Wyróżnia się następujące formy czytania:
* Czytanie głośne – podczas czytania głośnego, dokonuje się analiza tekstu nie tylko od strony treści, lecz i od strony formy tzn. Zwraca się uwagę na interpunkcje poprzez odpowiednią modulacje głosu, na akcentowanie pewnych wyrazów i zwrotów od czego uzależnione jest oddanie właściwego sensu.
Przy formie czytania głośnego istnieje pięć możliwości:
1. wzorowe czytanie nauczyciela,
2. indywidualne czytanie dzieci,
3. czytanie z podziałam na role,
4. grupowe czytanie,
5. czytanie z objaśnieniem

* Czytanie szeptem oraz półgłosem – czytanie szeptem stosuje się jako czytanie indywidualne. Wszystkie dzieci czytają równocześnie określony fragment tekstu, zachowując indywidualne tempo czytania. Czytanie półgłosem stosuje się jako czytanie zbiorowe. Tę formę czytania stosuje się wtedy gdy dzieci:
· zapoznają się z ogólną treścią utworu,
· szukają w tekście odpowiedzi na pytania,
· przygotowują tekst do konkursowego czytania lub czytania z podziałem na role.

* Czytanie ciche ze zrozumieniem - polega na czytaniu wzrokiem bez poruszania wargami z równoczesnym dążeniem do uchwycenia myśli zawartej w tekście. Podczas tego czytania uczeń nie ma kontroli słuchowej czytanego tekstu i ujmuje treść wyrazu jedynie za pośrednictwem analizatora wzrokowego.. Zaś jego zrozumienie stanowi istotę czytania.
Udane czytanie z pełnym zrozumieniem odbywa po spełnieniu niezbędnych warunków do których zaliczyć można: dostateczny zasób doświadczeń i pojęć z dziedziny czytanego tekstu oraz dostateczną biegłość techniczną przez co rozumiemy rozróżnianie znaków graficznych i ich przekład na myśli. Poza tym koniecznym warunkiem czytania ze zrozumieniem jest skupienie uwagi na treści czytanego tekstu..

Ćwiczenia w cichym czytaniu należy stosować od chwili, gdy dziecko opanuje pewną ilość wyrazów w zakresie nauki czytania i pisania. Gdy zbierze dostateczny materiał językowy, którym będziemy mogli posługiwać się operatywnie. Nawet najlepiej przeprowadzone ćwiczenia w cichym czytaniu nie dadzą pożądanego efektu, jeśli równolegle inne ćwiczenia wchodzące w zakres języka polskiego nie będą miały prawidłowego przebiegu. Chodzi tu przede wszystkim o stosowaną powszechnie metodę wyrazową.. Należy położyć tu akcent na czytanie i pisanie wyrazu podstawowego jako obrazu graficznego oraz na tworzenie, czytanie, i pisanie nowych wyrazów i zdań zbudowanych z poznanych liter i dźwięków, a nawet na ćwiczenia prowadzące do przyswajania obrazów graficznych cząstek wyrazowych (przeważnie sylab), które w konsekwencji później ułatwią dziecku czytanie wyrazów wielosylabowych.

Profesor Ryszard Więckowski wyróżnił następujące poziomy czytania ze zrozumieniem:

1. Uczniowie wyodrębniają konkretne fakty i zdarzenia, zapamiętują je i odtwarzają na polecenie nauczyciela.

2. W czytanym tekście uczniowie wyodrębniają związki przyczynowo-skutkowe między faktami a zdarzeniami.

3. Uczniowie potrafią wyodrębnić ideę utworu, czyli jego myśl przewodnią.

Klasa I

Ćwiczenie 1

- Odszukiwanie wyrazu (wyrazów) z literą, którą dzieci nauczyły się pisać. Wspomniana litera może występować w nagłosie, śródgłosie i w wygłosie.

- Odczytywanie wyrazów oznaczających imiona, nazwy zwierząt, nazwy sprzętu, nazwy roślin itp.

Wyżej wymienione ćwiczenia obok doskonalenia techniki czytania, czytania ze zrozumieniem i wdrażania do samodzielnego uczenia się, przygotowują do realizacji treści programowych związanych z nauką o języku.

Ćwiczenie 2 (rozsypanka wyrazowa)

- Zadaniem uczniów jest przyporządkowanie wyrazom oznaczającym imiona , wyrazy oznaczające czynności np.: Ala - rysuje, maluje, pracuje, pomaga; As - biega, leży, stoi, śpi.

- Wyrazom oznaczającym nazwy zwierząt, dzieci przyporządkowują wyrazy oznaczające nazwy środowiska życia tych zwierząt np.:

kot - mieszkanie, gospodarstwo, dom, podwórze;

pies - zagroda, gospodarstwo, podwórze, mieszkanie;

sarna - las, zagajnik, bór, pole, ogród zoologiczny;

wiewiórka - las, park, ogród zoologiczny;

sikorka - ogród, sad, las, park.

Ćwiczenie 3

Wykonanie polecenia, którego treść jest zapisana na tablicy (foliogramie). Polecenia można różnicować, a ich poprawna realizacja świadczy o zrozumieniu treści polecenia, które każdy uczeń musiał przeczytać po cichu.

Ćwiczenie 4

Układanie zdań z rozsypanki wyrazowej, wyrazowo - zdaniowej, zdaniowej.

Ćwiczenie 5

Dobór właściwego podpisu do określonego obrazka, względnie obrazka do treści zdania - podpisu. (Wykorzystanie rozsypanki wyrazowo - zdaniowej, układanki obrazkowej).

Ćwiczenie 6

Indywidualne i zespołowe przygotowanie odpowiedzi na pytania odczytane po cichu. Odpowiedzi uczniowie formułują ustnie, wybierają odpowiednie wyrazy i zdania z rozsypanki wyrazowo - zdaniowej, odczytują z tekstu elementarza lub treści czytanki.

Ćwiczenie 7

Dobieranie kartek „parami” (rozsypanka zdaniowa), których treści mają charakter pytań i odpowiedzi. Ćwiczenie polega na tym, że uczeń otrzymuje kilka zdań na pasku papieru, z których jedne są pytaniami, a inne odpowiedziami na te pytania. Dla utrudnienia można włączyć 1 - 2 zdania, które nie mają nic wspólnego z treścią pytań i odpowiedzi.

Zadaniem ucznia jest ciche przeczytanie zdań i dopasowanie do pytań odpowiednio przygotowanych odpowiedzi. Poprawne uporządkowanie treści pytań i odpowiedzi świadczy o zrozumieniu tekstu czytanego po cichu.

Ćwiczenie 8

Odczytywanie fragmentów treści czytanki lub lektury jako uzasadnienie odpowiedzi ustnych na podstawie wspomnianych tekstów.

Ćwiczenie 9

Ciche czytanie jako przygotowanie do ćwiczeń w mówieniu (rozmowa, swobodne wypowiedzi, dialog itp.)

Ćwiczenie 10

Ciche czytanie celem wybrania określonego fragmentu, zdania, sytuacji, informacji. Czytanie to, może również służyć wybraniu zdań dotyczących obrazka lub postaci.

Ćwiczenie 11

Porządkowanie zdań (rozsypanka, tekst) jako ćwiczenia wdrażające do pisania opowiadania. Celem tego ćwiczenia jest ukazanie przyczynowo - skutkowego układu zdań w opowiadanie (przygotowanie pojęcia - akcja).

Ćwiczenie 12

Porządkowanie kartek z napisami według porządku podanego przez nauczyciela. Np.: Kartki z wyrazami oznaczającymi rzeczowniki;

Kartki z wyrazami oznaczającymi czasowniki;

Kartki z wyrazami, które zawierają określone litery, sylaby itp.

Klasa II

Organizacja ćwiczeń w czytaniu w kl. II ma na celu doskonalenie zarówno techniki jak i czytania ze zrozumieniem. W kl. II mogą być wykorzystane niektóre ćwiczenia z klasy I o odpowiednio zwiększonym stopniu trudności.

Ćwiczenie 1

Uczniowie na polecenie nauczyciela szukają odpowiedzi na pytania w tekście podręcznika, lektury w artykule czasopisma. Pytania również mogą dotyczyć postaci, jej zewnętrznego wyglądu, czasu i miejsca akcji oraz wyraźnie zauważalnych w tekście cech charakteru bohatera.

Ćwiczenie 2

Oglądanie i omawianie ilustracji (ćwiczenie w mówieniu) posłuży jako przygotowanie do czytania ze zrozumieniem. Będzie to wyszukiwanie fragmentów tekstów, który może być wykorzystany do podpisania obrazka, a nawet cyklu obrazków - historyjki. Tego typu ćwiczenia organizuje się będąc w posiadaniu różnego rodzaju obrazków, historyjek obrazkowych i przeźroczy, które ilustruje co ciekawsze scenki lektury lub czytanek.

Ćwiczenie 3

Jest to ciche czytanie, którego celem jest wybór fragmentów tekstu, które mogą być zilustrowane przez uczniów. Im bardziej bogata, szczegółowa i wierna jest ilustracja, tym lepiej uczeń zrozumiał czytany tekst.

Ćwiczenie 4

Odczytywanie podpisów pod obrazkami (przeźroczami), a następnie porządkowanie i ustawianie obrazków w porządku chronologicznym. Tempo czytania może regulować nauczyciel.

Ćwiczenie 5

Jest to ćwiczenie bardzo zbliżone charakterem i funkcją do ćwiczenia 4. Polega ono na wyszukiwaniu urywków odtwarzających wydarzenia zgodnie z kolejnością ich przebiegu. Obok doskonalenia techniki czytania i czytania ze zrozumieniem, ćwiczenie to wdraża uczniów do umiejętności selekcji treści, wybierania informacji najistotniejszych, co w klasach wyższych zostanie sprawdzone do określania głównej myśli utworu.

Ćwiczenie 6

Polega ono na czytaniu ze zrozumieniem, a następnie ilustrowaniu treści czytanek, lektury za pomocą kilku obrazków jako przygotowanie do planu w klasach programowo wyższych.

Klasa III

Klasa III w świetle nowego programu języka polskiego kończy I etap kształcenia. W klasie tej w zasadzie kończy się proces wdrażania do cichego czytania ze zrozumieniem. Należy, więc stosować różne ćwiczenia, które przyczynią się do pełnego opanowania techniki czytania i czytania ze zrozumieniem.

Jeżeli zaistnieje potrzeba (niski poziom intelektualny klasy oraz zaniedbania środowiska i różnego rodzaju mikrodefekty), należy wówczas wykorzystać niektóre ćwiczenia klas I - II.

Ćwiczenie 1

Jest to ćwiczenie, którego celem jest wdrażanie uczniów do umiejętności zdawania sprawy z treści czytanki, rozdziału książki lub artykułu po cichym czytaniu. Uczeń czytając tekst po cichu powinien go zrozumieć, a zdanie sprawy a treści czytanego tekstu, świadczy o stopniu zrozumienia.

Ćwiczenie 2

Wyodrębnianie w czytanym po cichu tekście, fragmentów dotyczących postaci, zdarzeń, obrazków. To ćwiczenie można również wykorzystać do omawiania kolejności wydarzeń.

Ćwiczenie 3

Po cichym przeczytaniu tekstu może nastąpić ćwiczenie w mówieniu, które przygotowuje uczniów do wydzielania obrazów, kolejności występujących zdarzeń oraz nadawania tytułów obrazkom jako przygotowanie do układania planu.

Ćwiczenie 4

Czytanie ze zrozumieniem w tym ćwiczeniu, służy wyszukiwaniu najciekawszych i najładniejszych fragmentów tekstu. Czytanie głośne może tu być jedną z form uzasadniania i prezentowania wybranego fragmentu.

Ćwiczenie 5

Czytanie ciche jako przygotowanie do dłuższych wypowiedzi zarówno na podstawie lektury jak i artykułu czasopisma dziecięcego.

Ćwiczenie 6

Wyszukiwanie w tekście postaci o podobnym wyglądzie i zachowaniu, postępowaniu oraz o wskazanych cechach charakteru.

Ćwiczenie 7

Wyodrębnienie fragmentów opisujących wydarzenie, osoby i miejsca akcji.

Ćwiczenie 8

Wyróżnianie opowiadań i opisów w odpowiednio dobranych tekstach czytanek lub artykułach czasopism dziecięcych.

Sposoby zachęcania dzieci do czytania:

• Tłumaczenie dziecku, że książka jest zbiorem cennych informacji i niezastąpiony przyjacielem.

• Skończenie czytania, jeżeli widzimy, że dziecko się nudzi

• Słuchanie czytania dziecka i rozmowa z nim na temat przeczytanego tekstu.

• Zachęcanie do korzystanie z biblioteki szkolnej i miejskiej i wspólne wyprawy zakończone wypożyczeniem książek.

• Wspólne czytanie przed snem lub o ustalonej porze w gronie rodzinnym.

• Przykład osobisty, jak również innych członków rodziny - dziecko obserwujące to, również sięga po książkę.

• Tłumaczenie korzyści wynikających z czytania, a to: uzyskanie ciekawych wiadomości również podczas odrabiania lekcji, zwiększenie zasobu słownictwa,

Wspólnie z dorosłym

• Nic na siłę. „ Poświęćmy na czytanie 15 minut” – rodzice którzy zmuszają 8 – 9 –latków do lektury, robią błąd. Zainteresujmy maluchy książką, czytając im ją samemu – głośno, z właściwym tempem, akcentem i intonacją. Odpowiednia interpretacja tekstu sprawi, że zaczną oni przeżywać przygody bohaterów i będą niecierpliwie czekali na dalszy ciąg historii.

• Mody czytelnicze. Interesujmy się literaturą dla dzieci, dowiadujmy się w księgarni lub w bibliotece, co teraz jest hitem. Zapytajmy inne mamy, jakie książki ich pociechy czytają. Nasze dziecko pewnie słyszało od nich o „ Harrym Potterze” czy „ Nowych przygodach Mikołajka”. Po takie lektury chętnie sięgają!

Ja czytam, mama słucha.

• Krótki trening. Czytajmy z dzieckiem na zmianę rozdziały książki. Wybierajmy te z dużą ilością tekstu dla siebie, a kilkulatkowi dajmy do czytania strony z przewagą ilustracji. Nie popędzajmy malucha, pozwólmy mu spokojnie obejrzeć fotografie i rysunki.

• Błędy tolerowane. Uważnie słuchajmy jak dziecko czyta, nie krytykujmy, nie komentujmy pomyłek, nie poprawiajmy. Powinniśmy uzbroić się w cierpliwość. Pochwalmy za każdy dobrze przeczytany fragment tekstu. To zachęci malucha do czytania.

• Gra w słówka. Doskonalcie umiejętność czytania, bawiąc się słówkami. Zaproponujmy następujący szyk wyrazów: każdy kolejny zaczyna się taką literą, jaką kończył się poprzedni, np. abażur, rekin, nos, ser, rak, kot… Poprośmy malucha, by poszukał prostych rymów, np. sanie – pranie, stół – wół, biurko – piórko, kluska – bluzka, albo wyrazów kończących się na tę samą zgłoskę, np. kot, tort, most, brat, robot. Zabawmy się w echo, czyli coraz cichsze powtarzanie jakiegoś słowa lub zawołania. Możemy również rozwiązywać rebusy, pobawić się w liczenie wyrazów czy zgadywanie słów, np. na trzy lub cztery litery.

1. Napisz na kartce i przyczep na lodówce jeden wyraz - zdanie do przeczytania "porannego", dla tych co już czytają - napisz zdanie: zadadkę, lub zadanie do wykonania za które wyznaczysz nagrodę np. "Jeśli podskoczysz pięć razy na lewej nodze i pocałujesz mnie w nos to dostaniesz ... czekoladkę/kanapkę/herbatę" :)  - jest to świetna motywacja do czytania ze zrozumieniem :)

teksty i zadania oczywiście można wydłużać :)

2. Napisz podpis, do którego dziecko musi wykonać ilustrację. Jeśli lubi budować z klocków - napisz mu zamówienie/instrukcję co chciałbyś by Ci zbudowało. Jeśli jest słuchowcem - napisz w kilku zdaniach zamówienie na melodię jaką chciałbyś by Ci zaśpiewało - opisz sytuację lub o czym są słowa :) Jeśli nie może usiedzieć na miejscu - opisz jaki tor przeszkód ma zrobić, ile razy skakać itp.

3. Poproś by Twój uczeń pisał z Tobą listę zakupów, a potem to on w sklepie czyta co jeszcze trzeba kupić

4. Bawcie się w chowanego w wyobraźni. Będąc z dzieckiem poza domem mówię mu: "w wyobraźni schowałam Twoją maskotkę w jakimś miejscu w naszym domu. Postaraj się ją znaleźć". 

Dziecko pyta "czy jest w kuchni?"

ja - "nie"

Dziecko - "czy jest w moim pokoju?"

ja - tak

D - w moim łóżku?

j - nie

D - na regale

j-tak, na której półce?

D - na najwyższej, tam gdzie stoi samochód

....

To jest prosta i wciągająca zabawa, ale wspaniale ćwiczy wyobraźnię przestrzenną. Dziecko musi "zobaczyć" pomieszczenie, przypomnieć sobie co gdzie stoi itp. Wyobraźnia przestrzenna odpowiedzialna jest za prawidłowe czytanie i pisanie. Im jest ona lepiej rozwinięta tym szybciej ogarniamy cały wyraz czytając. Ma ona również kolosalny wpływ na .... ortografię :) Szybciej zapamiętujemy jak "wygląda" dany wyraz.