Literackie obrazy okrucieństwa wojny w literaturze, Literackie obrazy okrucie˙stwa wojny w literaturze dawnej


Literackie obrazy okrucieństwa wojny w literaturze dawnej

i współczesnej.

Z obrazami wojny możemy się spotkać w wielu utworach

literackich różnych epok, od starożytności aż po czasy współ-

czesne. Związane jest to z tym, że wojny toczyły się od najdaw-

niejszych czasów, zaś literatura była jak gdyby "zwierciadłem"

rzeczywistości. Wojny możemy podzielić na zaborcze i obronne.

Zgadzam się ze słowami A. Frycza-Modrzewskiego, wielkie-

go publicysty czasów renesansu, że:

Ci, którzy dają się popchnąć do wojny, nie jakąś inną konie-

cznością, ale żądzą sławy i rozszerzenia swego panowa-

nia, najmniej troszczą się o sprawy ludzkie. Bo podczas,

gdy chcą rozsławić swoje imię, narażają na niebezpieczeń-

stwo mienie i głowy obywateli, napełniają wszystko rzezią

i nie kończącymi się klęskami obu stron, a sami przy tym

nie dość sobie zdają sprawę z tego, czego tak bardzo

pożądają.

A więc rzezie, okrucieństwo - oto co cechuje, według Modrze-

wskiego, każdą wojnę.

Najstarszą wojną w dziejach Europy, ukazaną przez starożyt-

nego pisarza Homera, była wojna trojańska z XII wieku p.n.e. Jak

podają stare mity, przyczyną jej było porwanie przez Parysa, kró-

lewicza trojańskiego, Heleny, żony króla Sparty. Grecy w pełnym

uzbrojeniu przepłynęli Morze Śródziemne, otoczyli Troję, nie mo-

gąc zdobyć jej przez 10 lat. W ostatnim roku wojny, kiedy toczy się

akcja Iliady, Homer opisuje liczne pojedynki pomiędzy wojowni-

kami i bitwy toczące się wokół miasta. Poeta szczegółowo opisuje

pojedynki sławnych rycerzy, ich uzbrojenie, a przede wszystkim

podkreśla ich odwagę, zarazem jednak i okrucieństwo. Szczegól-

nie widoczne jest ono w czasie słynnego pojedynku Hektora, syna

króla Troi, i Achillesa, najdzielniejszego z greckich wojowników.

Okrucieństwo, zwłaszcza Achillesa, nie ma miary. Mści się on bo-

wiem za śmierć przyjaciela nawet na zwłokach dzielnego Hektora.

Homer oddaje hołd wojownikom zarówno jednej, jak i drugiej

strony, ale zarazem ukazuje wielkie straty, jakie powoduje wojna.

Ginie bowiem nie tylko Hektor, ale i jego bracia: Parys i Deisob.

Okrucieństwo jej jest więc ogromne.

Średniowieczna Pieśń o Rolandzie również przedstawia nie

tylko cele, dla jakich wojna była prowadzona, ale również jej okru-

cieństwo.

Roland był dowódcą straży tylnej króla Karola Wielkiego. Pod-

czas powrotu z krucjaty został zaskoczony przez Saracenów w wą-

wozie górskim. Autor pieśni maluje bitwę, która rozegrała się

w wąwozie i wielką przegraną chrześcijan - Francuzów. Obraz bit-

wy jest niezwykle plastyczny, zaś pisarz podkreśla okrucieństwo,

zwłaszcza pogan. Ginie również Roland raniony w głowę, jak i cały

kwiat rycerstwa francuskiego. Wojna ta miała charakter religijny.

Autor pieśni podkreśla męstwo chrześcijan i okrucieństwo pogan.

Najciekawszym utworem polskim ukazującym okrucieństwa

wojny jest Transakcja wojny chocimskiej W. Potockiego. Utwór

przedstawia słynną bitwę pod Chocimiem z 1721 roku, w której

Sarmaci odnieśli wielkie zwycięstwo nad Turkami, poganami. Jest

to również wojna religijna, ponieważ Polska w owym czasie była

przedmurzem chrześcijaństwa. Poeta w sposób niemal naturali-

styczny przedstawia bitwę, podkreślając nie tylko odwagę chrze-

ścijan, ale również ich okrucieństwo. Autor jest przekonany, że sam

Bóg pomagał Polakom, ponieważ walczyli w słusznej sprawie za

wiarę i zagrożoną ojczyznę.

Obrazy bitew zawarte są również w Pamiętnikach J. Ch. Pas-

ka. Wiek XVII w Polsce to czasy wojen z Turkami, Szwedami, Mos-

kwą. Pasek służył pod Czarnieckim i zawędrował z nim aż do Da-

nii. W swoim dziele rysuje obraz żołnierza-Sarmaty, który jest

odważny i zachowuje się mężnie w bitwach, ale o tym decyduje

bardziej przywiązanie do wodza, ambicje osobiste i chęć zdobycia

łupów niż świadomy patriotyzm. Bierze on udział w wojnach obro-

nnych, jest więc zacięty w walce. Szczególne okrucieństwo zacho-

wuje wobec pogan, którzy napadli na jego rodzinny kraj.

Kolejnym utworem, który powstał w II połowie XVII wieku, był

Potop H. Sienkiewicza, pisany "ku pokrzepieniu serc" Polaków

znajdujących się pod zaborami. Przedstawia on wojnę obronną,

polsko-szwedzką w XVII wieku. Najwspanialszym opisem jest o-

brona klasztoru na Jasnej Górze, którą dowodził ksiądz Kordecki,

a brał w niej udział główny bohater powieści A. Kmicic-Babinicz.

Polacy bronili Częstochowy z wielkim poświęceniem, gdyż była

ona ostoją wiary i polskości. Ale i tu odnajdujemy sceny pełne

okrucieństwa, mrożące krew w żyłach czytelnikowi. Po wysadze-

niu szwedzkiej kolubryny Kmicic zostaje przez Szwedów wzięty do

niewoli i zdrajca Kuklinowski mści się na nim, przypalając mu roz-

palonym żelazem boki. H. Sienkiewicz przedstawia w powieści

wiele okrutnych scen, jednak ponieważ Polacy bronili swojego

kraju i swojej wiary, ich postępowanie jest usprawiedliwione.

Obrazy okrucieństwa wojny odnajdujemy w wielu utworach

literatury powojennej. Cechą charakterystyczną II wojny świato-

wej było to, że toczyła się nie tylko na frontach. Hitlerowcy

podejmowali walkę z ludnością cywilną, ponieważ faszyzm zakła-

dał wyniszczenie podludzi. Planował podporządkować sobie lud-

ność krajów okupowanych i zmusić do pracy dla Wielkiej Rzeszy.

Temu służyły obozy koncentracyjne, w których gazowano więk-

szość ludzi, zaś silnych i młodych zmuszano do pracy.

Pisarze, którzy przeżyli wojnę: Z. Nałkowska, T. Borowski

i G. Herling-Grudziński byli wstrząśnięci zbrodniczą działalnoś-

cią hitlerowców i sowietów, toteż zaraz po wojnie napisali utwory

poświęcone tym zagadnieniom.</i

Utworem, który szczegółowo przedstawia wojnę w okupowa-

nej Warszawie, było opowiadanie T. Borowskiego Pożegnanie

z Marią. Obrazy Warszawy z tego okresu są pełne okrucieństwa;

autor ukazuje bombardowania, zaciemnienia, godziny policyjne,

a także łapanki uliczne. W takiej właśnie łapance została zatrzy-

mana Maria, narzeczona Tadeusza i wywieziona następnie do o-

bozu koncentracyjnego. Borowski opisuje sposoby zdobywania ży-

wności w owym czasie czy wykupywania ludzi z więzień. Z war-

szawskiego getta do dzielnicy aryjskiej przedostają się uciekinierzy

żydowscy, którzy szukają schronienia u Polaków. Jednak Tadeusz

i Maria starają się żyć normalnie, w tym "nienormalnym" świecie,

w którym śmierć czyha na każdym kroku.

Kwintesencją II wojny światowej były obozy koncentracyjne,

tak zwane obozy pracy i piece krematoryjne, w których gazowano

wielu, zwłaszcza starych, słabych ludzi czy dzieci. Opisała ten fakt

Z. Nałkowska w Medalionach oraz T. Borowski w swoich opowia-

daniach obozowych, np. U nas w Auschwitzu czy Proszę państwa

do gazu. W scenach opisanych przez T. Borowskiego tkwi praw-

dziwe okrucieństwo faszystów, którzy inne nacje traktowali jak

podludzi. Przedstawia transporty ludzi przeznaczonych na zagła-

dę, selekcje, gazowanie słabych i chorych i ciężką pracę silnych

i młodych. Racje żywnościowe dla więźniów były tak małe, że po

kilku tygodniach zaczynali chorować i umierali z wycieńczenia.

Pisarz ukazuje spekulacje żywnością, ponieważ ludzie usiłowali

przeżyć za wszelką cenę.

Okres II wojny światowej słusznie został nazwany epoką pie-

ców, ponieważ taka zbrodnia w naszej cywilizacji nigdy jeszcze

nie miała miejsca.

Inną zbrodnią była wytwórnia mydła z trupów ludzkich, zało-

żona przez profesora Spanera. Obrazy, które pisarka tam zobaczy-

ła po wojnie i opisała, pracując w Komisji do Badania Zbrodni Hi-

tlerowskich, wstrząsają do dzisiaj. Gdy Komisja weszła do Akade-

mii Medycznej, oczom jej ukazały się szczątki ludzkie w kadziach,

przygotowane do przetworzenia na mydło.

Powstało jeszcze wiele utworów przedstawiających okrucień-

stwa ostatniej wojny na wielu jej frontach. Jedną z takich książek

jest A. Fiedlera Dywizjon 303, która przedstawia bitwę o Anglię

i udział w niej Polaków.

Od 50 lat na szczęście na terenie Polski i w jej najbliższych

okolicach nie toczą się żadne wojny. W lokalne konflikty mające

miejsce daleko od Polski nie jesteśmy bezpośrednio zaangażowa-

ni. Jest to więc okres wyjątkowo szczęśliwy dla Polski, w którym

dorastające pokolenia wojnę i okrucieństwo, jakie ona niesie,

znają tylko z utworów literackich, dokumentów i opowiadań dziad-

ków.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wojna, Literackie obrazy okrucieństwa wojny, Literackie obrazy okrucieństwa wojny w literaturze dawn
Wojna, Literackie obrazy okrucieństwa wojny, Literackie obrazy okrucieństwa wojny w literaturze dawn
7 Literackie obrazy okrucieństwa wojny
7. Literackie obrazy okrucieństwa wojny, Nauka, Język Polski
Historia polskiej literatury dawnej lektury
Wątki fantastyczne w literaturze dawnej
Różne postawy ludzi wobec okrucieństw drugiej wojny światowej Scharakteryzuj je , odwołując się do
Różne postawy ludzi wobec okrucieństw drugiej wojny światowej Scharakteryzuj je , odwołując się do
Literackie Obrazy przyrody
obrazy wsi w literaturze E6PM64FQ4NU5EUYATIGCL3OF2IJOZ5LZHEU66AQ
Praca maturalna. Literackie obrazy małżeństw, pedagogika, Literackie obrazy małżeństw

więcej podobnych podstron