Podstawowa lektura:

• Bogdan Wojciszke, człowiek wśród ludzi zarys psychologii społecznej Wydawnictwo Naukowe „Scholar”

• Eliot Aronson, człowiek istota społeczna wydawnictwo naukowe PWN Warszawa 2000

Definicja postawy

Względnie stała skłonność do pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania się człowieka do dowolnego obiektu: przedmiotu, zdarzenia, idei, innej osoby, grup społecznych.

Postawy i wartości

• Postawy to tyle co gotowe i trwałe ustosunkowanie się do konkretnej osoby lub przedmiotu np. lubię coca cole nie lubię prezydenta,

• Wartości natomiast to uczciwość, sprawiedliwość społeczna, czy życie w zgodzie z naturą itp.

Struktura postaw i wartości

Struktura wartości,

wartości są pojęciami lub przekonaniami o pożądanych stanach docelowych lub zachowaniach, które wykraczają poza specyficzne sytuacje, kierują wyborami i oceną zachowań i zdarzeń oraz są uporządkowane według względnej wartości

struktura postaw, postawa jest zawsze czyjaś i zawsze skierowana na jakiś obiekt, albo grupę lub rodzaj obiektu. Postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu osoby przedmiotu zdarzenia. To względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania.

Z omówionych powyżej definicji wynika, iż wartość stanowi szczególny rodzaj postawy - jej obiektem jest bardzo abstrakcyjny cel życiowy, a ustosunkowanie bierze się z przekonania, że cel ten jest ważny lub nie i powinien być realizowany lub nie. Większość postaw posiada obiekty bardziej konkretne i nie ma w nich posmaku powinności charakterystycznej dla wartości.

Każda postawa zawiera trzy podstawowe cechy.

• Po pierwsze jest zawsze postawą wobec czegoś. Przedmiotem postawy może być jednostkowy obiekt materialny, lub konkretny człowiek, klasa przedmiotów lub określony zbiór ludzi, jak np. proszek do prania bez fosforanów, opakowania ekologiczne, czy też ludzie segregujący śmieci. Przedmiotem postawy mogą być także pewne zdarzenia lub pewne sytuacje, jak również klasy tych zdarzeń czy sytuacji, jak np. powiększenie dziury ozonowej, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego.

• Po drugie, postawa jest zawsze czyjąś postawą, tzn. jest zjawiskiem istniejącym
  w psychice człowieka. O jej istnieniu i zakresie decyduje to, czy i w jaki sposób dana kategoria przedmiotów jest przez określonego człowieka postrzegana.

• Po trzecie wreszcie, istotne jest znaczenie przypisywane poszczególnym komponentom postawy. Komponent emocjonalno-oceniający posiada istotniejszą rolę niż pozostałe komponenty. Jest on czynnikiem konstytuującym postawę. Komponenty poznawczy i behawioralny mogą, ale nie muszą istnieć w danej postawie. Natomiast postawa nie zawierająca komponentu emocjonalno-oceniającego jest ex definitione niemożliwa.

Na konstrukcję określonej postawy składać się może:

• postawa ogólna na temat jakiejś sprawy lub przedmiotu (np. dotycząca otoczenia, wygody czy ekonomii) lub

• postawa specyficzna skonstruowana dla określonego zachowania (np. zakup w Supermarkecie dzisiaj danej marki, proszku do prania bez fosforanów).

• Te specyficzne postawy mogą być uformowane wcześniej i przechowane w pamięci lub stworzone w trakcie wykonywania określonych działań. Na postawy ogólne i specyficzne wpływają jeszcze elementy dodatkowe, takie jak normy subiektywne.

Funkcje postaw

Nawet identyczna co do znaku i siły postawa różnych osób może się u nich pojawiać z odmiennych powodów, bowiem postawy spełniają różne funkcje.

1.Postawa może spełniać funkcje orientacyjne ( pełniona przez prawdopodobnie większość postaw,
2. funkcja instrumentalna ( pomaga w spełnianiu ważnych dążeń,
3. funkcja ekspresji wartości (pomaga okazać nasze wartości),
4. funkcja społeczno adaptacyjna (pomaga pokazać się w dobrym świetle),
5. funkcja obrony ego ( utrzymanie dobrego mniemania o sobie.

Funkcje są bardzo ważne ze względu na zmiany postawy jak i z punktu widzenia ich genezy.

O ile klasyczne koncepcje traktują wartości i postawy jako względnie trwałe i transytuacyjne struktury psychiczne, o tyle najnowsze badania przekonują o bardziej plastycznym, dynamicznym charakterze tak hierarchii wartości jak i poszczególnych postaw.

Geneza postaw

Co prawda przyjęto iż, systemy wartości i wartości same w sobie są nabywane w procesie socjalizacji to już sam proces jest nam mało znany.

• Badania stwierdzają, że postawy ogólne są kształtowane na bazie sądów, odczuć oraz własnej percepcji na temat danego przedmiotu lub sprawy i formowane albo na podstawie własnych doświadczeń, albo w pośredniej komunikacji z otoczeniem.

Postawa jako rezultat przekonań

Traktowanie postawy jako rezultatu przekonań wiąże się z założeniem o jej postpoznawczości, a więc poglądem że nasz stosunek emocjonalny do obiektu wynika ze świadomych przekonań o jego zaletach i wadach. ( każde przekonanie implikuje pewną cząstkową ocenę obiektu postawy, w zależności od wartościowości cechy obiektu).

Postawa jako rezultat emocji

Nasze uczucia w stosunku do ludzi i innych obiektów mogą być dość niezależne od tego, co na ich temat sądzimy. Również postawy mogą pojawić się bez pośrednictwa przekonań. Łatwo jest to zrozumieć jeśli założymy, że istotą postawy jest skojarzenie jej obiektu z określoną reakcja uczuciową.

Warunkowanie klasyczne: pojawianie się obiektu przed lub w towarzystwie dowolnej nagrody prowadzi do pozytywnej postawy wobec tego obiektu. Podczas gdy pojawianie się tego samego obiektu przed lub w towarzystwie jakiegoś zdarzeni karzącego prowadzi do wykształcenia się postawy negatywnej

Postawa jako rezultat zachowania

• Idea warunkowania sprawczego każe oczekiwać wykształcenia się pozytywnych postaw, jeżeli działania na rzecz jej obiektu zostają nagrodzone a negatywne jeśli działania takie są ukarane. (gazety, publikatory)

Wpływ postaw i wartości

• Podobnie jak inne struktury wiedzy, wartości i postawy wpływają na przetwarzanie informacji o obiektach, których dotyczą. Wpływ ten polega z jednej strony n na ułatwieniu, z drugiej zaś na deformowaniu przetwarzania informacji. Dzięki wytworzonej już postawie człowiek nie musi na nowo ustosunkowywać się do obiektu z każdym razem gdy ten pojawia się w otoczeniu. W skutek czego podejmuje decyzje co wybrać, szybciej i z mniejszym wysiłkiem.

Selektywność poszukiwania informacji

Teoria dysonansu poznawczego- każe przewidywać, że w celu potwierdzenia słuszności własnych poglądów aktywnie poszukujemy informacji zgodnych z postawami, zaś aby uniknąć nieprzyjemnego dysonansu unikamy informacji z postawami tymi sprzecznymi.

Np. informacja o związkach palenia tytoniu z rakiem płuc chętniej jest poszukiwana przez osoby niepalące niż przez palaczy

Hipoteza selektywnej ekspozycji

Starsze badania nad tą hipotezą były dla niej niezbyt pochlebne albowiem obwiązuje ona w ograniczonych warunkach i zanika (unikanie argumentów sprzecznych z własną postawą) w momencie wymuszonej bezstronności. Kiedy np. zamierzamy rzucić palenie i zmieniamy swą postawę.

Tendencyjność spostrzeżeń i wniosków

• Koncepcja postawy jako skojarzenia obiektu z określoną reakcją uczuciową implikuje, że samo pojawienie się obiektu powoduje aktywizację tej reakcji uczuciowej. Dzięki temu reakcja owa wpływa na przetwarzanie nowych informacji o tym obiekcie, a nawet o innych współwystępujących z nim zdarzeń.

• R. Fazio wykazał, że samo powtarzanie związku ocena - obiekt prowadzi do wzmocnienia postawy (tak jak powtarzanie współwystępowania dwóch dowolnych bodźców nasila skojarzenie między nimi)

Aktywizacja stosunku uczuciowego przez samo pojawienie się obiektu postawy wyjaśnia źródło tendencyjnego przetwarzania danych na temat obiektu postawy, a także samopodtrzymujący się charakter postaw gdy ponownie spotkamy obiekt postawy, prawdopodobnie zinterpretujemy dotyczące go informacje w sposób raczej zgodnym niż sprzeczny z już posiadaną postawą, w szczególności gdy informacje te są wieloznaczne. Jednakże nawet jednoznaczne argumenty są uważane za słabsze kiedy kiedy zaprzeczają dobrze utrwalonej postawie.

Selektywność pamięci

• Ponieważ informacje sprzeczne z postawami wywołują dysonans, przewidywać można gorsze ich zapamiętywanie niż informacji zgodnych. I choć badania zdawały się potwierdzać tą regułę to jednak w późniejszym czasie selektywność pamięci określono raczej na niewielkim poziomie w stosunku do redukcji dysonansu.

Wpływ postaw na zachowanie

Pozytywnemu stosunkowi człowieka do jakiegokolwiek obiektu towarzyszą takie jego działania, które wyrażają aprobatę, ochronę lub działanie na rzecz tego obiektu natomiast stosunkowi negatywnemu zachowania wyrażające potępienie, zwalczanie, lub działanie na szkodę tegoż obiektu. W konsekwencji wydawać by się mogło, że przewidywanie ludzkich zachowań jest proste i łatwe jśli tylko dysponujemy wiarygodnymi metodami pomiaru postaw, których przejawami są przewidywane zachowania.

podsumowanie

• Wartość to pozytywna postawa wobec abstrakcyjnego celu życiowego. Do którego powinno się zmierzać lub określonego sposobu postępowania.

• Postawa to względnie stała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania jakiegoś obiektu, a więc oceniania go i/lub reagowania nań określonymi emocjami.

Zmiana postaw

W demokratycznie rządzonych społeczeństwach, rządzący robią z grubsza to, co odpowiada rządzonym, a jeżeli robią co innego, to przestają rządzić.

Chyba, że uda im się nakłonić rządzonych do zmiany poglądów.

Glosariusz

• Funkcje postaw,

• Hipoteza selektywnej ekspozycji,

• Postawa,

• Wartości prospołeczne i egoistyczne,

• Wewnętrzne uzasadnienie zachowania,

• Zewnętrzne uzasadnienie zachowania,

• Zjawisko ekspozycji

4

Przedmiot postawy

postawa

Elementy poznawcze

Tendencje zachowania

Stosunek emocjonalny

Zachowanie

---