Mechanizm homeostazy

Homeostaza jest stanem równowagi wewnętrznej organizmu. Organizm wyposażony jest w wewnętrzny system automatycznej kontroli wielu procesów życiowych, którego działanie umożliwia utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała, objętości płynów ustrojowych, ciśnienia parcjalnego tlenu i stężenia glukozy we krwi.

Głównym koordynatorem procesu homeostazy jest niewielki obszar międzymózgowia zwany podwzgórzem (sprawuje kontrolę za pośrednictwem dwóch systemów - autonomicznego układu nerwowego i układu wydalania wewnętrznego (hormonalnego), który wykorzystuje hormony jako chemiczne nośniki informacji).

Wydolność fizyczna organizmu:

• zdolność organizmu do wykonywania długotrwałego lub ciężkiego wysiłku, który angażuje duże grupy mięśni, bez szybko narastającego zmęczenia,

• zdolność szybkiego likwidowania zaburzeń homeostazy wywołanych wysiłkiem,

• w znacznym stopniu zależy od zdolności pobierania tlenu przez organizm.

Istota ukladu Czlowiek-maszyna. W stosunkach pomiędzy człowiekiem a maszyną występują następujące procesy: maszyna za pośrednictwem układu sygnalizacyjnego wysyła sygnał o określonym znaczeniu, człowiek obsługujący maszynę odbiera sygnał przy pomocy tzw. receptorów, czyli narządów zmysłów i przekazuje go do układu nerwowego, czyli innymi słowy odczytuje treść otrzymanej informacji, w centralnym układzie nerwowym człowieka - operatora maszyny następuje przetworzenie odebranej informacji, w wyniku którego rodzi się decyzja, operator wykonuje podjętą decyzję, oddziałując przy pomocy efektorów na elementy sterownicze maszyny i powodując uruchomienie, regulację czy zatrzymanie maszyny.

Przewaga człowieka nad maszyną:

• wykrywanie i poprawianie błędów swoich i maszyny,

• zdolność do działania w sytuacjach nieoczekiwanych,

• zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia się,

• myślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków).

Przewaga maszyny nad człowiekiem:

• szybkość działania,

• wielkość dysponowanej siły, wielkości,

• praca w warunkach ekstremalnych,

• odporność,

• wykonywanie wielu zadań jednocześnie,

• niezmienność wykonywanych zadań.

Rodzaje wysiłku fizycznego.
WYSIŁEK FIZYCZNY- praca mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej czynnościowych zmian w organizmie.
wysiłki ogólne - występują wówczas gdy w wysiłku zaangażowanych jest ponad 30% masy mięśniowej ( zależy od masy ciała)
wysiłki lokalne - występują wtedy, gdy w wysiłku zaangażowane jest mniej niż 30% całej masy ciała (praca 1 lub 2 kończyn)
wysiłki maksymalne - gdy zapotrzebowanie na tlen podczas wykonywania pracy jest równe indywidualnej wartości VO2max
wysiłki supramaksymalne - gdy zapotrzebowanie na tlen przekracza VO2max
wysiłki submaksymalne - gdy zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze niż VO2max
W czasie wysiłku fizycznego następuje przetwarzanie energii chemicznej powstającej w czasie metabolizmu komórkowego w energię mechaniczną niezbędną w pracy mięśni. Człowiek w czasie pracy fizycznej wykorzystuje do 30% energii zawartej w produktach żywnościowych. Pozostała część jest zamieniana w ciepło.
Procesy metaboliczne związane są z przemianą materii i energii ,mogą przebiegać w warunkach tlenowych i beztlenowych.
Obciążenie względne - stosunek między zapotrzebowaniem na tlen podczas wykonywania pracy a maksymalnym pobieraniem tlenu (%VO_2max).

I tak:

*wysiłki lekkie - zapotrzebowanie na tlen poniżej 10% VO_2max,

*wysiłki średnio ciężkie - zapotrzebowanie na tlen od 10 do 30% VO_2max,

*wysiłki ciężkie - zapotrzebowanie na tlen od 30 do 50% VO_2max,

*wysiłki bardzo ciężkie - zapotrzebowanie na tlen powyżej 50% VO_2max.

Formy zmeczenia:
- zmęczenie ostre- powstaje w wyniku bardzo intensywnego wysiłku mięśniowego czy neuropsychicznego , znajduje wyraz w stanie zupełnego wyczerpania organizmu Pojawia się ono przy nierównomiernie rozłożonym wysiłku , w sytuacjach awaryjnych
- zmęczenie umiarkowane - występuje podczas pracy o średnim natężeniu , trwającej przez dłuższy czas ; jest to zjawisko normalne
- Przemęczenie , które powstaje wskutek nakładania się stanów zmęczenia w warunkach niedostatecznego wypoczynku .Jest to zjawisko podobne do stanów chorobowych .Daje złe samopopoczucie , przygnębienie zły wygląd ,łatwość zmęczenia , zaburzenia snu
- Znużenie czyli forma zmęczenia charakterystyczna dla stanu wyczerpania potencjału roboczego .Do odzyskania sił jest konieczny wypoczynek .
- Zmęczenie psychiczne - znajdujące wyraz w zahamowaniu działalności ośrodków korowych , którego efektem jest rozluźnienie uwagi , zwolnione i wstrzymane procesy obserwacji , zmniejszenie dynamizmu człowieka oraz jego sprawności fizycznej i intelektualnej

Zmęczenie - zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez wysiłek.

*Ośrodkowe - polega na narastaniu uczucia ciężkości pracy i bólu mięśni, zmniejszeniu motywacji, koncentracji uwagi i sprawności psychomotorycznej.

*Obwodowe - zmęczenie pracujących mięśni przejawiające się zmniejszeniem siły i szybkości ich skurczów, aż do całkowitej utraty zdolności do pracy.

Koszt fizjologiczny i energetyczny pracy fizycznej dynamicznej

Pojęcie „koszt fizjologiczny pracy” różni się znaczącą od pojęcia „koszt energetyczny”.

Koszt energetyczny wykonywanej pracy można dość precyzyjnie zmierzyć, natomiast kosztu fizjologicznego nie, ponieważ funkcjonowanie narządów i układów człowieka w wyniku wykonywania pracy ma cechy wysoce zindywidualizowane. Funkcjonowanie poszczególnych układów ustrojowych ma ścisły związek nie tylko z charakterystyką pracy w sensie obciążenia, ale również z towarzyszącymi jej stresorami. Stąd trudno znaleźć bezpośredni związek z pracą a reakcjami układu fizjologicznego człowieka pracującego, choć taki związek na pewno istnieje.

Przy analizie kosztu energetycznego i fizjologicznego pracy niezbędna jest analiza wydolności fizycznej, określenie pułapu tlenowego oraz obciążenia bezwzględnego. Pułap tlenowy to sumaryczny wskaźnik charakterystyczny układu krążenia i oddechowego. Jest to zdolność pobierania tlenu przez organizm, zwana także wydolnością aerobową organizmu (VO_2max). Bezpośredniego pomiaru VO_2max można dokonać podczas badania obciążenia na cykloergometrze lub na bieżni elektrycznej. Często jest to związane z wykonaniem EKG.

Metody pomiaru wydatku energetycznego w czasie wysiłku

• kalorymetria bezpośrednia,

• kalorymetria pośrednia,

• na podstawie równoważnika energetycznego tlenu,

• ciągła rejestracja pracy serca,

• metody opisowe.

Najdokładniejsza i jednocześnie najbardziej skomplikowana ze względu na unikatową aparaturę i w związku z tym rzadko stosowana jest metoda kalorymetrii bezpośredniej, polegająca na bezpośrednim pomiarze ilości ciepła wytwarzanego przez organizm. Częściej wykorzystuje się metodę kalorymetrii pośredniej, sprowadzającej się do pomiaru objętości pobieranego przez organizm tlenu i wydalanego dwutlenku węgla. Wyliczenie ilorazu oddechowego polega na pomnożeniu objętości pobieranego tlenu przez odpowiedni równoważnik energetyczny, którego wartości są podane w tabelach podręczników z tej dziedziny.

W praktyce przemysłowej do pomiaru wydatku energetycznego często stosuje się metodę opartą na wynikach pomiaru objętościowego wydychanego i wdychanego powietrza, czyli wentylacji płuc.

Pomiędzy wielkością zużycia tlenu podczas wysiłku i wielkością minutowej wentylacji istnieje wysoki współczynnik korelacji i prawie liniowa zależność:

Na podstawie powyższej zależności możemy obliczyć przybliżoną wartość wydatku energetycznego posługując się wzorem Datta-Ramanathana:

E = 0,21 ∙ V_E(STPD) [kJ/min], gdzie V_E(STPD) - wentylacja płuc w l/min w warunkach STPD (objętość gazu suchego w temp. 0˚C i ciśnieniu atmosferycznym 101,3 kPa)

Innym parametrem często stosowanym do oceny kosztu wydatku energetycznego i tym samym stopnia ciężkości pracy jest analiza częstości skurczów serca podczas pracy.

Metoda oceny wydolności energetycznej na podstawie częstości skurczów serca ma jedynie zastosowanie w przypadku pracy dynamicznej z zaangażowaniem dużych grup mięśniowych i przy małym obciążeniu statycznym.

Zależność między częstością skurczów serca i kosztem energetycznym pracy może być opisana następującym wzorem:

M = 4,0 ∙ HR - 225, gdzie HR - częstość skurczów serca podczas pracy

Przy braku możliwości pomiaru wydatku energetycznego jedną z wcześniej wymienionych metod, wartości te możemy określić za pomocą szacunkowej metody chronometrażowo-tabelarycznej odczytując z tabel wartości wydatku energetycznego dla typowych ruchów lub ruchów roboczych.

Szczególną formą szacowania wydatku energetycznego metodą chronometrażowo-tabelaryczną jest metoda Lechmanna polegająca na uwzględnieniu pozycji i rodzaju grup mięśniowych zaangażowanych przy wykonywaniu pracy.

POZYCJA CIAŁA (A)	kcal/min	kJ/min
siedząca	0,3	1,26
na kolanach	0,5	2,1
stojąca	0,6	2,51
stojąca pochylona	0,8	3,35
chodzenie	2,6	10,89

Najmniejszym wydatkiem energetycznym charakteryzują się prace wykonywane w pozycji siedzącej, np. prace biurowe. Zapotrzebowanie

energii podczas wykonywania tych prac wynosi mniej niż 8 kJ/min. W ciągu zmiany roboczej (8 godz.) wydatek energetyczny wynosi od 1200 do 3500 kJ/min. Do kategorii prac średniociężkich zalicza się prace o wydatku 8 - 20 kJ/min. Jest to obsługa maszyn, prace montażowe. Prace ciężkie i bardzo ciężkie to takie, które wymagają dźwigania ciężarów i wykorzystywania ciężkich narzędzi, np. kilofa. Wydatek energetyczny podczas wykonywania takich czynności wynosi od 25 - 50 kJ/min. W ciągu zmiany roboczej może przekraczać 8400 kJ/min dla mężczyzn i 5000 kJ/min dla kobiet.

Roznica pomiedzy praca statyczna i dynamiczna

Aktywność mięśni w czasie typowych wysiłków dynamicznych i statycznych różni się w zasadniczy sposób. Najbardziej istotną cechą tej różnicy jest odmienny w obu wypadkach charakter skurczu mięśniowego. Podczas pracy dynamicznej skurcz odbywa się naprzemiennie z udziałem zginaczy i prostowników. W ten sposób mięsień uczestniczący w pracy po okresie krótkotrwałego skurczu powraca do stanu wyjściowego i reakcja skurczowa może być powtórzona. Ma to szczególnie duże znaczenie z punktu widzenia zachodzących w pracującym mięśniu przemian metabolicznych.

Naprzemienne stany skurczu i rozkurczu nie tylko utrudniają, lecz wręcz ułatwiają krążenie krwi i wymianę składników między dopływającą krwią i pracującymi mięśniami. Sytuacja jest odmienna w przypadku pracy statycznej. Długotrwałe napięcie mięśnia poprzez ucisk na naczynia krwionośne utrudnia swobodny przepływ krwi, co z kolei zakłóca dostarczanie niezbędnych składników i usuwanie składników przemiany materii. W tych warunkach ułatwiony jest rozwój zmęczenia i powstawanie uczucia dyskomfortu oraz pojawienie się reakcji bólowych w pracujących mięśniach. Całkowite przerwanie przepływu krwi przez mięsień następuje w trakcie skurczu odpowiadającemu 50% jego maksymalnej siły. Biorąc pod uwagę konsekwencje pracy fizycznej

statycznej dla organizmu należy we wszystkich sytuacjach, w których jest to możliwe, zmniejszać obciążenia statyczne

ROZNICE POMIEDZY PRACA STATYCZNA A DYNAMICZNA Istotną cechą pracy statycznej jest stosunkowo małe zużycie energii. Nawet duże obciążenie w tych warunkach powoduje znacznie mniejszy wydatek energii niż w czasie pracy dynamicznej.

Z innych reakcji ogólnoustrojowych na obciążenia statyczne na uwagę zasługuje wzrost ciśnienia tętniczego krwi niewspółmierny do wydatku energetycznego. Stąd też intensywne wysiłki w pracy zawodowej i życiu codziennym, np. noszenie ciężkich toreb z zakupami, są przeciwwskazane w przypadku osób z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną i innymi chorobami serca.

Stosunkowo prostą i tanią metodą obciążeń statycznych są wywiady dotyczące odczuwanego przez pracownika dyskomfortu podczas pracy. Wśród różnych metod całościowych oceny obciążeń statycznych na uwagę zasługuje metoda zwana w skrócie OWAS.

Obciążenie statyczne jest bardziej nasilone w pozycji stojącej, dlatego tam, gdzie jest to możliwe, praca powinna być wykonywana w pozycji siedzącej. Poza tym, gdy:

• wydatek energetyczny przekracza 3 kcal/min,

• praca wymaga większej przestrzeni dla wykonywania ruchów,

• wykonywane czynności wymagają zużycia znaczących sił mięśniowych.

Przez wymuszenie pozycji rozumiemy rygor w jej utrzymaniu przez dłuższy czas, niezbędny do prawidłowego wykonania pracy.Praca statyczna - stwarza inny również bardzo istotny rodzaj aktywności mięśniowej. Jej istotą są skurcze izometryczne charakteryzujące się tym, że stan pobudzenia powoduje wzrost napięcia mięśni natomiast nie ulegają one skróceniu.

SPOSOBY WYMIANY CIEPLA Z OTOCZENIEM Istnieją cztery sposoby wymiany ciepła pomiędzy człowiekiem a otoczeniem - przewodzenie, unoszenie, promieniowanie, wydzielanie potu. Organizm ludzki wyposażony jest w fizjologiczne urządzenia termoregulacyjne, dzięki którym może przez pewien czas bronić się skutecznie przed nadmiarem lub niedoborem ciepła. Dzieje się to za sprawą ośrodka termoregulacyjnego kontrolującego temperaturę ciała i sterującego mechanizmami uwalniania i oddawania ciepła

TEROREGULACJA

Obciążenie termiczne w pracy

Z termodynamicznego punktu widzenia organizm ludzki jest swego rodzaju silnikiem. Wymaga on, podobnie jak w silnikach technicznych, dostarczenia paliwa. Paliwem w tym przypadku są posiłki zawierające węglowodany, białka i tłuszcze. Po wprowadzeniu do organizmu tych składników, zostają one wciągnięte w tryb metabolizmu i przekształcone do prostych związków. W procesie tym wyzwalana jest energia. W mięśniach może być częściowo przekształcana w energię mechaniczną ujawniającą się w postaci skurczów izotonicznych i izometrycznych. Znaczną większość, bo ponad 80% stanowi ciepło. Nazywamy je ciepłem własnym lub endogennym.

Wyzwalanie ciepła nie jest jednakowe w całym organizmie. Zależy to od sytuacji w jakiej znajduje się człowiek. W organizmie w stanie spoczynku głównym źródłem ciepła są narządy jamy brzusznej, głównie wątroba. Podczas wysiłku fizycznego metabolizm się nasila i ilość ciepła wzrasta. Wtedy 25% ciepła pochodzi od kurczących się mięśni szkieletowych. Organizm nie może zostać całkowicie zatrzymany i uruchomiony (w analogii do silnika). W żywym organizmie funkcja jest do tego stopnia sprzężona ze strukturą, że zatrzymanie go powoduje rozpad struktury. Zatem istnieje granica, poniżej której nie może być spowolniona przemiana materii. Obniżenie metabolizmu poniżej tej granicy powoduje zgon.

Informacje o temperaturze ciała docierają do ośrodka termoregulacji dwoma rodzajami kanałów - kanałem nerwowym - zaczyna się od termoreceptorów umiejscowionych w skórze i śluzówkach, które w zależności od temperatury otaczających tkanek wysyłają po nerwach zakodowane w postaci impulsów nerwowych odpowiednie informacje do ośrodka. Drugi kanał to strumień krwi, która przepływając przez tkankę może się dogrzać lub ochłodzić, i która wyrównując różnice temperatur jednocześnie informuje ośrodek o tych różnicach. Na podstawie otrzymanych informacji ośrodek również w postaci impulsów nerwowych wysyła rozkazy do termoregulacyjnych narządów wykonawczych w sytuacji, gdy organizmowi grozi ochłodzenie - naczynia skóry silnie się kurczą, w następstwie czego przepływ krwi znacznie się zmniejsza. Krew przepływając wolno przez skórę ulega odtlenowaniu, hemoglobina staje się błękitnawa, a skóra sinieje. Temperatura skóry obniża się, co zmniejsza oddawanie przez nią ciepła. Kurczą się mięśnie przywłośne. Powoduje to chropowatość skóry oraz jeżenie się włosów na skórze. Palisada z włosów przyskórnych zwalnia przyskórny prąd konwekcyjny. Jednocześnie wzrasta wyzwalanie ciepła endogennego, szczególnie w mięśniach szkieletowych. Występuje w nich zjawisko zwane dreszczami. Zmienia się również zachowanie człowieka.

Jeśli w otoczeniu panuje wysoka temperatura naczynia skóry rozszerzają się i przepływ krwi przez nie wzrasta. Zwiększona zawartość wody w skórze zwiększa jej przewodnictwo cieplne, jednocześnie zapewniając odpowiednie warunki do procesu pocenia. Rozpoczyna się wydzielanie potu, który parując ze skóry, odbiera jej ciepło niezbędne do przekształcenia się w parę wodną. Towarzyszą temu odpowiednie zachowania człowieka, np. włączanie urządzeń chłodzących, itp.

Krańcowe temperatury ciała, przy których człowiek może utrzymać się przy życiu to maksymalnie 43˚C i minimalnie 25˚C.

Błąd jest działaniem odbiegającym w jakikolwiek sposób od działania prawidłowego w danej sytuacji, tj. wyznaczonego przez obowiązujące zasady i reguły, które wynikają z charakteru danego zadania, technologii danego procesu, zasad bezpieczeństwa i innych powszechnie uznawanych względów.

Analizując źródła i przyczyny błędów u człowieka, należy odnieść się do dwóch obszarów wiedzy - do wiedzy o ograniczeniach w mózgu oraz do wiedzy o ograniczeniach w zakresie przekazywania i wykorzystywania informacji.

Przyczyny błędów:

*losowość tkwiąca w mózgu,

*ograniczenia poznawcze związane z przetwarzaniem i rozpoznawaniem informacji,

*funkcjonowanie złożonego systemu uwagi,

*ocena ryzykowności różnorakich działań człowieka.

Błędy powstałe na tle fluktuacji uwagi mają ścisły związek z procesami psychoenergetycznymi, tj. z rytmami okołodobowymi. Na dynamikę tych błędów możemy wpływać w sposób pośredni, dbając o wypoczynek i kondycję psychiczną. Źródeł błędów należy również doszukiwać się w uruchomieniu procedur działania w sytuacjach trudnych, ekstremalnych. W sytuacjach normalnych w pamięci krótkotrwałej możemy jednocześnie pomieścić siedem jednostek informacyjnych. W sytuacjach szczególnie trudnych ta pojemność spada do 1-2 jednostek.

Na niezakłócone przejście informacji z pamięci krótkotrwałej do dalszych faz przetwarzania w sytuacjach normalnych jest potrzebny czas ok. 4 sekund. W sytuacjach trudnych, zagrożenia, awaryjnych ten czas wydłuża się do 20 sekund. Oznacza to, że często w sytuacjach zagrożenia funkcjonujemy na poziomie nawyków, bez udziału świadomości. Nie wykorzystujemy uprzednio zdobytych doświadczeń, ponieważ zostaje wydłużona ścieżka do zasobów pamięci długotrwałej. Funkcjonowanie na poziomie nawyków doprowadza do uruchomienia różnorakich stereotypów, czyli mechanizmów automatyzowania się czynności. Włączenie niewłaściwego stereotypu w nieodpowiednim czasie doprowadza do błędów. W zakresie dwóch pierwszych komponentów typowe błędy polegają na:

1. Zawężeniu zbiorów możliwych działań lub hipotetycznych stanów rzeczy do wąskiego podzbioru na skutek:

*niewiedzy,

*braku zdolności analitycznych,

*działania mechanizmów obronnych zniekształcających obraz sytuacji decyzyjnej,

2. Nieprecyzyjnym określeniu elementów tych zbiorów.

Błędy w ocenie prawdopodobieństwa mogą wynikać z:

*tendencji do niedoceniania lub przeceniania prawdopodobieństw niektórych zdarzeń,

*działania mechanizmów obronnych obniżających poczucie realizmu,

*nieumiejętności w ocenie probabilizmu zdarzeń złożonych.

Błędy w określaniu użyteczności na zbiorze alternatyw działania oraz hipotetycznych stanów rzeczy mogą polegać na:

*nieumiejętności analizy zależności między alternatywami działań a hipotetycznymi stanami rzeczy,

*operowaniu zbyt uproszczoną funkcją użyteczności.

Źródeł błędu należy również doszukiwać się w procedurach percepcji (odbioru) i ewaluacji sytuacji ryzykownych.

Wymiary ryzyka:

*bezpośredniość lub opóźnienie konsekwencji,

*katastroficzność lub chroniczność negatywnych konsekwencji,

*spostrzegana względna częstość wypadków,

*kontrolowalność negatywnych następstw zdarzeń,

*dobrowolność narażania się na ryzyko,

*wyobrażalność przyczyn i negatywnych skutków zdarzeń,

• poziom wzbudzonego lęku.

WYSILEK PSYCHICZNY

System uwagi należy łączyć z wysiłkiem psychicznym. Pierwszy typ wysiłku jest wyznaczony z jednej strony przez wymagania związane z danym zadaniem, z drugiej zaś przez możliwości jakimi dysponuje wykonawca owego zadania. Drugi typ wysiłku psychicznego, określony mianem wysiłku kompensacyjnego, związany jest ze stanami deficytu w zakresie różnorakich funkcji niezbędnych do efektywnego wykonania danego zadania, czy też danej czynności. Wysiłek ten zmierza do kompensacji swych deficytów, które przeważnie pojawiają się jako efekt długotrwałej pracy (zmęczenie) lub jako efekt ekstremalnych wymagań (sytuacje trudne). Trzeci typ wysiłku psychicznego to wysiłek adaptacyjny. Jest on związany z początkową fazą wykonywania danej czynności czy też zadania i nakierowany na wybór i wyselekcjonowanie odpowiedniego zestawu funkcji psychicznych, niezbędnych do realizacji danej czynności.

Projektowanie struktury przestrzennej stanowiska pracy

Cechy przestrzenne stanowiska roboczego obejmują:

1. Strefy pracy wynikające:

*z rozmieszczenia ciała ludzkiego,

*zakresów swobody i wymuszonych ruchów części ciała,

*zakresów pola widzenia,

*wielkości pola orientacji.

2. Wartości sił wywoływanych przez człowieka w określonym czasie i kierunku.

3. Częstości ruchów określonych kierunkach w zależności od możliwości człowieka, wymagań wynikających z realizacji zadania, z techniczno-ekonomicznej budowy maszyny (narzędzia).

Stanowisko pracy jest to pomieszczenie lub część pomieszczenia roboczego stanowiącego całość przestrzennie połączoną, a zarazem wyodrębnioną od innych pomieszczeń przez to, że służy do pracy jedno- lub kilkuosobowego zespołu ściśle ze sobą współpracujących osób przy określonym zadaniu roboczym lub grupie takich zadań - wraz ze znajdującymi się na miejscu zasobami przydatnymi w pracy, która ma się tam wykonać.

Ład jest pojęciem statycznym, a porządek pojęciem dynamicznym

Zasady projektowania urządzeń sygnalizacyjnych

a) dobór modalności sygnału

b) zasady rozmieszczania urządzeń sygnalizacyjnych

c) sygnalizacja ilościowa i jakościowa

Podstawowe rodzaje i cechy urządzeń sygnalizacyjnych

a) wskaźniki wychyłowe

b) wielkość tarczy

c) liczba, wielkość i rozmieszczenie kresek podziałkowych na skali

d) wielkość, kształt i rozmieszczenie liter i cyfr na skalach

e) cechy wskazówek

f) wskaźniki cyfrowe

g) przyrządy wychyłowo-cyfrowe

Zasada projektowania urządzeń sterowniczych

a) wybór rodzaju i kierunku ruchu urządzenia sterowniczego

b) przestrzenna dostępność urządzeń sterowniczych

c) rozróżnialność urządzeń sterowniczych

d) rozmieszczenie przestrzenne

e) wielkość i kształt uchwytów

f) operatywność urządzeń sterowniczych

g) bezpieczeństwo działania urządzeń sterowniczych

Wskaźnik bezbłędności - jest to prawdopodobieństwo bezbłędnej pracy operatora, które można wyznaczyć w odniesieniu do wyróżnionej operacji oraz algorytmu czynności:

P_j = N_j - n_j / N_j , gdzie: P_j - prawdopodobieństwo bezbłędnego wykonania operacji,

N_j - ogólna liczba wykonanych operacji,

n_j - liczba popełnionych błędów.

Wskaźnik gotowości to prawdopodobieństwo włączenia się operatora do działania w dowolnym momencie:

K = 1 - T_o / T , gdzie K - wskaźnik gotowości,

Wskaźnik restytucji - wiąże się z możliwością samokontroli operatora i dokonywania poprawek w działaniu. Wskaźnik ten wyraża się prawdopodobieństwem poprawienia popełnionych przez operatora błędów.

P_pop = P_k × P_wyk × P_p , gdzie:

P_pop - jest to prawdopodobieństwo włączenia się operatora do działania po pojawieniu się błędu, w celu jego skorygowania,

P_k - prawdopodobieństwo wysłania sygnału przez mechanizm kontrolujący,

P_wyk - prawdopodobieństwo wykrycia przez operatora sygnału pochodzącego z urządzenia kontrolującego,

P_p - prawdopodobieństwo skorygowania błędnych operacji przy powtórnym ich wykonaniu.

Wskaźnik aktualności - na wykonanie określonych operacji przeznacza się ściśle określony czas. Jego przekroczenie uważa się za błąd. Wskaźnik aktualności wyraża się prawdopodobieństwem wykonania zadań w czasie τ < tl.

Pa = P {τ < tl} =
, gdzie:

Pa - prawdopodobieństwo aktualności,

f (…) - funkcja czasowego rozkładu.

Obciążenie psychiczne człowieka polega na napięciu i koncentracji uwagi, angażowaniu umysłu i systemu nerwowego człowieka. Może ono wynikać z samej pracy, jej charakteru i warunków, w których się odbywa (odpowiedzialność, terminowość), a także z cech osobowości, stanu emocjonalnego oraz stosunku pracownika do wykonywanej czynności (uprzedzenie, zdeterminowanie).

Wskaźnik pracy:

• monotonia,

• monotypia,

• czuwanie,

• konieczność podejmowania częstych i trudnych decyzji,

• precyzyjne czynności motoryczne.

Zmęczenie psychiczne:

*zmniejszenie stanu koncentracji,

*utrudnione myślenie,

*spowolnienie i osłabienie postrzegania,

*spadek motywacji,

*zaburzenia emocjonalne (apatia lub rozdrażnienie),

*nastawienie systemu nerwowego na odpoczynek,

*spadek wydajności pracy (wzrost liczby błędów),

*spadek formy fizycznej, energii organizacyjnej,

*wzrost zachorowań, wypadków, urazów.

---