Ćwiczenia 11

BADANIE I ZAPISYWANIE TĘTNA U CZŁOWIEKA.

Tętno - okresowy wzrost napięcia ścian z rytmiczną pracą serca. Powstaje ono podczas skurczu serca na początku głównych tętnic i w postaci fal rozchodzi się w kierunku obwodowym szybciej niż przepływa krew.

Fala tętna - jest wyrazem rozchodzenia się energii, a nie masy krwi płynącej w naczyniach.

Częstość i jakość tętna zależy od:

• Czynności serca

• Ilości krwi odpływającej z tętnic do naczyń włosowatych

• Sprężystości ścian naczyń

Rodzaje tętna:

• Częste i rzadkie w zależności od częstotliwości

• Miarowe i niemiarowe w zależności od rytmu

• Wysokie i niskie w zależności od amplitudy między ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym

• Twarde i miękkie w zależności od wysokości ciśnienia

• Szybkie i wolne w zależności od szybkości narastania i zanikania tętna

Tętno żylne - w żyłach nie wyczuwa się tętna, ponieważ ciśnienie w nich obniża się do zaledwie kilku mm Hg. W żyłach, które znajdują się blisko serca może w szczególnych wypadkach powstać tzw. tętno żylne spowodowane cofaniem się krwi do tych żył w czasie skurczu prawego przedsionka.

BADANIE TĘTNA

1. Przy pomocy dotyku:

• Przykładamy opuszki II i III palca ręki w miejscu, gdzie większa tętnica przebiega powierzchownie i leży na podłożu kostnym, np. tętnica promieniowa, skroniowa, szyjna. Liczymy tętno przez minutę lub np. 15s i mnożymy razy 4

Za pomocą sfigmografu

• To graficzna rejestracja fali tętna, na przedramieniu wyszukujemy miejsce najbardziej powierzchownego przebiegu tętnicy promieniowej, w którym tętno jest wyczuwalne; miejsce to oznaczamy dermografem, podstawkę przymocowujemy do przedramienia tak, by pelotka sfigmografu przylegała do skóry w oznaczonym miejscu. Zmiany napięć tętnicy są przez nią wychwytywane i przez układ dźwigni z nią połączony zapisywane na papierze w postaci krzywej tętna.

Krzywa tętna:

• Gładkie, ostre ramię wstępujące - fale anakrotyczne

• Wierzchołek

• Faliste ramię zstępujące - fale katakrotyczne

Widać na nim wyraźne wychylenie fala dyro tyczna (pochodzi ona z odbicia cofającej krwi o zamknięte zastawki półksiężycowate




W warunkach spoczynkowych u osoby dorosłej tętno wynosi ok. 72 razy na minutę, u osoby wytrenowanej spoczynkowa wartość tętna może wynosić nawet poniżej 40 razy na minutę - wagotonia sportowa.

Czynniki zwiększające częstość tętna:

• Choroby

• Stany emocjonalne

• Podwyższenie temperatury otoczenia

• Wysiłek fizyczny

• Wysokość ponad poziomem morza

BADANIE ĆIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI

Ciśnienie tętnicze to ciśnienie jakie wywiera przepływająca krew na ściany naczyń w układzie tętniczym. Stwierdza się jego rytmiczne wahania w zależności od rozwinięcia serca:

• Skurczowe podczas skurczu komór (największe)

• Rozkurczowe podczas rozkurczu komór (najmniejsze)

U człowieka mierzy się je zwykle na tętnicy ramiennej sposobem pośrednim (bezkrwawym) przy użyciu sfigmomanometru Riva-Rocciego. Do mierzenia ciśnienia potrzebny jest sfigmomanometr - mankiet gumowy lub płócienny, pompka i manometr oraz słuchawki lekarskie.

Na ramię zakładamy mankiet na wysokości serca, przedramię układamy na stole, zamykamy wentyl umieszczony powyżej pompki i pompujemy powietrze rozszerzająca się gumowa poduszka wywołuje ucisk tętnicy ramiennej, powietrze wprowadzamy dopóki ciśnienie w mankiecie nie przekroczy wartości spodziewanej (150-180), a następnie przykładamy słuchawkę do zgięcia łokciowego, otwieramy wentyl i stopniowo wypuszczamy powietrze równocześnie obserwując manometr:

• Gdy ciśnienie w tętnicy będzie równe z ciśnieniem w mankiecie uzyskamy uderzający szmer - tętnica zaczyna się rozwierać, wartość wskazana wówczas przez manometr to ciśnienie maksymalne-skurczowe.

• Dalej wypuszczamy powietrze z mankietu - powtarzające się rytmiczne szumy stają się coraz słabsze, aż wreszcie ustaną.

• Gdy ustaną - wartość wskazana przez manometr w ciśnienie minimalne-rozkurczowe.

Wartość prawidłowa:

	Ciśnienie skurczowe	Ciśnienie rozkurczowe
Optymalne	<120	<80
Prawidłowe	<130	<85
Wysokie prawidłowe	130-139	85-89

Największe ciśnienie jest w lewej komorze i aorcie, zmniejsza się wraz z oddaleniem od serca, co jest związane z coraz większymi oporami, na które natrafia strumień krwi. Na wysokość ciśnienia wpływają:

• Ilość krwi dostarczanej do aorty przez lewą komorę serca - pojemność minutowa serca

• Ilość krwi odpływającej przez prekapilary

• Lepkość krwi

• Sprężystość ścian aorty i jej odgałęzień - powietrznia

• Ilość krwi krążącej

TONY SERCA

Tony serca - zjawiska akustyczne wywołane przez drgania, ruchy zastawek

1. Ton pierwszy (skurczowy/systoliczny)

• Jest słyszalny podczas skurczu komór

• Wywołują go drgania zamkniętych zastawek przedsionkowo-komorowych silnie naciągniętych nici ścięgnistych i nagłe napięcie ścian komór

• Jest niski i długi, trwa 0,15s

• Ton drugi (rozkurczowy/diostoliczny)

• Wywołuje go zamykanie i drgania mocno napiętych i niewielkich zastawek półksiężycowatych (wstrzymują one napór krwi usiłującej cofnąć się z tętnic do serca

• Jest nieco wyższy i krótszy, trwa ok. 0,1s

ODSŁUCHIWANIE

1. Ton pierwszy

• Zastawkę dwudzielną osłuchujemy na koniuszku serca w V przestrzeni międzyżebrowej po lewej stronie

• Zastawkę trójdzielną osłuchujemy w miejscu przyczepu chrząstki V żebra po stronie prawej serca

• Ton drugi

• Zastawkę półksiężycowatą tętnicy głównej osłuchujemy po prawej stronie, w drugiej przestrzeni międzyżebrowej blisko mostka

• Zastawkę półksiężycowatą tętnicy płucnej osłuchujemy po lewej stronie mostka w drugiej przestrzeni międzyżebrowej.

• Ton trzeci

• Nie zawsze występuje

• Jest najsłabszy

• Powstaje wskutek drgań ścian komór napełnionych krwią w czasie skurczów przedsionków

OZNACZANIE OBJĘTOŚCI WYRZUTOWEJ I MINUTOWEJ SERCA

Pojemność wyrzutowa serca - to ilość krwi, którą jedna komora serca przepompowuje do jednej z głównych tętnic w wyniku jednego skurczu, dla obu komór jest to wartość jednakowa, która w warunkach spoczynkowych wynosi ok. 70-80ml

Pojemność minutowa serca - to ilość krwi, którą jedna komora przepompowuje do odpowiedniej tętnicy w ciągu jednej minuty, zależy od pojemności minutowej i częstości skurczów serca na minutę







Podczas wysiłku fizycznego pojemność wyrzutowa może wzrosnąć do 200ml, wzrost ten dokonuje się dzięki obfitszemu napełnianiu komór serca w czasie rozkurczu. Pojemność wyrzutowa zależy od siły wyrzutowej mięśnia sercowego. Największym bodźcem do zwiększenia pojemności minutowej jest praca mięśni szkieletowych, podobnie działa każdy inny czynnik wywołujący wzrost zużycia tlenu (np. gorączka, pobudzenie emocjonalne, stan po obfitym posiłku

U ludzi stosuje się metody pośrednie:

• Gazometryczna Ficka

• Barwnikowa

• Obliczeniowa Starra

METODA FICKA (GAZOMETRYCZNA

• Oznaczamy zawartość tlenu we krwi tętniczej i żylnej

• Różnice tętnico-żylną

• Minimalne zużycie tlenu osoby badanej

• Zakładając, że 100ml krwi tętniczej zawiera 21ml tlenu, a krwi żylnej 15ml tlenu, to różnica tętniczo-żylna wynosi 6ml/100ml krwi, czyli 0,06ml tlenu w 1 ml krwi.

• W warunkach spoczynkowych w ciągu minuty pochłaniamy średnio 280ml tlenu, aby ta ilość mogła zostać pobrana przez płuca musi przepłynąć (również przez serce)




• Aby obliczyć pojemność wyrzutową trzeba pojemność minutową podzielić przez tętno:




METODA STARRA (OBLICZENIOWA)

Pozwala ona obliczyć objętość wyrzutową krwi w oparciu o wielkość ciśnienia tętniczego krwi i wieku badanej osoby, wykonujemy ją dwa razy - przed i po wysiłku fizycznym

• Badamy ciśnienie tętnicze krwi osoby badanej

• Dowiadujemy się jej wiek

• Uzyskane wartości podstawiamy do wzoru:




SV - objętość wyrzutowa RRr - ciśnienie tętnicze rozkurczowe

RRs - ciśnienie tętnicze skurczowe m - wiek badanej osoby

• Gdy obliczony wynik pomnożymy przez tętno to otrzymamy pojemność minutową

ELEKTROKARDIOGRAFIA (EKG)

To metoda rejestrowania zmian prądów i różnic potencjałów czynnościowych, wytwarzanych/przewodzonych przez układ bodźcowo-przewodzący w mięśniu sercowym w czasie jego czynności

Elektrokardiograf - to przyrząd, który odbiera impulsy elektryczne powstające podczas cyklu sercowego i przekształca je na graficzny zapis (elektrokardiogram)

Elektrokardiogram - rejestrowany jest za pomocą elektrod umieszczonych na powierzchni ciała.

Celem odprowadzenia i rejestrowania prądów czynnościowych łączy się określone odcinki ciała za pomocą niepolaryzujących elektrod z elektrokardiografem. Odprowadzenia dwubiegunowe:

• Przy odprowadzeniu I prądu czynnościowego przykłada się elektrody do prawego i lewego ramienia

• Przy odprowadzeniu II prądu czynnościowego - do prawego przedramienia i lewego podudzia

• Przy odprowadzeniu II prądu - do lewego przedramienia i lewego podudzia

Odprowadzenie jednobiegunowe (przedsercowe)

• Elektrodę czynna umieszcza się na przedniej powierzchni klatki piersiowej w okolicy przedsercowej

Elektrodę ujemną zastępujemy trzema elektrodami w okolicach typowych dla odprowadzeń klasycznych dwubiegunowych co daje potencjał zerowy.

Prąd czynnościowy - to różnica potencjałów na powierzchną błony zewnętrznej, występuje pomiędzy częścią pobudzoną (elektroujemną) i niepobudzoną (elektroujemną). W miejscu pobudzenia dochodzi do depolaryzacji błony. Działa pompa sodowo-potasowa.

Prąd spoczynkowy - różnica między błoną zewnętrzną a wewnętrzną.

W elektrokardiogramie występuje szereg załamków odchylających się w górę lub w dół o linii izoelektrycznej.

---