Streszczenie rozdziału 7, PIENIĄDZ MIĘDZYNARODOWY,

Funkcje pieniądza:

1. miernik wartości,

2. środek płatniczy,

3. środek cyrkulacji,

4. środek tezauryzacji.

Miernik wartości - wyraża rzeczywistą wartość produktów i czynników wytwórczych wymienianych między różnymi podmiotami społecznego procesu gospodarowania.

Środek cyrkulacji - przy pośrednictwie w wymianie.

Środek tezauryzacji - środek gromadzenia bogactwa.

Postacie pieniądza - na początku łatwe do przewożenia towary (sól, sukno), potem metale i stopy metali (cyna, brąz), potem kruszce szlachetne w postaci złota i srebra i ostatecznie złoto.

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ:

• pierwszy międzynarodowy system walutowy (zbiór reguł, zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej)

• od około 1880r. do 1914r.

• kurs stały ale nie sztywny - wahający się w pewnych granicach - PUNKTACH ZŁOTA (fluktuacje kursów bieżących wobec tzw. mint parity)

Górny punkt złota - wyznaczony przez kurs parytetowy powiększony o koszty ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego.

Dolny punkt złota - określony przez kurs parytetowy pomniejszony o koszty wysyłki i ubezpieczenia złota.

Cechy:

• jednostka waluty narodowej każdego uczestnika sytemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczony w złocie, co było równoznaczne z funkcjonowaniem tzw. kursów sztywnych;

• w obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto (wg określonego parytetu), na waluty innych krajów - walutę wymienialną (wg określonego kursu parytetowego), a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej;

• władze finansowe poszczególnych krajów (np. BC) były zobowiązane do utrzymywania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i/lub przez kontrolę wielkości podaży pieniądz, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

MECHANIZM DOCHODOWY - w warunkach deficytu w bilansie handlowym→ następował spadek wydatków→mnożnik wydatków działa w dół→spadek wartości PKB→założenie określonej nie zmienionej dochodowej elastyczności popytu na import i eksport handlu zagranicznego→zmniejszenie importu i wzrost eksportu→bilans handlowy w równowadze→potem ewentualna nadwyżka w bilansie handlowym(pojawienia się nadwyżki - mnożnikowo rosną wydatki, PKB, import, eksport spada).

MECHANIZM CENOWY→deficyt w bilansie handlowym→spadek pieniądza w obiegu i w efekcie cen krajowych, bo odpływ kruszców z kraju→zwiększa się cenowa atrakcyjność eksportu, zmniejsza importu→wzrost eksportu i spadek importu→równowaga w bilansie handlowym→ewentualna nadwyżka.

SYSTEM WALUTY SZTABOWO-ZŁOTOWEJ:

• jeden zasadniczy wyjątek: określono w nim minimalna sumę wymiany waluty krajowej na złoto (ówczesna równowartość sztaby złota). Bezpośrednim tego efektem było zwiększenie się amplitudy wahań punktów złota, co m. in. sprzyjało spekulacji a zarazem destabilizacji kursów walut narodowych i pogłębianiu się kryzysu gospodarczego(skutek: wzrost ryzyka w międzynarodowych transakcjach).

• pozostałe cechy jak w systemie waluty złotej.

SYSTEM WALUTYDEWIZOWO-ZŁOTEJ:

• waluta danego kraju jest wymienialna na sztaby złota, ale wcześniej jest potrzebna jej wymiana (konwersja) na inną walutę wymienialną(np. dolar).

Podsumowania:

Oba systemy nie sprzyjały dostosowaniem międzynarodowym i zachowaniu płynności międzynarodowej, były mniej stabilne i mniej wiarygodne niż system waluty złotej.

Konsekwencje funkcjonowania tych systemów:

• spadek znaczenia złota jako pieniądza międzynarodowego (demoneteryzacja złota)

• zwiększenie amplitudy wahań bieżącego kursu rynkowego walut oraz dewiz, tj. krótkoterminowych należności zagranicznych, które nadal mogą występować jako międzynarodowe środki płatnicze

• zwiększenie swobody odpowiednich władz państwowych w kształtowaniu polityki fiskalnej i pieniężnej

• zwiększenie wpływu efektów polityki makroekonomicznej (w tym fiskalnej i pieniężnej) na kształtowanie sytuacji gospodarczej i politycznej w poszczególnych krajach i w świecie

• zwiększenie się różnic między siłą nabywczą różnych walut.

PRZEJŚCIE OD SYSTEMU WALUTY ZŁOTEJ DO SYSTEMU PIENIĄDZA PAPIEROWEGO:

• w okresie międzywojennym większość krajów nie była w stanie powrócić do pełnej wymienialności ich walut na złoto

• odstąpiono od systemu waluty złotej z wyjątkiem państw tzw. bloku złota (Belgia, Francja, Włochy, Holandia, Szwajcaria, Polska)

• obalenie dogmatu, że pieniądz papierowy musi mieć pokrycie w złocie i że trzeba dawać pierwszeństwo równowadze zewnętrznej nad wewnętrzną

• stosowano politykę eksportu bezrobocia - forsowanie eksportu przy jednoczesnym ograniczeniu importu.

Dzięki przejściu:

Zwiększały się możliwości manewru w zakresie polityki kursowej oraz możliwości oddziaływania przez władze na stan aktywności gospodarczej. Jednak ostateczny efekt był odwrotny do tego międzynarodowa nierównowaga płatnicza.

SYSTEM Z BRETTON WOODS:

• plan White'a (1944)

Cele systemu:

• przywrócenie wymienialności walut

• stabilizacja kursów walut

• stworzenie w ten sposób istotnych przesłanek szybkiego, swobodnego i korzystnego rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych.

ZASADY PODWÓJNEGO SYSTEMU WALUTOWEGO BW(Bretton Woods):

• złoto jest głównym środkiem rezerwowym i płatniczym;

• parytety wymienialnych walut narodowych zostaną określone w złocie lub USD wymienialnych na złoto przez banki systemu Rezerwy Federalnej tego kraju;

• USA będą konwertować(wymieniać) każdą walutę na złoto(i odwrotnie) przy utrzymaniu stałej jego ceny w wysokości 35 USD za tzw. uncję trojańską złota;

• kursy bieżące wymienialnych walut narodowych mogą się wahać wokół ustalonego kursu parytetowego tylko w wąskich granicach +/−1%, tj. jeden procent w górę lub w dół od kursu parytetowego;

• w momencie zbliżania się kursu bieżącego wymienialnej waluty narodowej do odchyleń+1% władze monetarne są zobowiązane do odpowiedniego interweniowania na rynkach pieniężnych;

• w przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty poszczególne kraje członkowskie mają możliwość skorzystania ze specjal­nych kredytów Międzynarodowego Funduszu Walutowego;

• zmiany poziomu (w górę lub w dół) oficjalnego kursu waluty narodowej kraju członkowskiego MFW większe niż 10% są możliwe jedynie za zgodą odpowiednich władz Funduszu.

Podsumowanie, chodziło o:

• utrzymanie stałego zaufaniu do dolara amerykańskiego- USD (a także do kilku innych walut rezerwowych);

• wzrost płynności międzynarodowej w warun­kach utrzymywania stałej ceny złota w USD.

UPADEK SYSTEMU BRETTON WOODS:

• zbyt rygorystyczne założenia;

• narastające trudności płatnicze USA i zmniejszenie zaufania do dolara.

Rozwiązanie po upadku systemu:

• priorytetowym celem krajów członkowskich jest utrzymanie wymie­nialności walut narodowych na inne lub tworzenie warunków sprzyjających osiąganiu tego stanu;

• kraje członkowskie MFW mają swobodę wyboru, jeśli chodzi o reguły kształtowania kursu wymiennego, z tym że władzę MFW muszą być informowane o kształtowaniu się tych reguł, a zarazem są, uprawnione do wydawania odpowiednich opinii;

• w międzynarodowym systemie walutowym rola złota będzie się zmniejszać im korzyść walut wymienialnych oraz SDR jako istotnego składnika rezerw dewizowych.

REGIONALNE SYSTEMY WALUTOWE:

Znane strefy w okresie międzywojennym:

• szterlingowa(funta brytyjskiego),

• franka francuskiego,

• franka belgijskiego,

• guldena holenderskiego,

• escudo portugalskiego.

Celowość tworzenia regionalnych systemów walutowych:

W warunkach występowania poważnych zakłóceń w międzynarodowych stosunkach ekonomicznych, przy powszechnych ograniczeniach dewizowych i występowaniu istotnych trudności z przywróceniem w wielu krajach wymie­nialności walut i wielostronności rozliczeń, tworzono regionalne strefy (obsza­ry)walutowe. Miały one istotne znaczenie w procesie stopniowego uelastycz­niania systemu rozliczeń bezdewizowych.

<GDY WALUTY KILKU KRAJÓW BYŁY SILNE POWIĄZANE Z WALUTĄ INNEGO KRAJU.>

EUROPEJSKA UNIA PŁATNICZA:

• utworzona w celu w celu przywrócenia wymienialności walut oraz uwielostronnienia rozliczeń międzynarodowych

• istota działania EUP sprowadzała się do przydzielania, przez nadzorujący jej działalność Bank Rozrachunków Międzynarodowych, każdemu z 15 krajów zachodnioeuropejskich rachunków w jednostce rozliczeniowej o parytecie równym dolarowi amerykańskiemu USD. Na takim rachun­ku każdy z tych krajów mógł się zadłużyć lub gromadzić należności. Każdy zadłużony kraj mógł korzystać z kredytu Unii do określonej kwoty, a jednocześnie każdy kraj „nadwyżkowy" był zobowiązany do udzielania Unii kredytu też do wysokości przyznanej mu kwoty. Kraje te rozliczały się jednak wyłącznie z Unią jako odrębnym podmiotem. Kredyty z Unii i jej wierzytelności były oprocentowane.

EUROPEJSKI SYSTEM WALTOWY - ESW 1978r. składała się z 3 elementów:

• europejska jednostka walutowa - ECU - 4 funkcje:

1. wskaźnik kształtowania się kursów walut narodowych,

2. podstawa określania tzw. wskaźnika rozbieżności,

3. środek płatniczy w roz­liczeniach między bankami centralnymi krajów członkowskich Unii Europej­skiej,

4. składnik rezerw walutowych krajów członkowskich.

• mechanizm kursów walutowych,

• systemu kredytowego.

ETAPY TWORZENIA EUROPEJSKIEJ UNII WALUTOWEJ:

1. Etap − zakończył się w Traktacie z Maastricht, (ustalono na nim kryteria konwergencji. Włączenie członków EWG, EUROATOMu i EWWiS do ESW, osiągniecie pełnej i nieodwracalnej wymienialności walut, usztywnienie kursów walutowych, całkowita liberalizacja przepływów kapitałowych, integracja rynku finansowego.)

2. Etap −

• od 1 stycznia 1994r. - utworzenie instytucji niezbędnych do funkcjonowania Europejskiej Unii Walutowej, czyli: Europejski Instytut Walutowy→Bank Centralny Unii Europejskiej

• 1 stycznia 1999r. usztywniono kursy walut większości krajów UE wprowadzono EURO, a Europejski System Banków Centralnych - ESCB pozostaje wyłącznym emitentem EURO i realizuje jednolitą politykę pieniężną w strefie euro.

PAKT STABILNOŚCI I WZROSTU(PSiW):

Polityk budżetowa i fiskalna jest nadal zdecentralizowana w UE, prowadzi ją każde odrębne państwo. Dlatego wprowadzono ograniczenia(na wniosek Niemiec). PSiW→określono system sankcji wobec krajów członkowskich UE, które nie dostosują się do postanowień z Maastricht. Aby zdecentralizowana polityka fiskalna nie stanowiła zagrożenia dla funkcjonowania jednolitej polityki pieniężnej, stabilności cen i stabilności EURO.

MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY(MFW):

Zadania MFW:

• rozwój współpracy monetarnej służącej stabilizacji międzynarodowego sys­temu walutowego(MSW);

• tworzenie multilatereralnego systemu regulowania bieżących należności ty­tułu transakcji między krajami członkowskimi i eliminowanie restrykcji dewizowych hamujących wzrost handlu światowego.

Funkcje MFW:

• regulacyjną,(ustanowienie międzynarodowych norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych);

• kredytową, (dostarczanie krajom członkowskim dodatkowych środków finansowych;

• konsultacyjną, (stworzenie krajom członkowskim miejsca konsultacji i wymiany doświadczeń oraz doradztwa gospodarczego);

• kontrolną, (nadzorowanie przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i wykorzystania kredytów zgodnie z ustalonymi wcześniej celami).

Rada Gubernatorów - organ uchwałodawcy i zarządzający MFW(gubernatorzy i ich zastępcy z poszczególnych krajów członkowskich).

Rada Administracyjna - organ wykonawczy(22 dyrektorów).

Zasoby MFW:

⇒ogólne(składają się na zasoby zwykłe)

⇒pozostałe.

ZASOBY ZWYKŁE ⇒ głównie zasoby z tytułu kwot udziałowych krajów członkowskich, środki z odkupu walut, środki z operacji wspomagających budżety krajów członkowskich, oprocen­towanie lokat, a przede wszystkim specjalne prawa ciągnienia (SDR).

SDR-y:

• od 1970r.;

• pieniądz międzynarodowy tworzony przez MFW nie wymagający żadnego pokrycia (finducjary) cieszący się zaufaniem krajów członkowskich i pełniący pod­stawowe funkcje pieniądza międzynarodowego(miernik wartości, środek płatniczy, środek tezauryzacji);

• PODSTAWOWA JEDNOSTKA ROZLICZENIOWA;

• Są podporządkowywane podstawowym regułom funkcjonowania MFW(cała ewidencja MFW jest prowadzona w SDR-ach)

• „pieniądz nie poparty potencjałem produkcyjnym żadnej gospodarki, która dawałaby mu tym samym zabezpieczenie”.

POMOC KREDYTOWA MFW:

⇒kredyty służą głównie jako pomoc w likwidowaniu deficytu bilansów płatniczych;

⇒podstawowe udogodnienia kredytowe - transza rezerwowa (bezwarunkowa i bezpłatna możliwość dokonania przez każdy kraj członkowski MFW zaku­pu SDR lub walut innych krajów w zamian za walutę narodową do wysokości kwoty udziałowej) +4 transze kredytowe(uwarunkowane i płatne);

⇒stałe udogodnienia kredytowe - przyznawane m.in. krajom ma­jącym trudności w równoważeniu bilansu płatniczego, krajom uzależnionym od eksportu artykułów rolno-spożywczych i surowców, a także krajom trans­formującym i/lub restrukturyzującym swoje gospodarki narodowe;

⇒czasowe udogodnienia kredytowe − warunkowo i odpłatnie udzielane w związku z defi­cytem bilansu płatniczego spowodowanym nagłym wzrostem cen surowców (zwłaszcza ropy naftowej) czy na finansowanie tzw. zapasów buforowych

POJĘCIA:

Rynek walutowy(dewizowy) - ogól podmiotów dokonujących transakcji wymiany walut oraz mechanizm ekonomiczny umożliwiający prze­prowadzanie tych transakcji.

Dzięki jego funkcjonowaniu możliwa jest nieustanna wycena walut obcych(kursy walutowe).

Kursy walutowe:

• oceniają ograniczoność zasobu tych walut;

• zapewniają też porównywanie cen towarów i usług oraz wycenę zasobów produkcyjnych w rożnych krajach.

Podział rynku walutowego:

1. ze względu na dominację jego uczestników

• rynek krajowy(narodowy) - podmioty z tego samego kraju, które nabywają bądź zbywają różne waluty obce;

• rynek międzynarodowy - występuje, gdy transakcje dewizowe są zawierane również przez podmioty z innych krajów.

1. kryterium swobody dokonywania wymiany walut:

• wolny rynek dewizowy - istnieje w krajach o walucie w pełni wymienialnej (podmioty gospodarcze mogą bez ograniczeń wymieniać walutę ­tego kraju na waluty obce, a kurs walutowy kształtuje się na rynku w wynik swobodnej gry sił rynkowych)

• reglamentowany rynek dewizowy - nie ma swobody wymiany waluty krajowej na waluty obce (wszelkie płatności w stosunkach z zagranicą podlegają regulo­waniu administracyjnemu). Waluta kraju, który stosuje ograniczenia walutowe, jest zazwyczaj walutą niewymienialną.

• pośredni rynek dewizowy(heterogeniczny) - występuje wówczas, gdy państwo reglamentuje pewne sfery obrotu dewizowego, pozostawiając inne poza zakresem oddziaływania bezpośrednich ograniczeń dewizowych, występują najczęściej, np. reglamentacji mogą podlegać operacje dewizowe osób krajowych(rezydentów),a obrót dewizowy osób zagranicznych (nierezydentów) jest swobodny ⇒zewnętrzna wymienialność walut w danym kraju.

1. ze względu na sposób zorganizowania rynku:

• rynki nieformalne -uczestnicy rynku nie są ograniczani w dostępie do rynku ani regulaminami, ani innymi obowiązującymi formami organizacyjnymi(stosują się tylko do przepisów prawa i zwyczajów handlowych)

• rynki formalne - uczestnicy są obowiązani regulaminem. Są to na przykład: giełdy dewizowe i giełdy terminowe.

1. kryterium terminu przepływu strumieni walut

• rynek kasowy(bieżący, natychmiastowy) - waluty są stawiane wzajem­nie do dyspozycji przez strony transakcji dewizowej w ciągu 2 dni roboczych od dnia zawarcia transakcji. Na przykład spot - notowania bieżące.

• rynek terminowy - waluty są dostarczane w określonym terminie przyszłym, dłuż­szym niż 2 dni robocze. Na przykład - forward.

OBRÓT DEWIZOWY POZAGIEŁDOWY - przypada na niego ponad 90% łącznych obrotów dewizo­wych w świecie.

OBRÓT DEWIZOWY GIEŁDOWY - walutami obraca się zarówno na giełdach dewizowych, i terminowych.

RYNEK DEWIZOWY - (forma handlu dewizowego). zakup i sprzedaż dewiz za walutę narodową lub inne dewizy według cen (kursów) ustalanych przez strony w zawieranych transakcjach dewizowych. Handel ten dokonuje się miedzy bankami tych samych bądź różnych obszarów walutowych, również między bankami a podmiotami pozabankowymi z tych samych lub rzadziej różnych obszarów walutowych.

SEGMENTY NARODOWYCH RYNKÓW DEWIZOWYCH:

1. segment tworzony przez bank centralny i inne banki, głównie banki komercyjne, które są uprawnione do prowadzenia operacji dewizowych(bankami dewizowymi);

2. segment tworzony przez banki dewizowe i ich klientelę pozabankową;

3. segment tworzony przez banki dewizowe.

MARKET MAKER - podmiot organizujący rynek, jest stale gotowy do kwotowania kursów walutowych i zawieranie według nich transakcji.

CECHY WSPÓŁCZESNEGO RYNKU DEWIZOWEGO:

• rynek zdecentralizowany o globalnym zasięgu, działającym nieprzerwanie w skali światowej;

• największy i najdoskonal­szy rynek międzynarodowy;

• ma największą płynność w porównaniu z innymi rynkami;

• rynek o największej dynamice wzrostu;

• obroty przekraczają już 1,5 bln dolarów dziennie, czyli około 400 bln dolarów rocznie;

• rynek jest ten bliski teoretycznemu ideałowi rynku doskonałego, gdyż: przedmiot obrotów (dewizy) jest homogeniczny i występuje w obfitości;

• liczni są uczestnicy rynku po stronie podaży i popytu;

• duża przejrzystość rynku;

• duża szybkość reakcji uczestników rynku dzięki użyciu nowoczesnych środków łączności i możliwości prowadzenia handlu nieprzerwanie w skali światowej.

DEWIZY - zagraniczne należności pieniężne, które ze względu na swoją formę i płynność mogą być użyte jako środek zapłaty w obrocie międzynarodowym(należności banków ulokowane na rachunkach a vista u ich korespondentów zagranicz­nych + weksle i czeki na walutę obcą i płatne za granicą) .

HANDEL KASOWY I HANDEL TERMINOWY:

Handel Kasowy - transakcje dewizowe(bieżące, natychmiastowe)- spot - są zawierane zasadniczo na warunkach wzajemnego postawienia walut do dyspozycji kontrahentów w ciągu drugiego dnia roboczego od momentu zawarcia transakcji. Czasem strony transakcji ustalają, że dostawa walut nastąpi w ciągu jednego dnia roboczego, a nawet jeszcze w tym samym dniu. Kursy walut stosowane w takich transakcjach są nazywane kursami bieżącymi lub kasowymi).

Handel terminowy - transakcji dewizowe, określane mianem terminowych czy forward, są zawierane na warunkach wzajemnego postawie­nia walut do dyspozycji stron w określonym terminie późniejszym, który przekracza zwyczajowe 2 dni robocze występujące w transakcjach kasowych.

1

---