Czasy tworzone od tematu perfecti Temat perfecti uzyskujemy z 3 podstawowej formy czasownika poprzez odcięcie końcówki „i” laudo; laudare; laudav|i; laudanum Indicativus perfecti activi - przeszły dokonany Tworzymy go poprzez dodanie końcówek osobowych do tematu perfecti Sg Pl. 1. -i 1. -imus 2. -isti 2. -istis 3. -it 3. -erunt np. lego; legere; leg|i; lectum legi, legisti, legit; legimus, legistis, legerunt Indicativus plusquamperfecti activi - zaprzeszły Tworzymy go poprzez dodanie końcówek osobowych do tematu perfecti Sg Pl. 1. -eram 1. -eramus 2. -eras 2. -eratis 3. -erat 3. -erant np. do; dare; ded|i; datum dederam, dederas, dederat; dederamus, dederatis, dederant Czasu tego używamy dla wyrażenia czynności wcześniejszej od innej w przeszłości. Quod audiveram tibi narravi. (Co usłyszałem tobie opowiedziałem.) Indicativus future exacti (II) active - przyszły Tworzymy go poprzez dodanie końcówek osobowych do tematu perfecti Sg. Pl. 1. -ero 1. -erimus 2. -Eris 2. -eritis 3. -erit 3. -erint np. laudo; laudare; laudav|i; laudatum laudavero, laudaveris, laudaverit; laudaverimus, laudaveritis, laudaverint Czasu tego używamy dla wyrażenia czynności wcześniejszej w przyszłości. Quod audivero tibi narrabo. (Co usłyszę tobie opowiem.) Infinitivus perfecti activi - bezokolicznik czasu przeszłego w stronie biernej Tworzymy go poprzez dodanie do tematu perfecti końcówki -isse Bezokolicznika tego używamy w konstrukcji AcI, NcI dla wyrażenia czynności wcześniejszej od czynności wyrażonej w słowie rządzącym. Puerrum librum legere video. (Widzę, że czyta.) Puerrum rubrum legisse video. (Widzę, że przeczytał.)

Czasy złożone Czasy złożone składają się z dwóch słów: 1. PPP danego czasownika 2. „być” w odpowiednim czasie Participum Perfecti Passivi - imiesłów przymiotnikowy bierny, w języku polskim zakończony na -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te. Jest to przymiotnik utworzony od czasownika. Odmienia się przez przypadki ale tworzy się go od 4 formy podstawowej czasownika przez odcięcie końcówki „-um”, np.: amo; amare; amavi; amat|um i zastąpienie końcówkami: 1. „-us” dla r. męskiego 2. „-a” dla r. żeńskiego 3. „-um” dla r. nijakiego” Odmiana PPP 1. r. żeński wg deklinacji I 2. r. męski i r. nijaki wg deklinacji II D1 sg. D1 pl. D2 sg. D2 pl. żeński żeński męski “-us” męski “-us” Nom -a -ae -us -i Gen -ae - ārum -i -orum Dat -ae -us -o -is Acc -am -as -um -os Abl -ā -is -ō -is Voc -a -ae -e -e D2 sg. D2 pl. D2 sg. D2 pl. męski “-er” męski “-er” nijaki “-um” nijaki “-um” Nom - -i -um -a Gen -i -orum -i -orum Dat -o -is -o -is Acc -um -os -um -a Abl -ō -is -ō -is Voc - -i -um -a Indicativus perfecti passivi 1. PPP 2. „być” w czasie teraźniejszym Sg: laudat|a; -us; -um 1. sum 2. es 3. est Pl: laudat|i; -ae; -a 1. sumus 2. estis 3. sunt Indicativus plusquamperfecti passivi 1. PPP 2. “być” w czasie przeszłym Sg: laudat|a; -us; -um 1. eram 2. eras 3. erat Pl: laudat|i; -ae; -a 1. eramus 2. eratis 3. erant Indicativus perfecti passivi 1. PPP 2. “być” w czasie przeszłym Sg: laudat|a; -us; -um 1. ero 2. eris 3. erit Pl: laudat|i; -ae; -a 1. erimus 2. eritis 3. erunt

quod - (to) co narratus sum - mam zamiar opowiedzieć trado; -ere; -didi; -ditum - przekazać gratia; -ae - wdzięczność gratias agere - dziękować nupta; -ae - poślubiona (komu), narzeczona rapio; -ere; rapui; raptum - porywać, odebrać auxilium - ratunek, pomoc peto; -ere; -tivi; -titum - dążyć, żądać, starać się o coś a-mitto; -ere; -misi; -missum - odesłać, stracić male - źle col-loco; -are; -avi; -atum - umieścić diligenter - pilnie, sumiennie res porro tractatur - ciąg dalszy postquam - skoro, gdy vimentum; -i - plecionka z wikliny ripa; -ae - brzeg re-porto; -are; -avi; -atum - odnieść, przynieść lupa; -ae - wilczyca ac-curro; -ere; -curri; -cursum - przybiec cotidie - codziennie nutrio; -ire; -ivi; -itum - karmić paulo post - wkrótce potem pastor; -oris - pasterz armentum; -i - bydło, trzoda, stado prope - blisko, w pobliżu iustus; -a; -um - sprawiedliwy, uczciwy casa; -ae - chata marita; -ae - żona ex-cedo; -ere; -cessi; -cessum - odejść, wyjść e pueris excedere - wyjść z wieku chłopięcego fatum; -i - los, nieszczęście gemini; -orum - bliźnięta expello; -ere; -puli; -pulsum - wypędzić vel - albo, lub discordia; -ae - waśń, niezgoda ap-pello; -are; -avi; -atum - nazwać

Stabat Mater dolorósa
iuxta crucem lacrimósa,
dum pendébat Fílius.

Cuius ánimam geméntem,
contristátam et doléntem
pertransívit gládius.

O quam tristis et afflícta
fuit illa benedícta,
mater Unigéniti!

Qua marébat et dolébat,
pia Mater, dum vidébat
Nati poenas íncliti.

Quis est homo qui non fleret,
Matrem Christi si vidéret
tanto supplício?

Quis non posset contristári,
piam Matrem contemplári
doléntem cum Fílio?

---