Teatr wśród społecznych praktyk performatywnych
Teatralność (gr. Theatron - widownia w teatrze greckim), teatr to nie tylko rozrywka, pojęcie obejmuje grę aktorską, pojedyncze przedstawienie, budynek (przestrzeń, amfiteatr), Instytucję, grupa ludzi o wspólnym celu, dziedzinę sztuki, twórczość poszczególnego dramaturga (np. teatr Szekspira), twórczość inscenizatora, twórczość widowiskowa danej epoki, teatr regionu, narodu.
W okresie wielkiej reformy teatru XIX/XX poszukiwano istoty teatru.
Co odróżnia teatr od innych sztuk?
Działalność teatru jest w opozycji do literatury.
Teatr służy samopoznaniu w sensie społecznym i metafizycznym, jest obrazowaniem tego co się dzieje na scenie (interakcja). Widz przygląda się samemu sobie. W teatrze dokonuje się samopoznanie przez obserwację. Ma funkcję metakomentarza do ludzkiego działania Spektakl jest odbiciem rzeczywistego życia.
Ustrukturowane przyglądanie się, ustrukturowana obserwacja - widownia (też ma swoją strukturę)
Ustrukturowane działanie - scena, aktorzy
Teatr - ustrukturowane działanie, kulturowa praktyka spokrewniona dzięki funkcji performacyjnej z rozmaitymi fenomenami, jak występy recytatorów, mimów, żonglerów, popisy cyrkowe, występy taneczne, rewia, kabaret, happening, działanie plastyczne, performance eksperymentalne.
Funkcja performacyjna - bezpośrednie, fizyczne doświadczenie zdarzenia, które może przeważać nad komunikowaniem fikcjonalnej rzeczywistości czyli np. to co jest na scenie, odnosi się do świata rzeczywistego.
Teatr rodzi się w momencie oddzielenia widowiska od widowni i zgody na iluzję. (niekwestionowanie i niepodważanie działań aktorów) . Nie istnieje prawdziwość i fałsz. Świat iluzji rządzi się innymi prawami - Richard Schechner.
To co w jednej kulturze uznawane jest za teatr, niekoniecznie musi tak być odbierane w innej.
Teatr zawiera projekt wykonawczy, czyli kształt teatralny dramatu. Jest to cecha wyróżniająca dramat.
Teatralnośd - Zespół czynników swojskości.
Współcześnie używanie pojęcia teatralności jest kategorią naukową, analityczną, opisową, używaną do badania rzeczywistości społecznej i kulturowej.
PERFORMATYKA- którą zajmuje się Schechner, bada teatr, przedstawienie, taniec i obrzęd, korzystając ze zdobyczy antropologii, historii, socjologii, semiotyki, architektury i teatrologii. Dyscyplina ta, koncentruje się na wzajemnych relacjach performansu kulturowego i zjawisk życia codziennego, zgłębia napięcia i sprzeczności we współczesnym świecie.
PERFORMANSE: Wg Schechnera - „pierwszy performans” to sytuacja - nie zdarzenie ani gatunek. Performans wywodzi się z potrzeby, żeby coś się wydarzyło i żeby osiągnąd jakiś rezultat.
składają się z zachowanych, skodyfikowanych, przekazywalnych zachowao. To „zachowanie w dwójnasób” tworzy się poprzez interakcję rytuału i zabawy. Jedna z definicji-zrytualizowane zachowanie, przesiąknięte zabawą lub przez nią uwarunkowane.
Czy w sztuce czy w sporcie, w muzyce popularnej lub życiu codziennym - składają się ze zrytualizowanych gestów i dźwięków. Nawet kiedy wydaje się nam że jesteśmy spontaniczny i oryginalni, większośd z tego, co czynimy i wypowiadamy, została już uczyniona i wypowiedziana wcześniej - nawet przez nas samych. W sztukach performatywnych wyraźnie wydziela się i oznacza występy, podkreślając fakt, że zachowania artystyczne to „nie pierwszyzna”, lecz przeciwnie - że odgrywają je wydwiczeni wykonawcy, którzy poświęcili swój czas na przygotowania i próby. Performans wywodzi się z potrzeby, żeby coś się wydarzyło i żeby osiągnąd jakiś rezultat. Performanse można improwizować, lecz to głównie w rzeczywistości polega na wyborze wśród znanego już materiału i na odpowiednim uszeregowaniu go.
Istnieją przestrzenie w których performanse odgrywa się szczególnie często, lub istnieje w nich w sposób naturalny. Takimi przestrzeniami są: rytuały (dwojakiego rodzaju, a więc „rytuały życia codziennego”, oraz „rytuały odświętne”, związane głównie z religią), formy życia społecznego (polityka, sport, rozrywka - szczególnie masowa), i wreszcie niektóre formy aktywności artystycznych (oprócz co oczywiste performansu artystycznego inna główna dyscypliną postrzeganą jako performans jest teatr).
Dwa rodzaje przejścia performansu: od rytualnego do estetycznego, od estetycznego do rytualnego.