istnieję prawa naturalne na wzór praw przyrodniczych? Czy da się przewidzieć przyszłość?

Sofiści: (epistemologia?)

To szkoła filozoficzna.

Sofia – mądrość.

I pokolenie Sofistów to elita Aten, uczeni. Utworzyli szkołę , ponieważ mieli podobne poglądy filozoficzne. Zajmowali się filozofią praktyczną. Uczyli pewnych umiejętności. Pobierali opłaty za kursy. Sokrates to krytykował. Filozofowie krytykowali Sofistów. Rodzice dawali duże pieniądze na edukację swoich dzieci i posyłali ich do sofistów bo sądzili że to zagwarantuje sukces dzieciom.

SOFISCI- elita , mędrcy i uczeni, którzy krążyli po Grecji , ale najlepiej czuli się w Atenach. Tam była wolność słowa. Było zapotrzebowanie aby tacy nauczyciele, filozofowie w Atenach powstali. Wynikało to z demokracji bezpośredniej. To dostarczyciele umiejętności.

SOFISTYKA- Filozofia . która powstała na zapotrzebowanie społeczeństwa. Wolność rozwoju intelektualnego.

Przedstawiciele Sofistów I pokolenie: Protagoras i Gorgiasz

Transcendentny- będący na zewnątrz , poza światem. (sfera transcendentna)

Immanentny- wewnątrz świata.

II pokolenie Sofistów:Trazymach i Kallikles

Mówią że nie ma wartości i nie ma Boga. W świecie zwierząt panuje najsilniejszy, negatywny stosunek do demokracji,prawa są wbrew naturze.

SOKRATES:

Jest osobą ważną filozofii. Jego sylwetka stanowi archetyp filozofii. Żył w V w.p.n.e. (70 lat) zmarł w 399r.p.n.e. Wówczas Ateny były demokratyczne- panowała demokracja bezpośrednia-obywatele sami sprawowali władzę, a najwyższe urzędy takie jak: minister, sąd czy urząd sprawowane były nie z wyboru tylko z losu decydował o tym kolor ziarenka. Wszyscy obywatele mieli prawa wyborcze. Każdy Grek sam uczestniczył we władzy. O Grecji demokratycznej mówi się że to czasy złote czasy Perykleta.

PERYKLET: Przywódca demokratycznych Aten. Był strategiem. Przez 20 lat był wybierany na to stanowisko. Były różne kategorie ludzi:

• Niewolnicy

• Metojkowie –obcokrajowcy którzy nie mieli praw wyborczych

SOKRATES był Ateńczykiem, miał prawa wyborcze. Pełnił różne urzędy. Miał skromne pochodzenie- pochodził z ludu. Nie każdy mógł go zapraszać do siebie. Okoliczności które go usytuowały niżej to:

• Był gruby i brzydki

• Był biedny i nigdy nie pracował zarobkowo

Jego matka była położną, a ojciec kamieniarzem. Pomimo tego że miał niską pozycję społeczną , demokracja traktowała go jak równego. Miał takie samo prawo głosu jak każdy inny. Był bardzo zdrowy i silny. Miał mocną głowę. Nikt go nie widział pijanym. W czasach jego życia toczyła się wojna Peloponeska między Atenami a Spartą. Ateny przed wojną Peloponeską były liderem pod względem militarnym, bogactwa, przywódcą świata greckiego. Sokrates w trakcie wojny brał udział w walkach, w różnych kampaniach wojskowych. Wykazywał się dużą odwagą. Miał żonę. Jego żona nazywała się Ksantypa- miała opinię hetery. Mieli 3 synów. Sokrates całe dnie chodził po rynku-Agorze , otoczony młodymi ludźmi, którzy go słuchali. Wśród nich był Platon. Sokrates miał dar skupiania wokół siebie młodych ludzi. Lubił zaczepiać notabli greckich, arystokratów i przywódców. Kompromitował ich publicznie. Dlatego też nie był przez nich osobą lubianą. Sokrates nie był lubiany przez przeciętnych Ateńczyków ponieważ uwodził intelektualnie młodych ludzi, nauczał zgodnie ze swoim systemem wartości, ale to nie było to czego rodzice ateńscy pragnęli dla swoich dzieci. Mówił że są rzeczy ważniejsze niż sukces zawodowy, pieniądze i powodzenie materialne. Mieli pretensje do Sokratesa że deprawuje młodzież.

Gdy miał 70 lat został oskarżony przez obywateli ateńskich.

Postawiono mu 2 zarzuty:

1. że deprawuje młodzież

2. że nie uznaje bogów greckich. Mitologia Grecka była religią państwową.

Sokrates stanął przed sądem i próbował się bronić. Sądził go 500 osobowy skład.

Sokrates krytykował demokrację za jej zmienność, małość i niesprawiedliwość.

MISJĄ SOKRATESA BYŁO NAUCZANIE CNOTY.

Wyrok Sokratesa nie odbył się od razu. Czekał w celi 30 dni. Sokratesa namawiano żeby uciekł ale on się nie zgadzał. 30 dnia wypił truciznę – cykutę. Pożegnał się z uczniami i zmarł na ich oczach.

Nauczał: cnoty, bycia dzielnym, bycia dobrym.

Stosował metodę:

• majełtyczną: położnicza, wydobywanie wiedzy

1. BYT IDEALNY - to co istnieje idealnie. Sposób myślenia przysługujący ideom. Według Platona byt idealny to porządek pozaczasowy, pozaświatowy i niezmienny.

Byt idealny który nie jest duchem- prawa matematyczne, sądy logiczne, liczba i aksjomaty.

Trzy różnice między materią , a bytem idealnym:

1. Rozciągłość materii (zajmowanie miejsca w przestrzeni trójwymiarowej) i nie rozciągłość bytu idealnego (Bóg nie zajmuje miejsca w przestrzeni).

2. Odniesienie do czasu. Materia istnieje w czasie, byt idealny jest pozaczasowy, czyli nie podlega zmianom , wszystko co się wiąże z czasowością nie dotyczy świata idealnego.

3. Poznawalność, materia jest poznawana empirycznie za pomocą zmysłów , a byt idealny nie.

Stanowiska metafizyczne:

1. Idealizm- istnieje byt idealny, materia nie istnieje. Stanowisko zadziwiające i ekscentryczne. To co poznajemy zmysłowo to jest świat ułudy, jedyne co istnieje to byt idealny.

Reprezentanci idealizmu:

• Platon- żył w IV w.p.n.e . Wielki filozof, stwierdził że to co poznajemy zmysłowo to jest tylko pozór, a obok niego istnieje świat idei.

• Berkeley- Brytyjski filozof. Żył w XVIIIw. Twierdzi że to co postrzegamy empirycznie jest tylko ułudą. Nie ma żadnych dowodów aby dowieść że ma racje, ale my również nie mamy dowodów aby to stanowisko uznać za fałszywe.

1. Dualizm- stanowisko , że istnieje byt idealny i materialny. Dwa niezależne byty. Związane to jest z filozofią chrześcijańską, istnieje dusza nieśmiertelna : aniołowie, Bóg, byt idealny i rzeczywistość materialna.

Autorzy idealizmu:

Arystoteles-Żył w IV w.p.n.e był uczniem Platona. Dla Arystotelesa istnieją dwie substancje , a każda substancja wyłożona jest w dwóch pierwiastkach: materia (materialna) i forma (pierwiastek idealny). Wszystko co istnieje jest substancją złożoną z dwóch elementów.

1. Materializm; spór o uniwersalia czyli powszedniki . Uniwersalia- byty ogólne jak, idea dobra, liczby, aksjomaty.

Cztery stanowiska w sporze o uniwersalia:

1.Radykalny realizm pojęciowy- powszedniki istnieją w sposób obiektywny i my je poznajemy, odkrywamy coś co istnieje nie zależnie od nas.

2.Umiarkowany realizm pojęciowy- powszedniki istnieją jako składnik rzeczywistości, element substancji, bytu. My poznajemy ten element obserwując substancje.

3.Konceptualizm- uniwersalia nie istnieją. Są pojęciami w ludzkiej głowie.

4.Nominalizm- uniwersalia istnieją tylko jako pojęcia w ludzkiej głowie. Są to puste słowa.

Metafora jaskini – Platon opisuje kajdaniarzy , którzy całe życie przykuci byli do jaskini. Przykuci do swojego miejsca spędzają czas pod ziemią. Całe swe życie koncentrują na sprawach które w jaskini wydają się ważne , snują pewne teorie naukowe w oparciu o to co przed sobą widzą na ścianie jaskini i tak płynie ich życie. Pewnego dnia jeden z nich, siłą wbrew swojej woli zostaje rozkuty i wyprowadzony na zewnątrz. Ta droga z jaskini jest dla niego bardzo bolesna , ponieważ musi rozstać się z całym dotychczasowym życiem z bliskimi , ze wszystkimi draniami z którymi żył dotychczas. Zostaje wyprowadzony na zewnątrz, jest to dla niego bardzo bolesne , ponieważ poza jaskinią świeci słońce , które razi go w oczy. I etap jest dla niego bardzo bolesny , aż wreszcie gdy jego oczy przyzwyczajają do sytuacji na zewnątrz. Dostrzega że całe jego dotychczasowe życie płynęło z fałszu, ponieważ ta po drodze rzeczywistość to był świat cieni i echa. To co widział w jaskini nie było rzeczywistością tylko odbicie przedmiotów , ludzi , sytuacji na zewnątrz to była sfera cieni i echa. Glos który słyszał to było echo autentycznego głosu istot będących na zewnątrz jaskini. Nagle przekonał się że żył w świecie ułudy. Budowa na pisaku wszystkie teorie naukowe , wszystkie tytuły zdobyte na bazie tych teorii , to wszystko nie było nic warte. I po tym pierwszym bolesnym dla niego okresie poczuł że tam jest jego miejsce. Nie chciał żyć w świecie fałszu ,chciał zostać na zewnątrz. Ale pojawił się problem powrotu do jaskini i poinformowania jego współtowarzyszy że żyją w nieprawdziwym świecie. Postawiono to zadanie przed naszym wyzwolonym kajdaniarzem , on nie chciał wracać ale został zmuszony. Powrócił i swoim ofiarom, przyjaciołom , członkom rodziny zaczął ich uświadamiać że żyją w świecie kłamstwa, że prawda jest zupełnie inna , żeby odwrócili swoje spojrzenia i spojrzeli tam gdzie jest prawdziwe światło , prawdziwe byty i włosy. Nie chciano go słuchać , budził niepokój wydawał się jednostką niebezpieczną i gdy wreszcie chciał zrezygnować z tego nawracania i wyzwalania innych kajdaniarzy zabito go. Na tym polega metafora jaskini, za pomocą której Platon przekazuje nam swoją wizję świata. Według niego kajdaniarze – to my ludzie, kajdany to są nasze zmysły to one nas ograniczają i powodują, że to co poznajemy zmysłowo wydaje nam się prawdziwym światem. Dla Platona prawdziwy świat to idee do których trzeba jak gdyby bolesnym okresem dojść. A to co przedstawiają nam zmysły to jest świat nieprawdziwy , ułudny od którego trzeba się odwrócić. Za pomocą tej metafory Platon przekazuje nam swoją koncepcję metafizyczną. Metafor jaskini uchodzi za największą metaforę w historii myśli ludzkiej, dlatego że ona za pomocą tego ogólnego schematu inspiruje wiele osób i te osoby odnajdują się w niej przy czym jak gdyby inne sytuacje podstawiają pod tą metaforę.

1. Substancja – jest to , to , co istnieje autonomicznie samo z siebie , samoistnie co jest podłożem cech i stanów rzeczy.

4 STANOWISKA W SPORZE PSYCHOFIZYCZNYM O RELACJE MIĘDZY DUSZA A CIAŁEM :

1. Spirytualizm –istnieje dusza , byt duchowy, nie istnieje ciało.

Przedstawiciele: Berkeley i Leibniz

Uważali że istnieje tylko Bóg i dusza. Ciało było zjawiskiem, które pochodzi od Boga.

Koncepcja harmonii przedustannej – Leibniz mówi tak : to że wszystkie nasze zegarki pokazują tą samą godzinę, nie znaczy że jest między nimi jakakolwiek zależność , tylko po prostu nastawiliśmy je tak samo.

1. Dualizm –ciało i dusza są substancją. Są to dwie niezależne substancje, każda z nich może istnieć. Nasze ciało może istnieć bez duszy – tak jest po śmierci. I dusza może istnieć bez ciała.

I. Koncepcja Kartezjusza - interakcjonizm psychofizyczny czyli wzajemne oddziaływanie między duszą a ciałem. Jest w organizmie ludzkim taki organ- tunel między różnymi światami, który powoduje że dusza się kontaktuje z ciałem , a ciało z duszą. Ten tunel to szyszynka i przez tą szyszynkę dusza się kontaktuje z ciałem.

II. Malebranche – mówi , ze niema żadnego przepływu informacji między duszą a ciałem , ale jest Bóg i on jest tym pośrednikiem.

1. Materializm – istnieje tylko jedna substancja ciało. A myśli i uczucia to jest refleks naszej cielesności, pewnych zmian w ciele.

2. Teoria identyczności – jej autorem jest Baruch Spinoza. Sądził że Bóg przenika wszystko. Według niego cielesność i psychika świadomości ludzkiej – to są emanacje Boga.

Bóg objawia się w naszej postaci. Nie ma żadnej relacji między sferą ciała , a sferą psychiki. Jest między nimi zgodność , ponieważ wynikają z tego samego źródła jakim jest Bóg.

D.Hume – XVII, filozof, uznał argumenty Berkley’a. Skąd wiemy, że istnieje dusza? Nie wykluczamy istnienia ciała i duszy.

KONCEPCJA ETYCZNA ARYSTOTELESA: co jest głównym celem życia?

Szczęście - trwały stan zadowolenia ze swojego życia. Spokojna radość związana z patrzeniem w wstecz na swoje życie , że to jest cel ostateczny tylko dlatego chcemy tych innych rzeczy (rodzina, spełnienie zawodowe, bogactwo) bo spodziewamy się po nich że ten stan nam dadzą.

1. Byt statyczny i dynamiczny:

1. Determinizm – rządzą relacje przyczynowo- skutkowe, ruch nie jest możliwy,

• De Lalplace - hipotetyczna istota dysponująca kompletną wiedzą o położeniu wszystkich cząstek elementarnych Wszechświata

• Heisenberg - teoria praw ruchu obiektów świata mikroskopowego. Opisuje przede wszystkim obiekty o bardzo małych masach i rozmiarach - np. atom, cząstki elementarne.

1. Finalizm – (teleologizm). Ma postać antropologiczną i nieantropologiczną. Pogląd, że dzieje stale zmierzają do określonego z góry celu.

Witalizm - hipoteza zakładająca, że siły witalne (niematerialne) są obecne w zjawiskach życiowych.

1. Ewolucjonizm - struktura rzeczywistości i jej stan teraźniejszy mogą być wyjaśnione tylko jako rezultat rozwoju (ewolucji), któremu podlegają przedmioty i zjawiska.

2. Przypadkowość - przypadek jest to zdarzenie lub zjawisko, które zachodzi wskutek działania przyczyn ubocznych (nieistotnych). Kategoria filozoficzna przeciwstawiana pojęciu konieczności.

Arystoteles stawia pytanie :

Jaki rodzaj życia jest najpewniejszy, aby dał nam szczęście i jak żyć żeby być szczęśliwym?

Mówi że nie sposób jest być szczęśliwym gdy jest się biednym i samotnym. Pragnąc dóbr uzależniamy się od tych którzy mogą nam te dobra dać.

Złoty środek w filozofii – zasada uznająca popadanie w skrajności za zło, i w związku z tym zalecająca umiar

1. Bóg filozoficzny - to jest uosobienie wszelkiej doskonałości.

Ksenofanes –próbował dociec genezy religii ,skąd się biorą wierzenia religijne , i sprowadził zastaną religie empiryczną do antropologii czyli do pewnych potrzeb jakie widzi człowiek. Religia w jego opinii była dziełem ludzkim, wynikającym z ich potrzeb.

Dowody na istnienie Boga:

I i II -> dowody z obserwacji świata

• I – kosmologiczny: patrząc na świat widzę relacje przyczynowo-skutkowe, pierwszą przyczyną był Bóg,

• II - fizyko-teleologiczny: zmierzanie do określonego celu, świat jest doskonały, Bóg jest ostatecznym celem,

III i IV -> nie opiera się na obserwacji świata

• III – Ontologiczny: istnienie Boga wywodzi się z analizy, Bóg jest doskonałością i istnieje

• IV – Psychologiczny: Istnienie Boga wynika z jego definicji, Bóg jako istota doskonała

Zagadnienie wolności Boga. Czy Bóg jest wszechmocny?

• I stanowisko - mówi że istnieje Bóg i niezależnie od niego istnieją normy etyczne i pewne prawa logiki. Bóg jest dobry, ponieważ zawsze kieruje się niezależnymi od siebie normami etycznymi. Kategoria dobra i zła jest niezależna od woli Boga. Bóg nie może postąpić źle bo przestałby być Bogiem.

• II stanowisko wolontaryzm - nie ma norm logiki, zasad etycznych niezależnych od woli Boga. Istnieje tylko Bóg i wszystko co Bóg postanowi jest dobre, każda reguła ludzkiego myślenia jest logiczna. Bóg jest źródłem dobra i racjonalności. Czyli cokolwiek Bóg wymyśli jako dobre, dla nas będzie dobre. On jest dawcą norm, ale nie istotom która podlega tym normom.

Relacje między wiedzą, a religią

1.Stanowisko - mówi że religię da się objąć wiedzą. Religia nie jest sferą nie pojętą dla ludzkiego rozumu. Dotychczas może nie udało nam się poznać tej sfery życia ostatecznego, nieśmiertelnej duszy, Boga itd., ale to jest granica ludzkiego umysłu.

2.Stanowisko - mówi że jest sfera rzeczywistości, która wymyka się poznaniu ludzkiemu, takiemu poznaniu racjonalnemu. Jest pewna sfera poznawalna, ale nie na tej drodze. Religia uzupełnia wiedzę, ona ma miejsce w ludzkim poznaniu, tam gdzie kończy się zdolność poznawania racjonalnego.

3.Stanowisko - teoria dwóch prawd. Mówi ze na ten sam temat w sposób dopuszczalny, akceptowalny mamy do czynienia z 2 wizjami odmiennymi, jedna to rozum i wiara ,a druga to poznanie religijne. Z tych 2 źródeł płynie zupełnie inna wizja na ten sam temat.

Demaskacja wiary:

• Feuerbach – był materialistą, twierdził że jest w człowieku pewna potrzeba doskonałości, której nie ma odwagi zrealizować we własnym życiu. Pewne marzenie o idealnym człowieku, któremu trudno podołać we własnym życiu i to marzenie jest projektowane zza światów. Człowiek tworzy wizję Boga, która jest uosobieniem tych ludzkich marzeń o doskonałości. Czyli geneza religii to jest rezygnacja we własnym życiu z ambicji.

Alienacja – wyobcowanie, samotność, to sytuacja, że człowiek pewne swoje niezrealizowane cele projektował. Bóg jest tylko dziełem człowieka, stał się Panem jego losu, władcą świata, przed którym człowiek klęka i prosi o miłosierdzie. Bóg jest dziełem człowieka, i to dziełem które uzyskało zakres autonomii.

• Marks – kategoria alienacji jest silną kategorią. Człowiek jest wyalienowany, wyobcowany i samotny. człowiek powołał na świat kapitalizm. Gospodarkę, handel, a później ten świat uzyskał autonomię, potęgę i teraz wszyscy boimy się tego świata. Religia jest słabością człowieka i opoją dla ludu.

• Nietzsche - sprowadza religie do antropologii, czyli religia wynika z pewnych potrzeb wynikających z natury ludzkiej, pewnego tchórzostwa, słabości człowieka, który swoją potencjalność projektuje na zewnętrzny byt, i później ten byt staje się kontrolą, siłą człowieka. Bóg to jest nadczłowiek i dopóki człowiek wierzy w Boga tłumi w sobie swój potencjał. Nietzsche proponuje odrzucić religię i sami stali się nadludźmi. Musi umrzeć Bóg aby narodził się nadczłowiek.

Św. Augustyn – filozof który żył u schyłku starożytności.

Argumenty w ramach chrześcijańskiej teodycei.

Teodycea – dział w filozofii chrześcijańskiej w ramach którego tworzy się argumenty tłumaczące Boga, przed zarzutami, że na świecie tworzy się zło. Jak pogodzić wizję wszechmogącego, dobrego Boga, z ziemią i zżyciem ludzkim, pełnym cierpienia, niesprawiedliwości i krzywd. Kierowane są zarzuty przeciwko Bogu, że na świecie jest zło.

Św. Augustyn dostarczył 6 argumentów, które wyjaśnią nam skąd zło, skoro istnieje dobry, wszechpotężny Bóg:

1. Świata nie było. Bóg utworzył świat z nicości. Bóg jest wszechpotężny i to co powołał do istnienia z nicości, mógł uczynić dowolnym, mógł uczynić równym doskonałym jak On sam. Ale uznał że było by to niesprawiedliwe, gdyby to co nie istniało uzyskało taką doskonałość jaką jest On sam. Dlatego stworzył świat, który jest dobry, ale nie doskonały.

creatio continua – koncepcja wiecznego stwarzania, Bóg stworzył świat ale nie nadał autonomii, nie utworzył substancjami zdolnymi do samodzielnego istnienia, tylko musi każdą z substancji podtrzymywać istnieniu.

1. Manicheizm – przekonanie ze istnieją dwaj bogowie dobry i zły. Jeden odpowiada za dobro, a drugi za zło.

2. Argument odwołujący się do harmonii świata. Świat jest pewną całością, my jesteśmy elementem świata. Świat jest jak dobrze ułożona mowa. Piękna mowa musi być harmonijna,

ale to oznacza, że na tym świecie są piękni i mniej piękni (oba są niezbędne)

1. Argument wolna wola. Zło to jest zły użytek zrobiony z wolnej woli. Wolna wola jako potencja jest czymś dobrym. My czynimy zły użytek z wolnej woli, i bardzo duża część zła na świecie pochodzi ze złego użytku jaki ludzie robią z wolnej woli.

2. Część zła które nas spotyka jest próbą naszego charakteru.

3. Kara za grzechy. Np. że jak nas coś złego spotka, to jest właśnie kara za grzechy.

Kartezjusz był ambitnym filozofem, marzył o stworzeniu filozofii pierwszej. Uznał ze podda analizie każdy element wiedzy jaki ma w swojej głowie. Pisał o swoich wrażeniach, analizował swój umysł.

sceptycyzm – stanowisko które wątpi w możliwość poznania

sceptycyzm metodologiczny - odmiana sceptycyzmu polegająca na kwestionowaniu i wątpieniu w poszczególne twierdzenia w celu dotarcia do twierdzeń bardziej pewnych lub takich, w które wątpić się już nie da (np. dla Kartezjusza było to stwierdzenie, że akt myślenia wymaga podmiotu myślącego a zatem "cogito ergo sum" - "myślę, więc jestem"); sceptycyzm metodyczny jest więc nie tyle stanowiskiem kwestii możliwości poznania prawdy, co metodą uzyskiwania poznania najlepszego z możliwych do uzyskania.

TEORIA DUCHA ZWODZICIELA

Kartezjusz przyjmuje, że Bóg jako istota doskonała nie może zwodzić człowieka, ponieważ zwodzenie jest objawem niedoskonałości przecież Bóg jest istotą doskonałą. Przyjmuje dlatego, że musi isnieć jakaś istota niedoskonała, która go zwodzi – duch zwodziciel. Zwodzicielem jest duch złośliwy, który ku temu wytężył wszystkie swe siły. Niebo ziemia, powietrze, barwy, kształty, dźwieki i wszystkie inne rzeczy zewnętrzne – są zwodniczą grą snów i sidłami zwodziciela.Dzięki zwodzeniu ducha zwodziciela uświadamia sobie, że istnieje, bo skoro go zwodzi to musi istnieć, bo gdyby nie istniał to by go nie zwodził. Przez zwodzenie ducha zwodziciela zaczął wątpić w to co wcześniej uważał za oczywiste i pewne.Bóg nie może być zwodzicielem, ponieważ wszelkie oszustwo jest objawem jakiegoś braku a Bóg jest doskonały. Pojawienie się błędu u człowieka jest pewnym brakiem, człowiek jest przecież istotą skończoną jego rozum i poznanie jest skończone stąd powstają błędy – obalenie istnienia ducha zwodziciela. To, że nie wie co wybrać lub wybiera źle wynika z braku poznania a nie z niedoskonałości woli. Wola ma szerszy zasięg niż intelekt przez co wielu rzeczy nie ujmuje a tym samym wola zbacza z dobrej drogi prawdy i tym samym powstają błędy. Należy najpierw pomyśleć za nim się wyda sąd.

Wykład 8 - Źródła poznania:

Dwa aspekty:

1. Aspekt genetyczny

2. Aspekt metodologiczny

Aspekt genetyczny – skąd pochodzi wiedza jaką posiadamy? Skąd wzięły się te informacje, które posiadamy w głowie?

1. Empiryzm genetyczny - wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia i obserwacji – \ Np. John Locke mówi: rodzimy się czystą tablicą, kolejne doświadczenia zapisują się na niej. Wrażenia w toku życia zapisywane są na tej tablicy (tabularaza)

2. Genetyczny racjonalizm –rodzimy się z ideami wrodzonymi. W momencie narodzin nie jesteśmy czystą tablicą, tylko są nam dane pewne idee. Platon twierdzi, że nasza dusza obcowała z ideami. Koncepcja przypominania wiedzy z narodzin. Koncepcja Kartezjusza, mówi że idee wrodzone dał nam Bóg.

Aspekt metodologiczny – odpowiada na pytanie o źródła poznania w sensie normatywnym. Skąd pochodzi wiedza prawdziwa? Za pomocą jakiego narządu ją poznajemy?

Klasyfikacja sądów Kanta - wszystkie sądy, zdania i twierdzenia podzielił według dwóch kryteriów:

• sądy analityczne – sądy, które nie mówią nic innego. Mówią tylko to co zawarte jest w definicji. Wynikają z analizy definicji, nie poszerzają wiedzy.

• sądy syntetyczne – rozszerzają naszą wiedzę. Mówią coś więcej niż zawarte jest w definicji pojęć. Mówi coś nowego o rzeczywistości.

• a priori – sądy wypowiedziane nie oparte na doświadczeniu. Np. biurko służy do pisania.

• a posteriori – sądy na podstawie doświadczenia. Np. ta ławka jest twarda bo ja ją dotykam i czuje że jest twarda.

Trzy stanowiska, które odpowiadają na pytanie skąd się bierze wiedza prawdziwa

1. Stanowisko empiryzm – sądy syntetyczne a priori są nie uprawnione. Nie zwiększają naszej wiedzy o świecie tylko są wymysłem. Jedyna wiedza jaką mamy to są sądy analityczne a priori, i sądy syntetyczne a posteriori.

2. Stanowisko racjonalizm metodologiczny – inaczej aprioryzm, sądy syntetyczne a priori są uprawnioną drogą poznania świata. Mamy taką możliwość i umiejętność, aby za pomocą rozumu poznać rzeczywistość, nie za pomocą zmysłów.

3. Stanowisko irracjonalizm – sądy syntetyczne a priori są uprawnione ale ich drogą poznania nie jest wysiłek umysłu, ale inne drogi. Np. iluminacja, objawienie boskie.

Jan Jakub Russo – filozof, twórca systemu pedagogiki. Rozprawa o naukach i sztukach.

Jest autorem wyznań, w których szczerze opisał swoje życie. Urodził się w Genewie, w rzemieślniczej rodzinie. Jego matka umarła gdy był małym dzieckiem, wychowywał go ojciec który był rzemieślnikiem. Nie chodził do żadnej szkoły, był samoukiem. Bardzo lubił czytać. Potem został wysłany na wieś, przez 4 lata jako mały chłopiec wychowywał się na wsi u wujka. To ukształtowało w nim miłość do przyrody, natury. Jego zabawy miały charakter edukacyjny. Potem wrócił do Genewy i oddano go do przyuczenia zawodu. Miał uczyć się grawerstwa i być rzemieślnikiem. Wówczas skończyło się jego beztroskie dzieciństwo. Gdy miał 16 lat ruszył w świat. Przez kilkanaście lat był włóczęgą europejskim. Nie był brzydki. Przez ten miał okresy gdzie przyjmowały go pod swój dach bogate panie. Arystokracja. Tam się kształcił. Po kilkunastu latach wyjechał do Paryża. Pierwsze kroki skierował do paryskiej akademii nauk i przedstawił swój projekt. Stał się sławny, gdy wygrał konkurs akademii nauk. Konkurs polegał na tym, aby odpowiedzieć na pytanie o pochodzenie nauk i sztuk.

Zagadnienie prawdy

Klasyczna definicja prawdy – zgodność myśli i rzeczywistości. Prawdziwy sąd jest wtedy kiedy głosi to co jest w rzeczywistości. Ma charakter obiektywistyczny.

4 najbardziej znane nie klasyczne definicje prawdy: mają charakter subiektywny.

1. Koncepcja oczywistości – kryterium prawdy jest jasność i oczywistość sądu

( Kartezjusz) Wiedział że istnieje jako substancja duchowa, dowiódł że istnieje Bóg, wykluczył istnienie ducha zwodziciela.

1. definicja zgody powszechnej – prawdziwe jest to co wszyscy uznają za prawdziwe.

2. definicja koherencyjna – za prawdziwy uchodzi sąd, który jest spójny z dotychczas przyjętym systemem wierzeń, przekonań.

3. koncepcja utylitarystyczna – za prawdziwy sąd uznajemy taki który, jest dla nas wygodny, pożyteczny.

Etyka I:

Intelektualizm etyczny – przekonanie że z wiedzy o dobru wynika postępowanie dobre.

1. 1. Szkoła prawa naturalnego – zwolennicy tej szkoły są przekonani że istnieje prawo natury, i ono wyznacza kryteria dobra i zła. Prawo natury jest zestawem norm, danym z góry, uniwersalnym, niezmiennym którego mamy się trzymać. Prawo natury można rozumieć jako jakąś daną z zewnątrz normę, która ma nas zdyscyplinować. Można też rozumieć prawo natury jako opis rzeczywistości. Prawem natury są pewne reguły obserwowane w świecie empirycznym. To są reguły wywiedzione z obserwacji społeczności ludzkiej. Można je typować jako nie naturalne, sprzeczne z prawem natury. np. homoseksualizm jest sprzeczny z prawem natury

Prawo natury może być rozumiane jako norma jako coś co nie jest łatwe w realizacji, jako drogowskaz, pewien zakaz lub nakaz, coś co nas dyscyplinuje, a z drugiej strony może być rozumiana jako uprawnienie, roszczenie. Jako coś co powoduje że ja mam roszczenia, pretensje w stosunku do innych.

1. Kantyzm – jej autorem jest Kant. Dwie podstawowe tezy kantyzmu w etyce :

• Pierwszy fundament – jednakowa godność, równość pod względem godności wszystkich ludzi. Na tym fundamencie zbudowana jest demokracja. Na nim zbudowany jest system prawny, jesteśmy równi wobec prawa, nie ma uprzywilejowanych. Każdy podlega sądowi, każdego można osądzić. Wszyscy są tak samo traktowani.

• Drugi fundament - obiektywna różnica między dobrem a złem. Chrześcijaństwo powiedziało, że są obiektywne kryteria. Istnieje prawo nadane przez Boga, które jest obiektywnym kryterium dobra i zła. Np. dekalog jest obiektywnym kryterium dobra i zła.

Na tych 2 fundamentach, jednakowa godność wszystkich ludzi, obiektywna różnica między dobrem i złem, wyrosła nasza cywilizacja

Różnica między dobrem a złem :

Kant proponuje jako kryterium dobra i zła zrezygnować z interesowności, być posłusznym dobru. Kant formułuje imperatyw kategoryczny. Imperatyw czyli nakaz.

Imperatyw kategoryczny – postępuj zawsze zgodnie z regułą ogólną, co do której chcesz aby była prawem ogólnym. Czyli najpierw ty jesteś prawodawcą prawa, a potem masz je respektować.

Kant na pytanie co to jest dobro? odpowiada dobro jest to co ustaliliśmy sami jako regułę ogólną dla wszystkich. Dlaczego mam być dobrym? Kant odpowiada : ponieważ wymaga tego ode mnie prawo moralne.

11. ETYKA II

Co jest dobrem?

Utylitaryzm-przemawia do każdego. Dobro jest tym, co jest pożyteczne. Jeśli coś jest nieużyteczne jest złe. Nie potrzeba wiary, intelektualizmu.

UTYLITARYZM:

-bezpośredni- wybieranie działania, które na pewno da pożytek

-pośredni(zasad)- respektowanie zasad, których istnienie wykazuje największy pożytek społeczny

GARY BECKER- utylitarysta współczesny, „Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich”

SZKOŁA ETYCZNEGO EGOIZMU- narodziła się w XVIII w.

Platon- natura ludzka jest zła, należy z nią walczyć.

Egoizm psychiczny

Egoizm etyczny- macie być egoistami

Adam Smith – nie należy walczyć z naturą ludzką: „na rzecz egoizmu”- wszyscy chcemy mieć lepiej niż gorzej, tak właśnie mamy myśleć, mamy być egoistami. Egoizm opłaca się nam i społeczeństwu, nie ma między tym konfliktu- metafora: „ niewidzialnej ręki rynku”- mechanizm- harmonizuje społeczeństwa (bogactwo rynku powstaje dzięki egoizmowi, egoizm jest dobry). Generowanie pożytku ogólnego, egoizm nie może być zły, ponieważ daje wiele pożytku.

„teoria uczuć moralnych”- jesteśmy z natury egoistami, jesteśmy dziełem Boga, więc egoizm jest dobry, Bóg chciał by nam się dobrze żyło, motywuje by życie na ziemi było lepsze i dłuższe.

Bóg Adama Smitha chce byśmy żyli długo, dlatego jesteśmy egoistami. Walka z tym to zaburzenie prawa natury.

AYN RAND – napisała : „cnota egoizmu”, „atlas zbuntowany”

12. ANTROPOLOGIA

Antropologia filozoficzna- dział zajmujący się naturą ludzką. Pyta o naturę ludzką.

Jeśli pytamy o naturę to znaczy, że pytamy o zespół cech

Czy natura ludzka istnieje?

Niektórzy filozofowie uważają że nie. cechy są nabyte. Człowiek jest plastyczny, można go wdrożyć w każde cechy, które istnieją w społeczeństwie. Człowiek jest istotą kulturową- konserwatyzm ( J. de. Maistre)

J. de Maistre- człowiek jest efektem abstrakcji. Człowiek jako sam w sobie, nie istnieje. Nie ma człowieka uniwersalnego.

Koncepcja zakładająca, iż nie ma natury ludzkiej znaczy, że społeczeństwo może dowolnie wykształtować jednostkę. Może ono zrobić z człowiekiem wszystko co chce i jednostka się nie sprzeciwi.

Jeśli natura ludzka istnieje, to jaka ona jest?

Koncepcja stanu natury pochodzi z XVII w.

Hobbes jest pesymistą antropologicznym.

W człowieku dostrzegał przede wszystkim wady, człowiek z natury jest zły. Człowiek z natury jest zły i w stanie natury jest niebezpiecznym zwierzęciem. Człowiek z natury jest próżny chciwy rządny sławy nieufny i tchórzliwy. Władza musi stać ponad prawem musi być niepodzielna musi mieć charakter absolutny i nieograniczony. Hobbes - najważniejszym motywem działania jest instynkt samozachowawczy, ale zdarza się też kierować egoizmem. Ten instynkt jest realizowany w stanie natury- stanie permanentnej wojny, To nie społeczeństwo- to zakotwiczona natura ludzka. Wojna wszystkich ze wszystkimi- wszyscy zagrażają wszystkim, człowiek musi być zawsze gotowy do obrony. Stwarza ład i poczucie bezpieczeństwa, lecz tylko dla siebie. Nie ma rozwoju cywilizacyjnego. Nie ma postępu. Nie ma sprawiedliwości, nie ma prawa.

Hobbesjański zły człowiek zawiera umowę społeczną, bo nie chce żyć w stanie permanentnego zagrożenia. Hobbes - człowiek z natury jest zły, tylko silne państwo wszechogarniające może ograniczyć złe cechy człowieka, skoro człowiek jest zły i jego rozumność nie uczyni go lepszym to musi istnieć państwo jako kaganiec. Stąd potrzeba państwa silnego.

Polityka jako sfera konfliktu, pesymizm antropologiczny, człowiek znajduje się w stanie wojny z każdym przyczynami są: rywalizacja, nieufność, żądza sławy, strach ludzi o własne życie – potrzeba silnej władzy, umowa społeczna – zgoda na odejście od prawa do czynienia wszystkiego, zawarta w kontrakcie gwarantującym że wszyscy zrobią tak samo, prawo imoralność – obiektywna miara dobra i zła, suweren – na niego zostaje przekazana władza do czynienia wszystkiego jego władza jest absolutna (Lewiatan)

Rousseau jest optymistą antropologicznym

Człowiek jest z natury dobry a wszelkie zło bierze się stąd że człowiekowi próbuje się pewne rzeczy narzucić . Gdy człowiekowi narzuca się coś przymusem, przemocą i autorytetem to wtedy człowiek staje się zły.

Optymizm antropologiczny, człowiek natury – nie zna żadnych nierówności ani ograniczenia wolności, człowiek jest szczęśliwy gdy żadna władza nie istnieje, ludzie pod wpływem nauk i sztuki stają się coraz gorsi, własność prywatna stworzyła nierówności, pesymizm historiozoficzny – sytuacja człowieka staje się coraz gorsza, tylko umowa społeczna pozwala na ukonstytuowanie się wspólnoty politycznej, przeciwstawia się wojnie stronnictw czy partii politycznych, wola powszechna, religia obywatelska, demokracja bezpośrednia

Locke- optymista antropologiczny

ludzie w stanie natury wiodą spokojny żywot, zajmują się wytwarzaniem dóbr. Wg Locke'a w stanie natury nie ma wojny- możliwość rozporządzania sobą i swoimi dobrami. Dobry człowiek Lockowski nie odczuwa wrogości wobec innych. Dlatego znacznie łatwiej jest wytłumaczyć powstanie państwa u Hobbesa- trudniej jest wytłumaczyć dlaczego Lockowski człowiek chce państwa. Są jednak pewne niebezpieczeństwa- jeśli nie ma państwa nie ma też prawa, każdy człowiek Lockowski jest dla siebie normodawcą, nie ma powszechnie obowiązującego prawa w znaczeniu przedmiotowym- jest tyle porządków prawnych, ilu ludzi. Skoro w stanie natury nie ma władzy, nie ma sądów- ewentualne spory między ludźmi rozstrzygają oni sami.. Każdy jest sędzią w swojej sprawie. Prowadzi to do anarchii.

Umowa społeczna – człowiek poddaje się władzy jest to suwerenna decyzja jednostek które umawiają się co do zakresu, charakteru i ograniczeń tej władzy, konieczność ograniczeń prawnych, wolność jednostki podstawą dobrego ustroju politycznego, społeczeństwo polityczne/obywatelskie – wspólnota równych i wolnych jednostek, ścisłe przestrzeganie podziału władzy, koncepcja tolerancji – tolerancja wyznawców różnych wyznań, oddzielenie władzy świeckiej od religii, prawdziwa i zbawienna religia opiera się na wewnętrznej wierze ducha.