dr Marcin Jastrzębski
Międzynarodowa ochrona praw człowieka BN 2013-14
Wykłady 15 h.
Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka. 1 h
Kwestie terminologiczne - wyjaśnienie pojęć. 1 h
Prawa człowieka, prawa obywatelskie, wolności człowieka, wolności obywatela, prawa i wolności konstytucyjne, podstawowe prawa i wolności, prawa podmiotowe, publiczne prawa podmiotowe.
Podstawowe wiadomości o ochronie praw człowieka. 1 h
Pojęcie ochrony praw człowieka. Formy ochrony praw człowieka. Systemy ochrony praw człowieka i relacje między nimi. Gwarancje ochrony praw człowieka. Zagrożenia i naruszenia praw człowieka.
Wybrane koncepcje praw człowieka i geneza ich ochrony. 2 h
Pojęcie i klasyfikacja koncepcji praw jednostki. Omówienie wybranych koncepcji praw człowieka: prawno-naturalna, liberalna, chrześcijańska, islamska, azjatycka, afrykańska, marksistowska. Narodziny i rozwój ochrony krajowej. Pierwsze elementy rozwoju ochrony międzynarodowej. Początki kodyfikacji międzynarodowej ochrony praw człowieka.
Źródła prawa praw człowieka. 1 h
Źródła prawa w prawie międzynarodowym (umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, zasady ogólne prawa międzynarodowego). Źródła prawa w prawie ponadnarodowym. Źródła prawa w prawie krajowym.
Zasady ogólne prawa międzynarodowego praw człowieka. 3 h
Zasada samostanowienia narodów. Zasada uniwersalizmu. Zasada równości i niedyskryminacji. Zasada solidarności. Zasada sytuacyjności. Zasada subsydiarności. Zasada rzeczywistości i skuteczności. Zasada integralności praw człowieka. Zasada znajomości praw człowieka.
Systematyka i klasyfikacja praw człowieka. 1 h
Katalogi praw człowieka. Zasady a normy praw człowieka. Prawa a wolności człowieka. Prawa jednostki a prawa obywatelskie. Prawa obywatelskie i polityczne a prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne. Prawa materialne a proceduralne. Generacje praw człowieka. Prawa tradycyjne a prawa socjalne. Prawa cywilne a prawa publiczne. Prawa wolnościowe a prawa równościowe. Prawa absolutne i derogowalne.
Konstrukcja normatywna praw człowieka. 3 h
Źródło i podstawa praw człowieka. Podmiot uprawniony. Podmiot zobowiązany. Problem wertykalnego i horyzontalnego obowiązywania praw i wolności. Podmioty grupowe jako adresaci praw i wolności. Przedmiot praw człowieka - zobowiązanie. Roszczenie z tytułu naruszenia praw człowieka.
Granice ochrony praw człowieka. 2 h.
Pojęcia ograniczeń i konfliktów praw człowieka. Prawa niederogowalne. Limitacja korzystania z praw człowieka (budowa klauzul limitacyjnych, klauzule generalne a indywidualne, testy: legalności, celowości i konieczności). Derogacja zobowiązań z zakresu praw człowieka (substancjalne i formalne przesłanki derogacji).
Ćwiczenia 15 h.
Uniwersalny system ochrony praw człowieka. 4 h
Wprowadzenie. Podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka w systemie ONZ. System oparty na Karcie NZ (system oparty na Komisji Praw Człowieka, Rada Praw Człowieka; organy i organizacje wyspecjalizowane ONZ a prawa człowieka, organizacje pozarządowe). Systemy traktatowe (Komitety: Praw Człowieka, Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych; ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej; przeciwko Torturom; Likwidacji Dyskryminacji Kobiet, Praw Dziecka, Pracowników Migrujących; Praw Osób Niepełnosprawnych; sprawozdania państw i skargi indywidualne). Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka.
E. Widawska, System ochrony praw człowieka ONZ, (w:) Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk,, Warszawa 2009
B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2005, rozdz. II.
M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i system ich ochrony. Zarys wykładu, Wrocław 2004, Dział III, rozdz. II.
System ochrony praw człowieka Rady Europy. 4 h
Geneza powstania i główne cele RE. RE a prawa człowieka. Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Europejski Trybunał Praw Człowieka (powoływanie, sędziowie, procedura działania: historyczna i aktualna, skargi indywidualne, skargi międzypaństwowe; tryb działania, próby reform). Europejska Karta Społeczna wraz z Komitetem Niezależnych Ekspertów. Europejska Konwencja Przeciwko Torturom. Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych. Ochrona Danych. Europejska Konwencja o ochronie Praw Dzieci. Konwencja „bioetyczna”. Komisarz Praw Człowieka RE. Komitet Ministrów i Zgromadzenie Parlamentarne RE a prawa człowieka. Inne wybrane instytucje pozakonwencyjne.
Literatura
M. Matyasik, Polska w systemie ochrony praw człowieka Rady Europy, (w:) Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk,, Warszawa 2009
B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2005, rozdz. III.
R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2006, rozdz Vi, ust. I-III.
M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i system ich ochrony. Zarys wykładu, Wrocław 2004, Dział III, rozdz. IV.
Symulacja rozprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. 2 h
Literatura
M. Matyasik, Polska w systemie ochrony praw człowieka Rady Europy, (w:) Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk,, Warszawa 2009
B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2005, rozdz. III.
R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2006, rozdz VI, ust. I-III.
M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i system ich ochrony. Zarys wykładu, Wrocław 2004, Dział III, rozdz. IV.
System ochrony praw człowieka KBWE/OBWE. 2 h
Geneza powstania KBWE i rola praw człowieka w tym procesie. Pojęcie ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE. Konferencje ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE. Mechanizmy ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE. Instytucje ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE. Charakter zobowiązań z zakresu ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE.
Literatura
J. Pisuliński, Prawa człowieka w działalności OBWE, (w:) Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk,, Warszawa 2009
B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2005, rozdz. IV.
R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2006, rozdz VII.
System ochrony praw człowieka UE/WE. 2 h
Geneza rozwoju praw podstawowych. Pojęcie praw podstawowych. Obywatelstwo UE i prawa i wolności obywateli. Geneza powstania Karty Praw Podstawowych (KPP)UE. Instytucje i mechanizmy kontrolne. Zawartość i charakter prawny KPP. KPP a polski system prawny. System ochrony praw człowieka UE a inne systemy regionalne.
Literatura
A. Florczak, Ochrona praw człowieka w systemie prawa wspólnotowego, (w:) Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk,, Warszawa 2009
B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2005, rozdz. V.
R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2006, rozdz VI, ust. IV.
M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i system ich ochrony. Zarys wykładu, Wrocław 2004, Dział III, rozdz. V.
Kolokwium zaliczeniowe. 1 h
Literatura podstawowa
B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2005.
B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2010.
R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2006.
Ochrona praw człowieka na świecie, red. L. Wiśniewski, Bydgoszcz - Poznań 2000
Orzecznictwo strasburskie. Zbiór orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 1990-1997, t. I-III, wstęp, tłumaczenie i opracowanie T. Jasudowicz, Toruń 1998.
Prawa człowieka. Wybór dokumentów międzynarodowych, oprac.: B. Gronowska, T. Jasudowicz, C. Mik, Toruń 1999.
Literatura dodatkowa:
A. Bisztyga, Europejski Trybunał Praw Człowieka, Katowice 1997.
Ochrona praw człowieka na świecie, red. L. Wiśniewski, Bydgoszcz - Poznań 2000
M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i system ich ochrony. Zarys wykładu, Wrocław 2004.
A. Michalska, Komitet praw człowieka. Kompetencje, funkcjonowanie, orzecznictwo, Warszawa 1994.
M. A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo, t. I i II , Kraków 2002 oraz tomy z późniejszych lat.
A. Clapham, Human Rights - A Very Short Introduction; Oxford University Press, 2007.
Strony internetowe:
http://echr.coe.int/echr/en/hudoc - baza orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (po angielsku i francusku)
http://echr.coe.int/echr/ strona Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
http://www.hfhrpol.waw.pl/ strona Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
http://www.vilp.de/p11.htm różne dokumenty międzynarodowe z zakresu praw człowieka
http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/Pages/HumanRightsBodies.aspx Linki do komitetów „traktatowych” ONZ (na stronie Komisarza Praw Człowieka ONZ)
http://www.prawaczlowieka.edu.pl/ strona dotycząca praw człowieka (tu także omówienie po polsku nowych orzeczeń ETPC i ETS)
http://www.coe.org.pl/ strona Biura Informacji Rady Europy (tu duża część orzeczeń ETPC w sprawach polskich, przetłumaczona na język polski)
http://www.amnesty.org.pl/ strona polska jednej z najpopularniejszych organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka