PODSTAWOWE

FORMY

LECZENIA, TERAPII

I REHABILITACJI

UZALEŻNIEŃ

Jolanta Koczurowska

Współczesne kierunki

leczenia uzależnień

• Programy „drug free”
Nastawione na

zaprzestanie

przyjmowania substancji

psychoaktywnych i

powrót do życia

zgodnego z przyjętymi w

danej kulturze normami;

Realizowane w ośrodkach

całodobowych,

dziennych,

ambulatoryjnych.

• Leczenie

farmakologiczne,

programy

substytucyjne-

Nastawione na poprawę

zdrowia pacjenta,

ograniczenie

przyjmowania

substancji,

ograniczenie

rozprzestrzeniania się

chorób zakaźnych;

Podstawowe formy

leczenia

i rehabilitacji

uzależnień

• Praca uliczna
• Detoksykacja
• Leczenie ambulatoryjne
• Leczenie stacjonarne
• Programy

rehabilitacyjne/postrehabilitacja

• Redukcja szkód. Programy

substytucyjne

Praca uliczna

• Miejsca pracy streetworkerów:
- dworce;
- place publiczne, parki;
- salony gier;
- dyskoteki, bary, kluby;
- ulice

Streetworkinig

Funkcje:

- budowanie relacji
- wstępna diagnoza
- motywowanie do

zmiany (etap rozważań)
- wspieranie (nadzieja)

Cel pracy ulicznej

• Wczesne dotarcie do osób

zagrożonych narkomanią i

uzależnionych

• Wczesna interwencja
• Motywowanie do skorzystania z

pomocy

• Wsparcie
• Aktywna pomoc

Formy streetworkingu

• „s” nastawiony na jednostkę- wsparcie

indywidualne i opieka/kontakt i

osobista więź;

• „s” nastawiony na grupę- integracja

grupy/ wykorzystywany w pracy z

młodzieżą;

• „s” oparty na ofertach pomocy- forma

zorganizowanej pomocy, np.program

Redukcji Szkód;

DETOKSYKACJA

• „na sucho”- grupy samopomocowe;
• ambulatoryjne, prowadzące do

zmniejszania zużycia (w Polsce
mało powszechne)

• interwencja kryzysowa, często w

sytuacji zagrożenia życia albo
koncentracji na jednym problemie

Detoksykacja obejmuje:

- „usunięcie substancji toksycznych;
- łagodzenie objawów abstynencyjnych;
- leczenie chorób spowodowanych

przewlekłym przyjmowaniem substancji

psychoaktywnych;

- motywowanie do kontynuowania

leczenia;

- edukację w zakresie problemów

zdrowotnych związanych z

uzależnieniem”

(Kleber,1994)

Leczenie, Terapia,

Redukcja Szkód -

ambulatoryjne

• najczęściej w placówkach typu
poradnia lub punkt konsultacyjne
• coraz częściej rekomenduje się
oddziały dzienne
• dla określonego typu odbiorcy
• prawie 400 placówek
ambulatoryjnych na terenie całej
Polski

Oferta ambulatoryjna

• Diagnostyka psychiatryczno-psychologiczna ( kierowanie do

innych programów)

• Konsultacje lekarskie

• Poradnictwo dla osób używających narkotyki i osób

uzależnionych

• Psychoterapię dla osób używających narkotyki i osób

uzależnionych

• Psychoterapia grupowa

• Poradnictwo i psychoterapia dla rodzin i osób bliskich

• Programy terapeutyczne dla absolwentów ośrodków

rehabilitacyjnych

• Programy uliczne

• Programy socjalne

• Testy na obecność narkotyków

• PROGRAMY PROFILAKTYCZNE

Rola i zadania poradni ( ambulatorium)

w systemie opieki nad osobami

używającymi środki odurzające

• informacja
• profilaktyka
• promocja zdrowia
• diagnostyka
• wczesna interwencja
• motywowanie
• poradnictwo/ terapia
• interwencja
• redukcja szkód

Standardy opieki

ambulatoryjnej

•

dostępność

•

różnorodność prowadzonych działań

•

kompetencje

•

bezpieczeństwo i zaufanie

•

elastyczność

•

stosunek do odbiorców

•

niezawodność

•

zewnętrzny wizerunek

•

prawa klienta

Zakres kompetencji

ambulatoriów dla osób

używających narkotyki

1.

zbieranie i rejestracja danych

2. procedury przyjęcia klienta do placówki
3. zaznajamianie klienta z prowadzonym w

placówce programem

4. prowadzenie postępowania diagnostycznego
5. opracowywanie planu terapii i planowanie

efektów terapii

6. rekomendowanie do innych programów
7. prowadzenie poradnictwa indywidualnego,

grupowego i rodzinnego

8. interwencja kryzysowa

Zakres kompetencji

ambulatoriów dla osób

używających narkotyki - cd.

9.

terapia motywacyjna

10. terapia indywidualna, grupowa, społeczność

terapeutyczna

11. prowadzenie programów

psychoedukacyjnych

12. konsultacje
13. współpraca z innymi placówkami
14. prowadzenie dokumentacji i

sprawozdawczości

15. postawa etyczna i odpowiedzialność

zawodowa

Trudności i dylematy

związane z pomocą ambulatoryjną

• Dostosowanie pomocy do typu klienta
• ciągłość pomocy terapeutycznej
• znaczenie pracy zespołowej
• przygotowanie zawodowe personelu
• współpraca ze środowiskiem pacjenta ( w tym z

rodziną i miejscem nauki i pracy)

• podstawy filozoficzne i psychologiczne pomocy

ambulatoryjnej

• profesjonalizm czy nie-profesjonalizm ?
• poradnia czy klub ?

Refleksje osobiste

- znaczenie pierwszego kontaktu
- świadomość własnej filozofii
- rozwój osobisty terapeuty
- co jest pomocą ?
- nie możesz zrobić tego sam !
- ambulatorium jako element

systemu oddziaływań pomocowych

Leczenie, Terapia,

Rehabilitacja

stacjonarna

• Oznacza całodobowy pobyt pacjenta w

placówce

• Placówki stacjonarne realizują programy

terapeutyczne o różnym czasie trwania –

od kilku tygodni do 18 miesięcy

• Są zakładami służby zdrowia i jako takie

zobowiązane są do prowadzenia

dokumentacji tak jak w lecznictwie

zamkniętym

• Dlaczego: Leczenie ? Terapia ?

Rehabilitacja ?

Placówki stacjonarne

• Ośrodki krótko, średnio i

długoterminowe

• Są zakładami opieki zdrowotnej
• W większości pracują metodą

społeczności terapeutycznej

• 89 ośrodków w tym 17 dla dzieci i

młodzieży

Społeczność terapeutyczna

model i metoda

Społeczność

terapeutyczna

• prowadzona jest w specyficznych warunkach

zewnętrznych ( wspólnota terapeutyczna)

• wykorzystuje dynamikę relacji międzyludzkich

ludzi przebywających w jednej wspólnocie

• opiera się na określonej filozofii
• ma swoją strukturę ( hierarchię, etapy)
• ma swój regulamin, zasady, system kar i

nagród

Społeczność…

Metoda ta opiera się

na wierze, że każdy

człowiek może się

zmienić…

SPOŁECZNOŚĆ
TERAPEUTYCZNA

jest wolna od:

* narkotyków
*alkoholu
*środków farmakologicznych
*zachowań seksualnych
*przemocy fizycznej i
psychicznej

Dlaczego społeczność

terapeutyczna ?

• Wykorzystuje naturalne środowisko
• Kompleksowe podejście do problemu
• Ułatwia i przyspiesza zmianę
• Indywidualizuje oddziaływania
• Uwzględnia potrzeby osobiste
• Zapewnia bezpieczeństwo przez tworzenie

naturalnych więzi emocjonalnych

• Zapewnia atrakcyjność oddziaływań

• Diagnostykę psychiatryczno - psychologiczną
• Opiekę medyczna
• Indywidualny program terapii
• Terapię indywidualną Terapię grupową
• Spotkania społeczności terapeutycznej
• Naukę szkolną
• Edukację prozdrowotną i promocję zdrowia
• Grupy aktywności twórczej
• Terapię rodzin i poradnictwo rodzinne
• Zajęcia sportowo - rekreacyjne
• Współpracę z lokalnym środowiskiem

Oferta ośrodka stacjonarnego

obejmuje zazwyczaj:

POSTREHABILIATCJA

• to zespół oddziaływań

terapeutycznych, edukacyjnych,
socjalnych

, ukierunkowanych na

ugruntowanie efektów terapii i
ułatwienie readaptacji społecznej
absolwentom stacjonarnych i
ambulatoryjnych programów
terapii uzależnień

Postrehabilitacja

- Integracja ze środowiskiem

zewnętrznym;

- Okres ten nie powinien przekraczać 12

miesięcy

- Realizowany w hostelach i mieszkaniach

readaptacyjnych

- Możliwość skorzystania z e wsparcia

psychologicznego, pogłębionej terapii,

poradnictwa zawodowego i prawnego

oraz pomocy socjalnej.

Cele

postrehabilitacji

• zapobieganie nawrotom uzależnienia,

• umożliwienie pełniejszej readaptacji społecznej

absolwentom programów rehabilitacyjny

• pomoc w usamodzielnieniu się absolwentów

programów stacjonarnych,

• uzupełnienie terapii według indywidualnych potrzeb

podopiecznych,

• stworzenie warunków pomyślnego startu życiowego i

rozwoju absolwentów ośrodka

• przygotowanie środowiska podopiecznego do jego

powrotu do domu.

• wspieranie rodziny współuczestniczącej w terapii

stacjonarnej dziecka w placówkach rehabilitacyjnych

Klasyfikacja do

programów – co warto

wziąć pod uwagę ?

• Jaki problem ma osoba biorąca narkotyki?
• W jakim jest wieku, co bierze i jak długo?
• Powód bezpośredni i pośredni kontaktu z

placówką ( jaka motywacja)

• Dostępne możliwości udzielenia pomocy

( nasza wiedza/ obiektywne możliwości)

Podział form oddziaływań

pomocowych

wg. stosowanych kryteriów

• Stopień uzależnienia
• Czas trwania programu
• Miejsce realizacji
• Dobrowolność / przymus

1. Stopień uzależnienia

Osoby używające

narkotyki

….

•

Kryteria diagnostyczne-( stopnie uzależnienia –

wymiar medyczno - psychologiczny):
* kontakt z narkotykami

(eksperymentalne, okazjonalne używanie, używanie,

nadużywanie, uzależnienie)

•

Kryteria społeczne (szkodliwość, przestępczość,

zagrożenia indywidualne i społeczne)

•

Kryteria kulturowe ( kulturowo-społeczne)- opinia

społeczna na temat narkotyków, legalizacja czy nie,

co wypada, a co nie)

1

.

Stopień uzależnienia

uzależnienie

Nadużywanie

Używanie

Eksperymentalne , okazjonalne branie

2. Czas trwania -

• Interwencyjne
• Krótkoterminowe
• Długoterminowe

3.Miejsce realizacji

• Outreach – ( praca uliczna,

środowiskowa)

• Ambulatoria ( outpatient settings) –

poradnie, punkty konsultacyjne,

• Ośrodki ( inpatient settings) –

dzienne, stacjonarne

• Ruchy samopomocowe ( aa, na,

grupy wsparcia)

4. Dobrowolność /

przymus

• Dobrowolność

- ( wszystkie możliwe formy – poziom

motywacji a wybór formy oddziaływania
- badania nad efektywnością różnych

form terapii

• Przymus

– oddziaływania w warunkach izolacji

więziennej, na oddziałach szpitalnych o

zaostrzonym rygorze, itp

Czynniki osłabiające

skuteczność pomocy

(

niezależnie od formy

)

•

Używanie substancji psychoaktywnych w trakcie

terapii ( wysokie!)

•

Brak dobrej diagnozy ( adekwatność co do udziału w

określonej formie terapii)

•

Brak określenia długości programu w odniesieniu do

jakości problemów

•

Trudności profesjonalistów w akceptacji

innowacyjnych rozwiązań i korzystania z badań

naukowych

•

Morale pracowników

•

Ograniczone środki finansowe przeznaczone na

profesjonalną pomoc

•

Brak dostatecznej informacji dla społeczeństwa o

efektach świadczonej pomocy

Czynniki wzmacniające skuteczność

pomocy (

niezależnie od formy

)

• Ocena stanu pacjenta – rozpoznawanie,

kwalifikacja ( narzędzia diagnostyczne)

• „dopasowanie” klienta do programu
• Monitoring procesu pomagania
• Ewaluacja procesu pomagania
• jasna polityka państwa
• fundusze
• morale
• korzyści ( powszechnie znane)