Metodologia badań pedagogicznych pytania do egzaminu

1. Co to jest reprezentatywność?

2. Budowa kwestionariusza.

3. Jaka jest różnica między pytaniem socjologicznym a sondażowym?

4. Co to jest standaryzacja?

5. Wymień rodzaje ankiet- wady i zalety (jednej z wybranych ankiet).

6. Rodzaje wywiadów socjologicznych.

7. Typy pytań z kwestionariusza

8. Typowe błędy w pytaniach.

9. Co to jest pytanie badawcze a pytanie ankietowe?

PYTANIE BADAWCZE A PYTANIE ANKIETOWE

Pytanie badawcze - to konkretnie postawiony problem badawczy, interesujący badacza

(np. jaka jest kondycja finansowa przeciętnej polskiej rodziny)

Pytanie ankietowe - pytanie mające dać odpowiedź na problem(y) badawcze

CZYM SIĘ RÓŻNI BADANIE SOCJOLOGICZNE (NAUKOWE) OD BADANIA SONDAŻOWEGO?

Badanie socjologiczne dotyczące postaw człowieka obejmuje wszystkie elementy struktury postawy

(wiedzę, emocje, zachowania)

Badanie sondażowe koncentruje się na jednym z elementów struktury postawy tj. na emocjach

STRUKTURA KWESTIONARIUSZA

WSTĘP

Podanie informacji

• kto przeprowadza badanie

• w jakim celu

• dla kogo

• że badanie jest anonimowe/poufne (anonimowe - nie znamy respondenta z imienia i nazwiska; poufne - znamy respondenta z imienia i nazwiska i zapewniamy, że bez jego zgody dane te nie będą nikomu udostępniane)

UKŁADANIE PYTAŃ

• zaczynamy od pytań najistotniejszych z punktu widzenia problemów badawczych

• nigdy nie zaczynamy od pytań metryczkowych tzn. o wiek, płeć, zarobki itp. - te pytania zawsze umieszczamy na końcu

• trzeba pamiętać, że pytania w kwestionariuszu muszą mieć związek z problemami badawczymi - muszą nam dać odpowiedzi na problemy badawcze

• ważne jest czy pytamy respondenta o jego opinię na jakiś temat czy o jego opinię odnośnie tego co myślą inni ludzie na jakiś temat

• pamiętamy o limitach i ogranicznikach (limit czasu, limit miejsca, limit zakresu)

PAMIĘTAMY O ZWIĄZKU MIĘDZY PYTANIAMI W KWESTIONARIUSZU

Efekt redundancyjny - jeżeli 2 pytania dotyczą tego samego zagadnienia to udzielenie odpowiedzi na pierwsze z nich powoduje, że respondenci odpowiadając na drugie pytanie wybierają inną alternatywę; pytania takie nie powinny następować bezpośrednio po sobie

Efekt grup odniesienia - jeżeli pytanie poprzedzające dotyczyło norm obowiązujących w danej grupie odniesienia respondenta to odpowiedź na pytanie następne będzie zgodna z tymi normami np. pytamy 12 latka Kiedy ostatni raz w ciągu miesiąca piłeś piwo? To on uznaje że picie piwa w tym wieku jest normalne i wstydzi się przyznać, że nigdy piwa nie pił albo pytanie typu „Kiedy ostatni raz zdradził Pan żonę?

Efekt zgodności - zgodne odpowiedzi udzielane na poprzednie pytania mogą powodować utrwalenie się struktury poznawczej, która będzie decydowała o integralności udzielanych odpowiedzi; dotyczy to głównie tzw. pytań trudnych więc musimy zacząć od pytań nie wprost i rozrzucać takie pytania w ankiecie.

Kwestionariusz - jest to podstawowe narzędzie badawcze

TYPOWE BŁĘDY W PYTANIACH

Trzeba pamiętać, że pytania w kwestionariuszu muszą mieć związek z problemami badawczymi - muszą nam dać odpowiedzi na problemy badawcze

Ważne jest czy pytamy respondenta o jego opinię na jakiś temat czy o jego opinię odnośnie tego co myślą inni ludzie na jakiś temat

Błędy strukturalne

Logiczne (nierozłączność alternatyw i niewyczerpalność alternatyw/tu chodzi o kafeterię odpowiedzi/

Formalne (czyli pytanie o kilka rzeczy w jednym pytaniu)

Podawanie 2 cech w jednej alternatywie (np. Czy uważa Pan, że jest piękny i młody?)

Multiplikacji (czyli użycie liczby mnogiej np. Tak: Czy Pana mama pracuje? Nie: Czy Pana rodzice pracują?)

Sugerowanie respondentowi odpowiedzi w pytaniu

Błędy związane ze zbytnią trudnością języka

• używanie terminów trudnych, niezrozumiałych dla respondenta

• stawianie pytań wymagających dokonywania jakichkolwiek obliczeń, syntez, podsumowań

Błędy związane ze zbytnią drażliwością pytań

• stawianie pytań dotyczących sfery prywatności i intymności

• stawianie pytań zagrażających poczuciu własnej wartości respondenta

• stawianie pytań wywołujących poczucie zagrożenia społecznej egzystencji

RODZAJE PYTAŃ KWESTIONARIUSZU

Pytania zamknięte - to takie pytania, w których respondent wybiera odpowiedzi z podanych przez badacza propozycji.

Propozycje te nazywamy kafeterią odpowiedzi

Zaleta: pytania zamknięte zwiększają poziom standaryzacji

Kafeterię dzielimy na 2 schematy: podstawowy i własny

Podstawowy schemat kafeterii	Własny schemat kafeterii
Czy lubi Pan Niemców?	Co Pana zdaniem jest przyczyną przestępczości?
zdecydowanie tak	bieda
raczej tak	alkoholizm
raczej nie	patologie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć/nie mam zdania	inne, jakie? …

W podstawowym schemacie kafeterii zawsze w pytaniach zamkniętych musi być powyższa kolejność pytań.

Pytania otwarte - są to takie pytania, w których prosimy respondenta o swobodną wypowiedź na dany temat

np. „Czy lubi Pan Niemców? - proszę uzasadnić swoją odpowiedź” lub „Co Pan myśli o kościele katolickim?”

Zaletą pytań otwartych jest to, że uzyskujemy wiarygodną informację i faktyczną opinię badanego.

Wadą pytań otwartych jest

• niechęć respondenta do udzielania odpowiedzi wynikająca z konieczności dużego wysiłku

• problemy przy analizie wyników badań czyli przy klasyfikacji bądź kategoryzacji tzn. po przeczytaniu ankiet sami musimy dane przyporządkować

Pytania puste - są to pytania sprawdzające wiarygodność respondenta

Tych pytań nigdy nie zadajemy na początku kwestionariusza.

tzn. pytamy o coś co nie istniało lub nie istnieje i sprawdzamy czy respondent udzieli nam na nie wiarygodnych odpowiedzi np. Co Pan myśli o pisarzu X

Pytania filtrujące - to pytania, które mają za zadanie wyselekcjonowanie respondentów, którzy spełniają określone parametry.

Takie pytania są stosowane, gdy wysyłamy ankietę do osób, których znamy tylko imię, nazwisko i adres, a nie znamy wieku, stanu rodzinnego itp. np. w przypadku zakupu bazy danych od kogoś np. filtrujemy aby uzyskać listę gospodyń domowych w wieku 40-50 lat albo

np. jeśli zażywałeś narkotyki przejdź do pytania nr 5, jeśli nie to do pytania nr 3

Limity i ograniczniki

1. Limit czasu tak: Nie: Jak często chodzi Pani do kościoła? Tak: Ile razy w ostatnim tygodniu była Pani w kościele?

2. Limit miejsca (np. pytanie Czy czuje się Pani bezpieczna? Trzeba doprecyzować i zmienić na Czy czuje się Pani bezpieczna w domu?. Należy pamiętać, że pojęcie typu „najbliższe sąsiedztwo” nie jest dla wszystkich jasne i każdy je inaczej interpretuje)

3. Limit zakresu

ANKIETA - NAJPROSTSZA TECHNIKA BADAWCZA

1. audytoryjna

2. pocztowa

3. otwarta

4. internetowa

Ankieta audytoryjna

• najczęściej stosowana

• rozdajemy ankiety wyselekcjonowanej z populacji grupie

ZALETY	WADY
badacz kontroluje respondentów (w tym sensie, że ich obserwuje, więc wie jaki jest ich stosunek do badania)	duże ryzyko wystąpienia efektu sponsora (efekt sponsora - jest to obecność osoby, od której ankietowani są w jakiś sposób zależni np. wojsko-dowódca, lekarze-ordynator)
łatwy dostęp do dużej grupy	trudność w zapewnieniu ankietowanych o zupełnej anonimowości
niskie koszty

Ankieta pocztowa

• wysyłamy do respondentów ankietę i kopertę zwrotną ze znaczkiem

ZALETY	WADY
wysoki wskaźnik wiarygodności treści	bardzo wysokie koszty (ankiety i koperty zwrotne ze znaczkiem trzeba przygotować dla wszystkich respondentów co np. przy ilości 1000 osób jest bardzo kosztowne)
	niski odsetek zwrotów (wraca tylko około 30% ankiet)
	brak kontroli badacza (nie mamy pewności, ze ankietę wypełnia właściwa, wyselekcjonowana osoba)

Ankieta otwarta

• polega na wyłożeniu ankiet w ogólnodostępnym miejscu, z jakąś formą zaproszenia do jej wypełnienia

ZALETY	WADY
pozwala na ujawnianie problemów, jakie wymagają dalszej diagnozy	brak reprezentatywności próby (próba jest przypadkowa i celowa)
możliwa stosunkowo wysoka frekwencja

Uwaga:

Jeśli próba nie jest reprezentatywna to nie możemy wnioskować z próby na populację

Ankieta internetowa

ZALETY	WADY
bardzo wysoki odsetek uczestników	zerowa reprezentatywność

WYWIAD

Standaryzacja - jest to stopień precyzji wyznaczany przez zakres swobody pozostawiony badaczowi

Pytania zamknięte zwiększają poziom standaryzacji

Punkty wyznaczające zakres swobody

• czy badaczowi wolno powtarzać pytania

• czy badaczowi wolno wyjaśniać pytania

• czy badaczowi wolno zmieniać treść pytań lub ich kolejność

Im mniejszy stopień swobody pozostawiony badaczowi tym wyższy stopień standaryzacji

Typy wywiadów

1. standaryzowany

2. częściowo standaryzowany

3. niestandaryzowany (swobodny)

Wywiad standaryzowany

• jest to wywiad przeprowadzany za pomocą kwestionariusza

• w kwestionariuszu znajdują się pytania zamknięte

• badaczowi nie wolno zmieniać: treść pytań, ich kolejności, wyjaśniać znaczenia pytań

Wywiad częściowo standaryzowany

• jest to wywiad przeprowadzany za pomocą kwestionariusza

• badaczowi wolno zmieniać: treść pytań, ich kolejności, wyjaśniać znaczenia pytań

Wywiad niestandaryzowany (swobodny)

• jest to luźna rozmowa, ale o określonym wątku, zmierzająca do uzyskania odpowiedzi na uprzednio postawione pytania

• wada: duży koszt czasowy

Przy wywiadzie swobodnym istnieją 3 formy zapisu uzyskiwanych treści

1. badacz wykonuje notatki na bieżąco

2. badacz przeprowadza rozmowę, a notuje ją osoba trzecia

3. badacz stosuje zapis elektroniczny - nagrywanie na dyktafon

Badacz wykonuje notatki na bieżąco

• zaleta: robi je na bieżąco, więc nie pominie żadnej treści

• wada: problem z kontaktem wzrokowym z respondentem

Badacz stosuje zapis elektroniczny-nagrywanie na dyktafon

• zaleta: najlepsza metoda zapisu, możliwość wielokrotnego odtwarzania, nagrywa się treść i emocje

• wada: respondenci nie lubią nagrywania

OBSERWACJA

1. zewnętrzna

2. uczestnicząca

Obserwacja zewnętrzna

• polega na słuchaniu innych i obserwowaniu ich zachowania

• badacz nie jest uczestnikiem badanej próby

ZALETY	WADY
jej łatwy dostęp	duże ryzyko postrzegania obserwowanych osób w sposób stereotypowy i interpretowania ich zachowań przez pryzmat przyjętych wcześniej schematów myślowych
praktycznie żadne koszty	brak wglądu w faktyczne motywy zachowań, czyli możemy jedynie się dowiedzieć jak się zachowują respondenci, a nie dowiemy się natomiast dlaczego się tak zachowują

Obserwacja uczestnicząca

• polega na tym, że badacz staje się uczestnikiem obserwowanej próby

ZALETY	WADY
możliwy wgląd w motywy ludzkich zachowań, w tym możliwość poznania mechanizmów zmiany postaw	długi okres przebywania w badanej grupie może powodować, że badacz przyjmie sposób myślenia grupy i będzie interpretował jej zachowania w oparciu o obowiązujące w grupie wzory zachowań
	czasochłonne

EKSPERYMENT

• klasyczny eksperyment w naukach społecznych polega na ustaleniu czy wprowadzenie tzw. zmiennej niezależnej ma wpływ na tzw. zmienną zależną

• zmienną niezależną nazywamy bodźcem

• aby przeprowadzić eksperyment musimy dysponować próbą badawczą i próbą kontrolną

• przeprowadzamy badanie na próbie badawczej, a następnie realizujemy to samo badanie na próbie kontrolnej, do której wprowadzamy jakiś bodziec

• przykładem bodźca (zmiennej niezależnej) może być np. zmiana koloru ścian w celi, gdzie badani są więźniowie

• próba badawcza i próba kontrolna muszą być badane tą samą metodą np. ankietą z tymi samymi pytaniami

BADANIA MONOGRAFICZNE

• jest poznaniem jednostki rozumianej jako całość składająca się z powiązanych ze sobą elementów, przy czym istotne jest zbadanie kontekstu kulturowego

• badania monograficzne mają na celu poznanie życia jakiejś społeczności w kontekście jej tradycji i obowiązujących wzorów zachowań

• ważne jest, że badanie to służy wyłącznie do poznania szeroko rozumianej kultury, ale bez jej oceny - badaczowi nie wolno oceniać!

ZALETY	WADY
możliwość kompleksowego poznania życia danej społeczności z uwzględnieniem dynamiki zachodzących w niej zmian	bardzo kosztowne
	Bardzo czasochłonne

FOCUS

• najczęściej stosowany jest w badaniach marketingowych

• coraz częściej focus stosowany jest w naukach społecznych

• focus polega na zebraniu w pewnym miejscu grupy około 8 osób i postawieniu przed nią 1 tematu do dyskusji

• dlaczego grupa ok. 8 osób? - bo: zminimalizowanie ryzyka pojawienia się 1 lidera, nie pojawi się efekt próżniactwa społecznego, nie pojawi się efekt rozproszonej odpowiedzialności

• w wyniku focusu uzyskujemy wgląd w mechanizmy kształtowania postaw i opinii, ale też zakresu wpływu innych na zmiany postaw

ZALETY

wgląd w faktyczne motywy ludzi

wgląd jak się zmieniają opinie pod wpływem argumentacji innych uczestników

W grupach focusowych ujawniane są 3 główne role:

1. lider (osoba, która przewodzi dyskusji, argumentuje, ale nie narzuca innym swych opinii)

2. antagonista (osoba, która we wszystkim jest na „nie”, kwestionuje często wogóle sens dyskusji na dany temat, nie ujawniając przy tym własnego zdania)

3. milczek (osoba, która jest mało aktywna, jedynie przytakuje, zgadza się ze wszystkimi faktycznie nie mając własnego zdania)

BADANIE TYPU CASE STUDY

Case study to badanie indywidualnego przypadku

• istota tego badania polega na możliwie kompleksowym, dogłębnym zbadaniu jakiegoś przypadku (np. małżeństwo, instytucje społ, konkretna osoba, jakiś pogląd, decyzja i jej skutki)

• specyfiką tego badania jest ujęcie tego zjawiska tu i teraz

• trzecią specyficzną cechą jest dążenie do odpowiedzi jakie na chwilę obecną były przyczyny i skutki konkretnych decyzji czy poglądów

Metoda: np. ankieta pocztowa, wywiad z wynajęciem ankieterki

ANALIZA DANYCH ZASTANYCH

Dane zastane - są to źródła nie wywołane przez badacza, ale stanowiące wytwór społeczeństwa

3 źródła danych zastanych

• materiały znajdujące się w archiwach rodzinnych

• materiały znajdujące się w różnych urzędach

• dane ogólnie dostępne i okolicznościowe

Wady danych zastanych (dot. gł. danych urzędowych)

• brak istotnych z punktu widzenia pedagoga czy socjologa informacji

• terminy w urzędowych statystykach, zwłaszcza w analizach przekrojowych, mogą mieć różne znaczenie i nie zawsze odpowiadają terminom stosowanym przez pedagogów czy socjologów

ANALIZA TREŚCI

Jest badaniem zarejestrowanych ludzkich przekazów zmierzającym do uzyskania odpowiedzi na klasyczne typowe pytanie badawcze tj. kto mówi, co, dla kogo, jak i z jakim skutkiem

Przykład zastosowania analizy treści to analiza spotów reklamowych

PODSTAWOWE POJĘCIA

Metoda - to typowe, powtarzalne sposoby zbierania, przetwarzania i analizowania

Metoda badawcza - to typowe, powtarzalne, zweryfikowane i sprawdzone sposoby zbierania, gromadzenia i interpretacji danych empirycznych, zmierzające do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na pytania stawiane w badaniach.

Przedmiot badań - jest to zespół zjawisk czy też pewien obszar rzeczywistości społecznej, interesujący badacza (np. rodzina)

Problematyka badawcza - jest to zespół (ogół) pytań badawczych

Populacja - jest to zbiór elementów, o których chcemy wnioskować

Próba badawcza - jest to wyselekcjonowany z populacji zbiór elementów, na których będziemy realizować badania

Próba badawcza może być dobrana w sposób:

1. losowy

2. celowy

Generalizowanie (przenoszenie) wniosków z próby na populację jest możliwe w przypadku doboru losowego (próba losowa generalizuje wnioski)

W przypadku doboru celowego generalizowanie z próby na populację wymaga spełnienia dodatkowych warunków

Metody badawcze dzielimy na:

1. Ilościowe

2. Jakościowe

Czym się charakteryzują metody ilościowe

• Ilościowy charakter próby (przyjmuje się, że minimum 1000 osób)

• Ilościowa prezentacja danych (w procentach %)

• Ilościowa interpretacja danych (jest możliwe generalizowanie wniosków z próby na populację)

Czym się charakteryzują metody jakościowe

• Jakościowy dobór próby (dobór celowy)

• Jakościowa prezentacja danych (operujemy przypadkami bądź liczbami - nigdy procentami!)

• Jakościowa interpretacja danych

Reprezentatywność próby - próba jest reprezentatywna gdy każdy z elementów populacji miał taką samą szansę wejścia do próby

Metody doboru próby

1. Metody doboru losowego

1. prosty dobór losowy (losowanie)

2. systematyczny dobór losowy (tj. z zastosowaniem interwału doboru próby)

2. Metody doboru celowego

1. metoda kuli śniegowej

2. dobór akcydentalny

Metody doboru losowego

1. Prosty dobór losowy
   - jest to losowanie

2. Systematyczny dobór losowy
   - z zastosowaniem interwału doboru próby

Obliczanie interwału doboru próby

Populacja = 1000 osób (np. 1000 studentów)

Wielkość próby założonej = 100 osób (chcemy zbadać 100 studentów)

(dzielimy wielkość populacji przez wielkość próby założonej)

10 jest to interwał doboru próby (czyli losujemy co 10 osobę z wybranej populacji

Operat - jest to lista wszystkich elementów wchodzących w skład populacji (za pomocą interwału dobieramy osoby z operatu)

Metody doboru celowego

1. Metoda kuli śniegowej

• czyli badacz przeprowadza badanie z jednym elementem danej populacji i prosi go o wskazanie kolejnych elementów danej populacji

• próba jest tu dobierana na zasadzie rekomendacji

• ten typ doboru próby sprawdza się (a niekiedy jest jedynym możliwym do zastosowania) w środowiskach tzw. trudnych jak narkomani, bezdomni, prostytutki

2. Metoda doboru akcydentalnego

• jest to stosunkowo prymitywna metoda stosowana często przez firmy marketingowe

• polega na wyłapywaniu osób spełniających mniej lub bardziej określone kryteria
  

Postawa - postawa danego człowieka wobec jakiegoś przedmiotu jest to zespół wiedzy na temat danego przedmiotu, emocji związanych z danym przedmiotem oraz skłonność do konkretnych zachowań

Struktura postawy (3 komponenty postawy)

• Wiedza

• Emocje

• Zachowania

FAZY PROCESU BADAWCZEGO

1. Rozpoznanie aktualnego stanu wiedzy

2. Sformułowanie problemu badawczego

3. Konceptualizacja pojęć

4. Operacjonalizacja

5. Dobór próby

6. Wybór hipotez badawczych

1

---