Nadzór sanitarny nad zaopatrzeniem ludzi w wodę do picia.

„Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka” Emilia Kolarzyk

„Żywność a zdrowie i prawo” Henryk Gertig

Występują wyraźne korelacje między stopniem twardości wody a częstością zgonów wywołanych różnymi postaciami klinicznymi miażdżycy układu sercowo- naczyniowego.

Substancje bezpośrednio szkodliwe dla zdrowia - sole metali ciężkich (Pb, Hg, Cd, Zn, Cr).

Najwyższa dopuszczalna zawartość ołowiu w wodzie do picia- 0,05 mg/dm3, rtęci 0,001 mg/dm3, kadmu 0,005 mg/dm3

Cyjanki, fenole, substancje radioaktywne, składniki ropy naftowej, detergenty, pestycydy, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne(WWA)- występujące w wodach naturalnych mogą Stanowic poważne zagrożenie dla zdrowia populacji ludzkich.

Źródła WWA - ścieki przemysłowe, przenikanie produktów przerobu ropy naftowej.

Do WWA zaliczamy benzo piren, benzo fluoranten, fluoranten, bezno terylen, indeno 1,2,3 oiren.

Dopuszczalna sumaryczna zawartość 6 WWA - 200ng/dm3.

Związki chlorowcowe THM- gotowanie wody przez kilka minut znacznie obniża ich zawartość w wodzie,

Choroby szerzące się droga wodna dur brzuszny, czerwonka bakteryjna,

Gorączka wodna, tularemia, żółtaczkę zakaźną, wirus Heinego- Medina,

Plus zapalenie żołądka i biegunki.

Prawodawstwo polskie przewiduje dwie formy nadzoru sanitarnego nad zaopatrywaniem ludzi w wodę:

- nadzór zapobiegawczy i bieżący,

Nadzór zapobiegawczy - PIS opracowuje projekty urządzeń do zaopatrywania ;ludności w wodę oraz opiniuje je pod względem sanitarnohigienicznym,

Nadzór bieżący- okresowa kontrola terenowa i tarnohigieniczna.

Studnie przydomowe powinny być badane co najmniej 2 razy w roku.

Woda powinna być bezpieczna to znaczy nie powinna zawierać bakterii chorobotwórczych, pasożytów zwierzęcych, larw, jaj oraz związków trujących, być aseptyczna, orzeźwiająca w smaku i klarowna.

W badaniach wody pod kątem użyteczności konsumpcyjnej uwzględnia się :

a.) cechy fizykalne, które przeważnie, ale nie zawsze, wskazują na obecność zanieczyszczeń,

b.) zawartość związków chemicznych,

w praktyce sanitarnohigienicznej rozróżniamy następujące zakresy badan cech fizycznych oraz obecności związków chemicznych i zanieczyszczeń mikrobiologicznych w wodzie:

1.) badania sanitarne skrócone, które mają na celu ustalenie czy woda nie wykazuje cech zanieczyszczeń pod względem fizycznochemicznym i mikrobiologicznym. Obejmują określenia:

A.) cech fizycznych : temp. , mętności, barwy, zapachu,

B.) cech chemicznych: odczynu, twardości, zasadowości, zawartości żelaza, chlorków , manganu amoniaku, azotanow, utlenialnośi,

C.) oceny mikrobiologicznej

Cechy te decydują o przeciwwskazaniach

2.)badania sanitarne rozszerzone, oceniają przydatność wody do picia i dla niektórych gałęzi przemysłowych. Obejmują badania skrócone oraz oznaczenie suchej pozostałości po wysuszeniu w temp 110 stop cel, pozostałości po prażeniu w temp 550, stratę przy prażeniu , siarczany.

3.) w skład badań sanitarnych pełnych wchodzą badania sanitarne rozszerzone oraz badanie zawartości fluoru, metali ciężkich, pestycydow, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, związków charakterystycznych dla produkcji przemysłowej w danym rejonie .

Cechy fizyczne wody :

Temperatura: wody powierzchowne temperatura zależna od pory roku,

Wody wgłębne - 8-12 stopni, wahania sugerują przedostanie się zanieczyszczeń,

Temp wpływa na apetyczność, wzmaga walory orzeźwiające, zwiększa zawartość rozpuszczonych w niej gazów.

Pożądane są wody o stałej temp 7-12

Mętność- wywołują ją substancje znajdujące się w wodzie naturalnej, nie rozpuszczone - zawiesiny,

Woda do picia musi być klarowna, nie może mieć mętności spowodowanej przez substancję organiczne, najwyższa dopuszczalna mętność to 5 mg/dm3

Barwa- barwa pozorna- wywołana obecnością zawiesin mających swoja barwę,

Barwa rzeczywista- barwa wody klarownej, norma 20 mg/P/dm3

Określa się ja metoda kolorymetryczna

Zapach- spowodowany obecnością gazów, lotnych związków lub innych substancji mających swoisty zapach.

Wyróżniamy 2 rodzaje zapachów:

- naturalne: obecność olejków eterycznych, pochodzących z gleby, dna zbiornika, zapachy roślinne,

- sztuczne: obecność związków specyficznych niespotykanych normalnie w wodzie( fenole, węglowodory, siarkowodór).

Jeśli w wodzie występują zapachy naturalne, wywołane obecnością substancji organicznych w stanie rozkładu gnilnego, nadając wodzie przykry zapach, czynią one wodę niezdatną do konsumpcji.

Skala intensywności zapachu:

0. zapach niewyczuwalny,

1. bardzo slaby, trudno wyczuwalny,

2. zapach słaby, łatwo wyczuwalny,

3. zapach wyraźny,

4. zapach silny,

5. zapach bardzo silny,

zapach oznaczamy organoleptycznie w temperaturze pokojowej „na zimno” oraz „na gorąco” w temperaturze 60 stopni C. Woda do picia powinna być bez zapachu. Dopuszczalne zapachy naturalne w skali zapachowej nie powinny przekraczać trzeciego punktu skali.

Chemiczne wskaźniki zanieczyszczenia wód:

Są to substancje, które mogą wskazać nam pochodzenie wód. Ważne jest pochodzenie zanieczyszczeń, jeśli jest organiczne zwykle zanieczyszczeniom towarzyszą bakterie przewodu pokarmowego.

Amoniak- pochodzenie: zwierzęce (rozkład ciał azotowych- zwierzęcych), występuje razem z azotanami, azocytonami przy zwiększonej utlenialności oraz dużej zawartości chlorków,

Pochodzenie: mineralne- często w wodach podziemnych , występuje wraz z żelazem i związkami humusowymi.

Azotany V i azotany III- pochodzenie mineralne- towarzyszą im amoniak, azotyny, chlorki,

- pochodzenie zwierzęce, towarzyszą duże ilości chlorków,

Normy higieniczne - 10 mg/dm³

Azotany 3 - mogą być przyczyną sinicy u niemowląt,

Utlenialność: właściwość polegająca na redukowaniu nadmanganianu potasu wskutek utleniania się obecnych w wodach związkach organicznych. Ilość miligramów tlenu zużytego prze próbę wody ogrzewanej we wrzącej łaźni wodnej w ciągu 30 min z roztworem nadmanagianu potasu w środowisku kwaśnym lub alkalicznym określonym stężeniu jonów.

Utlenialność dla wód konsumpcyjnych : 3 mg tlenu / dm³

Biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT)- dokładna informacja o zawartości związków organicznych w wodach. BZT jest to ilość tlenu wyrażona w miligramach , niezbędna do całkowitego rozkładu związków organicznych w warunkach tlenowych na drodze biochemicznej w temperaturze 20 stopni C. Badanie trwa 5 dni.

BZT5 (różnica między ilością tlenu rozpuszczonego w wodzie na początku badani a i po 5 dniach ):

Wody niezanieczyszczone 1mg O2/ dm³

Nieznacznie zanieczyszczone 2 mg O2/ dm³

Średnia czystość 3 mg O2/ dm³

Wody podejrzane 5 mg O2/ dm³

Chlorki - chlorki z pokładów soli - chlorki normalne,

W przypadku zanieczyszczeń chlorkom towarzyszą związki azotowe.

W wodzie do picia ilość chlorków 300 mg / dm³

Twardość wody : właściwość wody polegająca na zużyciu pewnej ilości mydła bez wytworzenia piany przy skłóceniu lub myciu. Twardość jest zależna od jonów wapnia i magnezu.

Twardość podaje się w stopniach lub miligramorównoważnikach (mval) jonów wapnia i magnezu w litrze wody.

Stopień twardości - twardość wody odpowiadająca 0,3566 mval jonów wapnia i magnezu lub równoważnej wapnia do występującej w ilości 10 mg Cao w litrze wody.

Podział twardości:

- twardość ogólna (woda nieprzygotowana),

- twardość stała( po przegotowaniu)

- twardość przemijająca (różnica między ogólna s stała)

- twardość węglanowa (wywołana przez kwaśne węglany )

- twardość niewęglanowa ( inne związki)

Fluor - nadmiar w organizmie powoduje zmiany chorobowe kości zębów, oraz narządów wewnętrznych (zaburzenia rytmu serca, spadek ciśnienia tętniczego) .

Optymalny poziom fluoru 1mg/dm3.

Właściwości biologiczne wody.

Drobnoustroje występujące w wodzie dzielimy na :

- gram-dodatnie zarodnikujące beztlenowce rodzaju Clostridium,

- gram dodatnie ziarenkowce z rodzaju Streptococus,

Gram-ujemne pałeczki z rodzaju Escherichia, rodzaju Salmonella, Shigella,

- krętki, wirusy, bakteriofagi,

Salmonella, Shigella przenoszone za pomocą wody mogą być przyczyną tzw. Epidemii wodnych - duru brzusznego, dyzenterii (Shigella).

Z punktu widzenia sanitarno- epidemiologicznego największe znaczenie mają bakterie jelitowe, a wśród nich typowe bakterie chorobotwórcze ze względu na trudności w wykrywaniu ich nawet w czasie rwania epidemii. Trudność w wykryciu jest spowodowana tym , iż po przedostaniu się bakterii do środowiska wodnego ich ilość ulega redukcji, jak również ze względu na długi okres indukcji choroby zakaźnej, który może trwać od kilku do kilkunastu dni do kilku tygodni.

Ze względu na taki stan rzeczy został opracowany pośredni system kontroli drobnoustrojów w wodzie polegający na oznaczeniu bakterii grupy coli wchodzącej w skład mikroflory jelitowej ludzi i zwierząt. (fatalne skażenie wody)

Grupa bakterii Coli- Escherichia Coli, Citobacter, Enterobacter aerogenes i cloacae.

Sanitarna analiza bakteriologiczna wody obejmuje:

- oznaczenie ogólnej liczby kolonii bakterii 1 ml wody na podłożu agarowym standardowym

- wykrycie bakterii coli

Oznaczenia te wykonuje się zawsze równolegle x tej samej próbki.

Dla wód po uzdatnianiu i dezynfekcji, liczba kolonii bakterii przy posiewie 1 ml wody metodą płytkową nie może przekroczyć po 24 godzinach inkubacji w temp. 37 stopni Celsjusza 10, po 72 godzinach inkubacji w temp. 20 stopni Celsjusza 50.

Metody wykrywania bakterii grupy coli oparte są na :

- zdolności fermentowania przez te drobnoustroje laktozy z wytworzeniem kwasu mlekowego i CO2 w temperaturze 37 st. C lub 44 st. C w ciągu 48 godzin,

- tworzenie charakterystycznych kolonii na pożywce Endo,

Powszechne są dwie metody fermentacji probówkowej (FP) oraz filtrów membranowych (FM). Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia końcowy wynik badania wody metodą fermentacji probówkowej podaje się w postaci:

1. najbardziej prawdopodobnej liczby bakterii grupy coli w 100 mililitrach wody,

2. najbardziej prawdopodobnej liczby bakterii grupy coli typu kałowego w 100 mililitrach wody,

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie warunków jakim powinna odpowiadać woda do picai i potrzeb gospodarczych Dz.U z dani 15.06. 1977 roku nr 18, poz. 72 dla wody uzdatnieniu i dezynfekcji obowiązują następujące normy bakteriologiczne:

1. w 100 cm3 wody nie może być ni jednej bakterii grupy coli typu fekalnego,

2. najbardziej prawdopodobna liczba bakterii coli (NPL) w 100 cm3 wody nie może przekroczyć jeden,

---