Definicje pracy z punktu widzenia fizyki, ekonomii i fizjologii.
fizyki- iloczyn siły i drogi
ekonomii- to wszelkie czynności człowieka zmierzające do wytworzenia czegoś
fizjologiczna- to taki stan organizmu w którym zostaje zużyta większa ilość energii niż w stanie spoczynku
Rodzaje zmęczenia występującego u kierowców
Rodzaje zmęczenia u kierowców wymienić i scharakteryzować.
- mięśniowe- zgromadzenie się produktów materii ( np. kwasu mlekowego) oraz obciążenie statyczne ( jednakowa pozycja)
- sensoryczne- obniżona reaktywność narządów zmysłów ( np. obciążenie zmysłu wzroku- oślepienie przez inne pojazdy czy słońce i słuchu)
- umysłowe- obniżenie funkcji poznawczych, będące skutkiem obciążenia uwagi oraz monotonii warunków jazd, spowodowanych koniecznością ciągłego skupienia
- emocjonalne- odpowiedź na działanie czynników stresowych ( presja czasu, konflikty z pasażerami)
Monotonia i hipokinezja w pracy - sposoby ograniczania tych zjawisk.
MONOTONIA-Stan obniżonej aktywności psychicznej wywołany przez specyficzne warunki pracy; szczególna postać zmęczenia, którą można odczuwać przy wykonywaniu pracy prostej i niewyczerpującej.
WPŁYW:
obniżone zużycie tlenu;
obniżenie ciśnienia krwi;
zmęczenie i senność;
obniżenie czujności;
otępienie;
znużenie;
zniechęcenie;
apatia;
spowolnienie ruchów
Zapobieganie:
-właściwe rozłożenie przerw w pracy
- gimnastyka
-słuchanie muzyki
-wymienność operacji roboczych
Hipokinezja i jej wpływ na człowieka.
ogólne ograniczenie ruchliwości motorycznej człowieka, zmniejszone zaangażowanie mięśni i układu kostnego w procesie wykonywania pracy, powodujące negatywny wpływ na samopoczucie i wydolność fizyczną człowieka.
Sposoby ograniczania: stosowanie przerw, zmienianie pozycji siedzenia, wykonywanie ćwiczeń
rozciągających.
Wpływ wysokich i niskich temperatur na wydajność pracy.
Temperatura/ciepło - na dyskomfort cieplny najsilniej narażeni są hutnicy, górnicy, robotnicy budowlani. Stan, w którym warunki cieplne możemy określić jako przyjemne to komfort cieplny lub klimat przyjemny. Wówczas ilość wytwarzanego przez organizm ciepła jest zbliżona do ilości oddawanego ciepła (wyrównany bilans ciepła).
Praca umysłowa oraz fizyczna jest efektywniejsza w warunkach komfortu cieplnego.
Klimat znośny - jeśli odczuwamy chłód lub gorąco i organizm musi włączyć mechanizmy regulacyjne
Klimat nieprzyjemny - jeśli mechanizmy regulacyjne organizmu muszą być wspomagane sztucznym ogrzewaniem lub chłodzeniem
Klimat nie do wytrzymania - gdy żadne środki nie są w stanie zrównoważyć bilansu cieplnego
Niska temperatura wydłuża czas reakcji, obniża równowagę i powoduje trudności w koncentracji.
Temperatura efektywna to sumaryczny efekt działania temperatury powietrza, wilgotności względnej i ruchu powietrza na człowieka.
W nieruchomym powietrzu o temp. 23o C przy 20 % wilgotności względnej powietrza, temp. efektywna jest tak samo odczuwalna jak 18o C przy 50% wilgotności.
Ośrodek termoregulacji w mózgu wywiera wpływ na naczynia krwionośne skóry, mięśnie i gruczoły potowe.
W czasie bardzo zimnej kąpieli wytwarzanie ciepła przez organizm zwiększa się pięciokrotnie.
Przystosowanie się do pracy w wysokiej temperaturze:
- okres kilku dni, temperatura ciała osiąga 39,5oC, tętno 250/min
- 4-6 miesięcy, wzrost wydzielanego potu, redukcja tkanki podskórnej.
Co to jest mikroklimat miejsca pracy.
Mikroklimat- jest to złożony element środowiska pracy, obejmujący zespół warunków klimatycznych występujących lub sztucznie wytwarzanych w pomieszczeniu. Składa się z temperatury, ciśnienia oraz wilgotności, które wywierają wpływ na: samopoczucie człowieka, jego sprawność fizyczną i umysłową, wydajność pracy oraz stan zdrowia. Mikroklimat decyduje o gospodarce cieplnej organizmu. Wyróżnia się klimat znośny(wytwarzane są dodatkowe mechanizmy regulujące), nieprzyjemny(stosowanie sztucznego chłodzenia lub ogrzewania) i nie do wytrzymania(ośrodki ochronne nie wystarczają). Mikroklimat opiera się na 3 czynnikach: temperatura efektywna, źródło promieniowania cieplnego oraz wielkość wysiłku fizycznego.
Robocze narządy czynności ruchu, rola mięśni poprzecznie prążkowanych - czerwonych i białych, objawy zmęczenia mięśnia.
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana(szkieletowa)- funkcjonowanie tych mięśni opiera się na działaniu woli człowieka.(używa ich do poruszania się)
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana(serca)- ich praca nie podlega kontroli świadomości człowieka
Mięśnie białe- zwane szybkimi. Kurczą się szybciej i silniej, lecz szybko tracą rezerwy energetyczne i ulegają zmęczeniu(używane przy krótkotrwałych wysiłkach o dużym nasileniu)
Mięśnie czerwone- są używane podczas długotrwałych wysiłków w umiarkowanym nasileniu.
Zmęczenie-przejściowe zmniejszenie zdolności do aktywności, pojawiające się w wyniku wysiłku na skutek różnych zmian natury biologicznej zachodzących w organizmie.
Zmęczenie mięśniowe-przy intensywnej pracy mięśni ilość dostarczonego przez krew tlenu jest niewystarczająca. W wyniku przemiany glukozy powstaje wówczas kwas mlekowy, który nagromadza sie i zakwasza środowisko. Mięśnie pracują coraz wolniej i na koniec nie są zdolne do dalszej pracy, po krótkim wypoczynku, gdy nagromadzone kwaśne produkty przemiany materii zostaną usunięte i nastąpi odnowienie zapasów glikogenu mięśniowego- mięśnie znów mogą podjąć pracę.
Objawy: powstawanie tzw. przykurczy, wydłużenie czasu skurczu i rozkurczu, spada siła skurczu mięśnia.
Praca a układ ruchu - ruchy wrodzone i dowolne, rola odruchów warunkowych.
ruchy wrodzone-trwałe reakcje na bodźce, które przez całe życie przebiegają tak samo:
-wydzielanie śliny na widok pokarmu
-odruch ścięgna Achillesa, średnicy na światło
-odruchy obronne- bodźce termiczne, mechaniczne, ukłucie
-odruchy instynktowne: kaszel, kichanie, odruchy wymiotne
ruchy dowolne-mogą zostać zapoczątkowane przez bodziec czuciowy, emocjonalny
-przebieg kolejności ruchów może być dowolnie modyfikowany
-to samo zadanie ruchowe może zostać wykonane różnymi sposobami
-są wyuczone, mogą być wytrenowane
-przebiegają przy udziale świadomości, ograniczonym w miarę automatyzacji ruchu
-sterowane gł. przez ośrodki korowe przy współudziale móżdżku i jader podstawy
rola odruchów warunkowych- są to odruchy nabyte, ich podstawą jest trening. Wykonywane są w sposób zamierzony, zaplanowany i celowy.
Zmiany w organizmie po rozpoczęciu pracy. Wpływ wyćwiczenia i treningu.
Do bodźców kształtujących organizm zaliczamy pracę ludzką. Współcześnie jej rola maleje, często z ujemnym skutkiem fizjologicznym i morfologicznym.
Prawidłowy rozwój gwarantuje aktywność ruchowa, jest nierozłącznym elementem życia. Brak tego czynnika powoduje choroby, szybsze starzenie się, zachodzą procesy patologiczne.
Zmiany pod wpływem wysiłku fizycznego:
- wzrost czynności układu oddechowego i krążenia,
- zmiany w napięciu układu nerwowego,
- zmiany w budowie mięśni,
- „wyćwiczenie”
Końcowym efektem zachodzących zmian w organizmie pod wpływem pracy jest pojawienie się hipertrofii roboczej
Psychospołeczne aspekty rekreacji ruchowej
*pozytywne: ogólny wzrost poziomu życia, wyeliminowanie wielu chorób, poszerzenie się horyzontów poznawczych ludzi, całkowite uzależnienie się od warunków środowiskowych.
*negatywne: degradacja środowiska naturalnego, powstanie wielu nieznanych wcześniej zagrożeń
Przeciążenie psychiczne, stres , niehigieniczny tryb życia powodują choroby cywilizacyjne.
Reakcją ruchową możemy:
- kompensować brak ruchu,
- neutralizować stresy i przeciążenia psychiczne,
- zapobiegać występowaniu szeregu chorób,
- kształtować ciało i osobowość,
- regenerować siły fizyczne i psychiczne,
- rozwijać zainteresowania,
- zaspokajać różnorakie potrzeby,
Istotą rekreacji jest:
- dostarczanie radości, zadowolenia, odprężenie relaks, obniżenie poziomu samokontroli emocjonalnej,
- dobrowolność - poczucie swobody wyboru i możliwości,
- bezinteresowność - brak motywów ekonomicznych przy podejmowaniu działań
Psychospołeczne skutki uprawiania rekreacji ruchowej:
- zmniejszenie poziomu lęku,
- poprawa snu,
- łatwiejsze zasypianie,
- wyższa subiektywna ocena własnego samopoczucia,
- ułatwianie człowiekowi przystosowanie się do szybko zmieniających się warunków życia poprzez rozładowanie stresów, zapobieganie chorobom, podnoszenie sprawności fizycznej,
- ukształtowanie stosunków międzyludzkich,
- rozwijanie uzdolnień,
- pielęgnacja zdrowia i urody,
- ukształtowanie charakteru, stymulowanie rozwoju, rozbudzanie zainteresowań.
Wpływ aktywności fizycznej na układ krążenia
Układ krążenia:
- serce dostosowuje się do nowych, większych wymagań, zmuszane do częstego wysiłku,
- wzrost i powiększenie się zdolności do przepompowania krwi,
- większe poczucie komfortu,
- dystrybucja energii cieplnej i ochrona przed przegrzaniem,
- transport substratów energetycznych tkanki tłuszczowej, hormonów, metabolitów,
- większy dopływ krwi tętniczej,
- większa objętość serca,
- wzrost pojemności minutowej,
- spowolnienie tętna spoczynkowego,
- zmiany przystosowawcze układu do zwiększonego wysiłku fizycznego,
Wpływ aktywności fizycznej na układ kostny i mięśniowy. Zjawisko hipertrofii roboczej?
Układ ruchu
*układ kostny:
- zwiększenie warstwy substancji zbitej i osteonów,
- zmiana struktury i układu beleczek kostnych,
- zmienia się skład chemiczny, zwiększenie ilości substancji organicznych i soli mineralnych,
- kształtowanie powierzchni stawowych,
- elastyczność i sprężystość torebek stawowych i więzadeł,
- zwiększenie zakresu ruchomości w stawie
*mięśnie:
- zapobiega gromadzeniu się substancji zapasowych,
- przyrost masy mięśniowej,
- zwiększenie wielkości i liczby włókien mięśniowych,
- lepsze zaopatrzenie w tlen,
- obniżenie ryzyka depresji u osób starszych,
- kształtujący wpływ na układ kostny (np. tzw. gorset mięśniowy),
- wzrost liczby otwartych naczyń włosowatych,
- zwiększenie odporności na zmęczenie,
- wzrost ilości substancji energetycznych w mięśniach,
- lepsze ukrwienie mięśnia
- lepsze zaopatrzenie w tlen i glikogen,
Hipertrofia robocza- są to normalne, a nie patologiczne zmiany, zachodzące w
strukturze i funkcji organizmu prowadzące do przystosowania się do zwiększonego
wysiłku związanego z wyspecjalizowaną forma pracy czy treningu. Proces hipertrofii
pojawia się we wszystkich układach organizmu ludzkiego.
Wpływ systematycznej aktywności ruchowej na reakcje immunologiczne i układ odpornościowy
Od wielu lat obserwuje się związek między objętością i intensywnością treningu, a stanem
odporności osób trenujących. Obserwacje lekarzy dowodzą, iż umiarkowane wysiłki fizyczne
wpływają na ogół korzystnie na układ immunologiczny, a tym samym na poziom odporności
organizmu.
Średnie ryzyko zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych posiadają osoby nie
trenujące. Ich ryzyko zachorowania znajduje się w środkowej części krzywej. W dolnej części
krzywej są osoby o najmniejszym ryzyku zachorowania - są to osoby uprawiające trening
zdrowotny. Natomiast na szczycie krzywej znajdują się osoby o największym ryzyku
zachorowań, tj. osoby przeciążone treningiem fizycznym.
Badania przeprowadzone u osób uczestniczących w aktywności ruchowej typu
rekreacyjnego nie wykazały istotnych zmian w obrazie biało krwinkowym. Wzrost liczby
limfocytów T, limfocytów C i białek odpornościowych był statystycznie nieistotny.
Wydaje się, że dla każdego organizmu istnieje indywidualna wielkość aktywności
ruchowej, która powoduje wzrost odporności organizmu. Przekroczenie jej w kierunku in plus
powoduje spadek odporności, natomiast zbyt mała aktywność ruchowa nie wywołuje zmian.
Dotychczasowe wyniki badań potwierdzają hipotezę, że umiarkowany trening
wytrzymałościowy poprawia odporność, natomiast trening prowadzący do przeciążenia
organizmu - osłabia mechanizmy odpornościowe.
Wpływ aktywności ruchowej na układ immunologiczny:
- zwiększa produkcję limfocytów,
- powstawanie „wspomnień immunologicznych”,
- wzrost stężenia properdyny (zwalczanie bakterii pierwotniaków oraz nieprawidłowych czerwonych krwinek),
- wzrost stężenia immunoglobuliny,
- niszczenie drobnoustrojów (fagocytoza) po przyłączeniu się do antygenu substancji zwanych opsoninami,
- wzrost aktywności monocytów.
Wysiłek może zmniejszać ryzyko szeregu nowotworów takich jak: rak piersi, jelita grubego.
Ruch zapobiega otyłości, cukrzycy, miażdżycy.
Praca a narządy zmysłów (wzrok, słuch, węch, smak, zmysł dotyku).
wzrok - związany z okiem, umożliwia rozpoznawanie fal elektromagnetycznych w widzialnym zakresie (światła). Ponieważ jedne receptory odpowiedzialne są za rozpoznawanie koloru(częstotliwość fali), a inne za rozpoznawanie jasności, można wzrok uważać za zmysł składający się w dwóch osobnych zmysłów.
smak - związany z językiem i jamą ustną. Rejestruje cząsteczki chemiczne. Istnieją co najmniej cztery rodzaje receptorów na języku, dlatego czasami są uważane za cztery różne zmysły, zwłaszcza, że każdy z receptorów przekazuje informacje do innej części mózgu. Cztery znane receptory wykrywają smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. Piąty receptor, "umami", został odkryty w 1908 i jego istnienie zostało potwierdzone w 2000. Receptor umami rozpoznaje kwas glutaminowy występujący w mięsie i będący przyprawą (jako glutaminian sodu). Istnieją także teorie, według których człowiek potrafi również rozpoznawać smak "metaliczny" i smak tłuszczu.
węch - związany z nosem, rejestruje cząsteczki chemiczne. W przeciwieństwie do smaku, zapach rozpoznawany jest przez setki różnych receptorów, z których każdy rozpoznaje inne cząsteczki.
dotyk - bodźce czuciowe
Style kierowania pracą i sytuacje podejmowania decyzji.
a)
Styl |
Autokratyczny |
Autokratyczny życzliwy |
Konsultacyjny |
Partycypacyjny |
Dbałość o personel |
żadna |
postawa ojcowska |
średnia dbałość |
wysoki poziom dbałości |
Stosunki: przełożony-podwładny |
zupełny brak zaufania |
z dystansem |
bardzo dobre |
serdeczne |
Partycypacja |
decyzje podejmuje kierownik |
kierownik akceptuje: sugestie, opinie |
decyzje konsultowane |
wymiana idei, partycypacja w decyzjach |
System motywacyjny |
strach, sankcje, nagrody okazjonalne |
system premiowania, niewielka obawa przed sankcjami |
nagradzanie, sankcje okazjonalne |
nagradzanie na podstawie partycypacji |
Atmosfera solidarności |
nie istnieje |
słaba |
dość silna |
bardzo silna |
b)
-źle zakreślone problemy,
-niepewna dynamika otoczenia,
-zmieniające się, źle zdefiniowane, konkurencyjne cele,
-działania w błędnym kole,
-ograniczenia czasu,
-szansa/ryzyko wysokich zysków/strat - wiele osób uwikłanych w decydowanie,
-grupowe cele i normy.
Stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy. Struktury formalne i nieformalne.
CZYM SĄ STOSUNKI SPOŁECZNE ORAZ JAK JE DZIELIMY?
Stosunki społecznie międzyludzkie i interpersonalne. Można stosować w sposób zamienny dla naszych potrzeb.
Stosunki społeczne - oddziaływanie wzajemne ludzi na siebie w grupie, jest to również wzajemne oddziaływanie państw na siebie, oddziaływanie osoby na grupę. Aby oddziaływanie było skuteczne, to druga strona musi tego chcieć.
Stosunki międzyludzkie - st. Między ludźmi w małej grupie społecznej, a członkowie grupy przebywają ze sobą w sposób względnie stały, znają się i kontaktują.
Stosunki interpersonalne - międzyosobowe, międzyludzkie, częściej występują na gruncie psychologii społecznej. Są to wzajemne stosunki pomiędzy 2 osobami, a tekże między osobą, a małą grupą.
Definicja stosunków społecznych - to wszelkie przejawy oddziaływania ludzi na siebie, a w szczególności:
system wzajemnych oddziaływań między 2 partnerami na gruncie określonej platformy, stan wzajemnych zależności między ludźmi (partnerami) - system wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie oparty na obowiązujących zasadach i regułach postępowania ludzi wobec siebie. Dzieli się na:
a) normy formalne i nieformalne
b) system wartości
c) zasady współżycia między ludźmi
układ zawierający następujące elementy : 2 partnerów (osoby, grupy), jakiś łącznik, czyli przedmiot (postawa, interes, sytuacja, wartość, pogląd, itp.) stanowiący platformę tego stosunku oraz pewien układ powinności i obowiązków które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.
STOSUNKI SPOŁECZNE DZIELĄ SIĘ NA:
stosunki rzeczowe (ekonomiczne) - własnościowe, produkcji (pracy), klasowo-warstwowe i podziału dóbr - są to stosunki które tworzą się w wyniku pracy
stosunki osobowe (człowiek-człowiek) - stos. Rodzinne, koleżeńskie, sąsiedzkie i:
1. Jako organizację formalną - jest to układ stosunków oficjalnych określonych przepisami prawnymi, np. regulamin. Formalną organizację zakładu pracy określają cztery podstawowe elementy:
specjalizacja - będąca następstwem społecznego podziału pracy i porządkująca podział funkcji,
hierarchia władzy - określająca stanowisk i zależności służbowych,
procedura w zakresie łączności i przepływu informacji, warunkująca sprawne zarządzanie firmą,
koordynacja - gwarantująca prawidłowe współdziałanie poszczególnych ogniw organizacyjno - produkcyjnych i usługowych zakładu pracy.
2. Jako organizację nieformalną - to układ stosunków nieoficjalnych, składających się z sieci stosunków osobistych i grupowych, które w przeciwieństwie do układu formalnego, nie są regulowane oficjalnymi przepisami, lecz przez zespół norm i reguł tzw. niepisanych i zwyczajowych. Charakteryzuje się rodzajem więzi, odmiennością norm, sposobem regulowania ludzkich zachowań, typem kształtowania się stosunków międzyludzkich itp.
Charakterystyka stresu psychicznego. Przyczyny zaburzeń emocjonalnych. Aktualne i następcze objawu stresu.
stres - wymaganie wobec organizmu aby dostosować się do określonej sytuacji. Pewien poziom stresu jest niezbędny
Czynniki wywołujące stres psychiczny. Reakcje następcze i mechanizmy obronne.
Czynniki wywołujące stres psychiczny= stresory:
*rodzinne - oczekiwania rodziny w stosunku do jej członków,
*indywidualne,
*społeczne i środowiskowe,
*organizacyjne - nadmierne obciążenie pracą,
to bodźce reakcji stresowej, mogące mieć różny charakter ( zewnętrzny i wewnętrzny) i różną moc oddziaływania na ludzi. Silne stresory to: zagrożenie, przeciążenie, zagrożenie, zakłócenie, trudna sytuacja życiowa.
a) faza mobilizacji: przygotowuje organizm do walki i ucieczki, z reguły pomaga to organizmowi w osiągnięciu celu
b) faza krytyczna: gdy siła oddziaływania lub ( i ) czas działania stresora zwiększy się, nadmiernie wydziela się adrenalina, co może skutkować zwiększeniem zapadalności na różne choroby- obniżenia odporności
c) destrukcji- organizm przejawia wzmożona agresję( może to skutkować dokonaniem przestępstwa lub zbrodni), organizm przejawia apatię i zmęczenie, aż do całkowitej utraty kontaktu z otoczeniem
Mechanizmy obronne: krzyk, płacz, wyładowanie emocji, wydzielanie potu, czerwienienie, uciekanie, walka, popełniamy przestępstwo
Czynniki mające wpływ na wydajność pracy wg teorii human relation.
Humanum relations (inna nazwa: szkoła behawioralna) - termin oznaczający szkołę stosunków międzyludzkich. Ruch został zapoczątkowany przez Eltona Mayo i jego eksperyment nazwany efektem Hawthorne'a. Według tej szkoły organizację stanowią ludzie, którzy pozostają w przyjaznych stosunkach. Szkoła behawioralna wniosła do zarządzania element stosunków międzyludzkich i element humanizacji pracy.
Założenia szkoły behawioralnej:
Współczesna technologia - daleko posunięty podział pracy dla specjalizacji utrudnia zaspokojenie tych potrzeb w sytuacji pracy, dlatego ludzie poszukują możliwości ich zaspokojenia w stosunkach nieformalnych tworząc nieformalne grupy.
Wysokie morale i zadowolenie można uzyskać stosując metody i techniki zarządzania ukierunkowanego na ludzi, a nie tylko na zadania (metody partycypacyjne).
Istotną pobudką organizacyjnego zachowania się pracownika są potrzeby społeczne (oprócz potrzeb fizjologicznych i bezpieczeństwa).
Hierarchia potrzeb wg Maslowa
1. Potrzeby fizjologiczne (pożywienia, schronienia)
2.Potrzeba bezpieczeństwa (fizycznego, emocjonalnego, finansowego)
3. Potrzeba przynależności i miłości (identyfikowanie się z jakimiś grupami, miejscami, historią)
4. Potrzeba uznania (szacunku)
5. Potrzeba samorealizacji.
6. Potrzeba piękna
7. Potrzeba prawdy.
Czym zajmuje się ergonomia?
Ergonomia zajmuje się przystosowaniem narzędzi, maszyn i urządzeń i stanowisk pracy oraz
metod pracy i materialnego środowiska pracy hałas, oświetlenie, mikroklimat,
promieniowanie) do możliwości potrzeb człowieka. Zajmuje się; wysiłkiem fizycznym
,zmęczeniem mięśni, obciążeniem psychicznym, strukturą przestrzenną stanowisk pracy,
konstrukcją i położeniem urządzeń wskaźnikowych i sterowniczych.
Co to jest ergonomia korekcyjna?
naprawcza-zajmuje się analizą i usprawnianiem istniejących układów
np. człowiek-maszyna