20. Finanse publiczne

Problematyka ta do czasu uchwalenie konstytucji z 1997r. była regulowana zasadniczo w dziale dotyczącym władzy ustawodawczej. W obowiązującej konstytucji jest ona zawarta w rozdziale X, ze względu na jej znaczną rangę.
(historia - dla ciekawych str.671-675. Brak opracowania ze względu na domniemanie niskiej konieczności:))

Dla demokracji najbardziej odpowiednią postawą ustroju gospodarczego jest społeczna gospodarka rynkowa. Założenia:
- wolność jednostki w podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej,

- brak planów gospodarczych,

- własność prywatna,

- współpraca partnerów społecznych

Podstawy ustroju gospodarczego Polski (dodatkowe zasady):

- ochrona środowiska oparta na zasadzie zrównoważonego rozwoju [art.5]

- wolność wykonywania zawodu [art.17.2]

- ochrona pracy [art. 24]

Obywatele mają obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych określonych w ustawie (podatki [art.84]) Obowiązek ponoszenia ciężarów stanowiących dochody budżetowe na rzecz związku publicznoprawnego ma być określony ustawowo (zasada, że obowiązki obywateli nakładane muszą być tylko ustawowo) tak samo jak państwo ma obowiązek zarządzać „pieniędzmi podatników” również w sposób przewidziany ustawą [art.216]. zasady i tryb zaciągania pożyczek oraz udzielania gwarancji i poręczeń finansowych zawarte w art. 216 mają zapobiegać powstawaniu nadmiernego deficytu budżetowego.

Istnieje ścisły związek pomiędzy wydatkami z budżetu państwa a wpływami do niego. Prawo Wagnera: stały wzrost wydatków publicznych podlega ograniczeniu wraz z tendencją do zmniejszania tych wydatków. Daje to możliwość do zmniejszenia obciążeń fiskalnych jednostek.

Zasada ustawowej regulacji finansów publicznych:

- art. 216.2 zasady i tryb nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP lub inne państwowe osoby prawne.
- art. 216.3 monopol

- art. 217 i art. 168 podatki i inne daniny publiczne

- art. 218 organizacja i sposoby zarządzania majątkiem Skarbu Państwa

- art. 219-226 budżet państwa

- art.227.7 organizacja i sposób działania NBP

Ustawa o Finansach publicznych z 26 listopada 1998r. :

- określa pojęcia: środki publiczne, dochody, przychody, wydatki, rozchody, deficyt, nadwyżki, państwowy dług publiczny
- określa zasady i sposoby zapewniania jawności i przejrzystości finansów publicznych

- formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publ., zasady ich kontroli finansowej i

dokonywanych przez nie operacji finansowych

- zasady planowania i dysponowania środkami publ.

- zarządzanie państwowym długiem publicznym

- finansowanie deficytu

- zakres projektowanych i uchwalanych budżetów

- zasady opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetów

- zasady i tryb gospodarowania środkami z UE

Obecnie obowiązuje ustawa o finansach publicznych z 30 czerwca 2005, jednak została ona skierowana przez prezydenta do TK celem sprawdzenia jej konstytucyjności. Podpisana została przez niego z zastrzeżeniem niekonstytucyjności art. 65ust. 1, art. 66 i art. 67 w zakresie dotyczącym Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i Trybunału Konstytucyjnego - w podręczniku omówiona jest ustawa z 1998r, gdyż w chwili jego wydania to ona obowiązywała.

Zgodnie z art. 6 omawianej ustawy finanse publiczne obejmują procesy:

- pobierania i gromadzenia dochodów

- wydatkowania środków publicznych

- finansowania deficytu

- zaciągania zobowiązań angażujących środki publiczne

- zarządzania środkami publ. i długiem publ.

Najważniejszymi zasadami finansów publicznych jest ich jawność i przejrzystość

Jawność:

- jawność debaty budżetowej w sejmie i debaty w jednostkach samorządu terytorialnego

- odpowiednio: debaty nad sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej

- Minister Finansów podaje do publicznej wiadomości kwoty dotacji z budżetu i zbiorcze dane dotyczące finansów publicznych

- dostęp do corocznych sprawozdań z wykonania ustawy budżetowej

- jawne głosowanie uchwał dot. Gospodarowania finansami publ.

Zasada jawności nie dotyczy środków przeznaczonych na cele uznane za tajemnice państwową. Jawość formalna

Przejrzystość zapewnione jest przez m. in.:

- jednolitą klasyfikację dochodów i wydatków publ.

- jednolite zasady rachunkowości i sprawozdawczości stosowane przez jednostki sektora publicznego

Jawność materialna

Skarb państwa - posiada osobowość prawną, w stosunkach cywilnoprawnych jest podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należących do innych państwowych osób prawnych. Instytucja władcza, równorzędna z innymi podmiotami.

Regulowany w ustawie z 4 września 1997r. o działach administracji rządowej. Zgodnie z nią Skarb Państwa obejmuje sprawy dotyczące gospodarowania jego mieniem; komercjalizacją i prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych i narodowych funduszy inwestycyjnych i ochroną interesów Skarbu Państwa.

Działem tym kieruje minister, który reprezentuje Skarb Państwa, nadzoruje Agencję Nieruchomości Rolnych oraz Prokuratorią Generalną Skarbu Państwa.

Regulacja danin publicznych

Zasada władztwa daninowego - nakładanie danin publicznych leży w kompetencji ustawodawcy, który określa jej istotne elementy (pomiot, przedmiot opodatkowania, stawki podatkowe i zasady przydzielania ulg, umorzeń; podmioty zwolnione z podatków). Opodatkowanie ludzi powinno następować w formie ustawy, gdyż tylko ona może normować obowiązki obywateli.

Zasada władztwa daninowego w konstytucji:

- art. 84. Konieczność ponoszenia przez każdego ciężarów i świadczeń publicznych określonych w ustawie

- art. 217. Zakres regulacji ustaw daninowych.

- art. 168. Uprawnienia daninowe jednostek samorządu terytorialnego

- art. 2. (pośrednio) sprawiedliwość materialna i proceduralna

- art. 92. Pozostałe kwestie regulowane są w formie rozporządzenia wykonawczego wydanego na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego.

Zasady opodatkowania powinny być określane na tyle wcześnie, żeby planowanie interesów i ich odpowiednia ochrona były realne -obowiązek stosowania odpowiedniego vacatio legis. Ustawy podatkowe powinny wchodzić przed końcem roku kalendarzowego, alby obowiązywać od jego początku. Zakazane jest wsteczne działanie prawa podatkowego.

Prawo podatkowe powinno być jasne i spójne (zasada pewności prawa i zaufania do prawodawcy), zakazana jest w nim wykłądnia rozszerzająca.

Budżet państwa

Budżet (łac. Bulga - worek przeznaczony do zbierania dochodów) jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

a) organów: władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa,

b) sądów i trybunałów

c) administracji rządowej

Uchwalany w formie ustawy budżetowej na tzw. Rok budżetowy.

Elementy definicji budżetu państwa:

- roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów określonych podmiotów,

- uchwalany w formie ustawy budżetowej

- na okres roku kalendarzowego zwanego budżetowym.

Rok budżetowy

Art. 219 konst., rok budżetowy to rok, w którym obowiązuje dany budżet. Rok ten nie musi się pokrywać z rokiem kalendarzowym; może występować tzw. Rok budżetowy łamany, rozpoczynający się w trakcie roku kalendarzowego. Jednak art. 62 ust.2 ustawy o finansach publicznych precyzuje, że okres obowiązywania ustawy budżetowej jest równy z „rokiem kalendarzowym” zwanym „rokiem budżetowym” - zasada jednoroczności budżetu.

Zasady budżetowe

- zasada jednoroczności budżetu,

- zasada zupełności

- jawności

- równowagi budżetu (wartość konstytucyjna)

Zasada uprzedniości

Budżet a ustawa budżetowa

Budżet państwa jest planem finansowym i stanowi nieodłączną część ustawy. Ustawa budżetowa zaś zawiera oprócz przepisów ściśle związanych w budżetem także załączniki (zestawienie przychodów i wydatkówzakłądów budżetowych, plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych, zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa)

Ustawodawca nie powinien wychodzić poza materię przeznaczoną do regulacji w tej ustawie. Zamieszczenie w niej treści nie związanych z tą materią nazywane jest obładowaniem ustawy budżetowej, co jest niekonstytucyjne.

Cechy szczególne ustawy budżetowej

- treść ściśle związana z prowadzeniem gospodarki finansowej państwa

- okres obowiązywania ograniczony zawsze do jednego roku budżetowego

- inicjatywa ustawodawcza przysługująca wyłącznie RM.

- szczególne obowiązki władzy wykonawczej procesie przygotowywania projektu ustawy

- związanie władzy ustawodawczej ściśle określonymi terminami procesu legislacyjnego (nie dochowanie ich skutkować może skróceniem kadencji sejmu)

- RM kieruje wykonaniem ustawy budżetowej (zamyka rachunki państwowe, sprawozdanie)

- wykonanie budżetu kontroluje Sejm

- normy w ustawie budżetowej mają charakter indywidualno-konkretny;

Prowizorium budżetowe

Ustawa o prowizorium budżetowym - tryb awaryjny, gdy brak ustawy budżetowej; określa przychody i rozchody państwa w okresie krótszym niż rok. Stosuje się do niej odpowiednio przepisy o ustawie budżetowej. Brak jest ściśle określonego terminu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym. Obowiązująca od początku roku ustawa o prowizorium, w momencie uchwalenia ustawy budżetowej zostaje przez nią „pochłonięta”. Może się zdarzyć, że RM będzie prowadzić gospodarkę finansową państwa na podstawie przedłożonego projektu ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium; ma ona charakter normatywny, lecz jest to normatywność ułomna (gdyż stanowi wyjątek od legalnego systemu źródeł prawa, jest podmiotowo i przedmiotowo ograniczona). Państwo nie może istnieć bez budżetu, tzw. „próżnia budżetowa”

Budżet jednostki samorządu terytorialnego uchwalany jest w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy; zawiera te same treści co ustawa budżetowa, tylko ograniczone terytorialnie.

Tryb uchwalania ustawy budżetowej

Ustawa budżetowa uchwalana jest w specjalnym trybie, tzw. Postępowaniu budżetowym.

1. Inicjatywa - należy do Ministra Finansów oraz właściwych ministrów. Min. F. włącza bez zmian do projektu budżetu dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta, TK, RPO, RPD, SN, NSA, NIK, GIODO, KRRiT, KBW, PIP, IPN itp. Na tej podstawie Min. F. opracowuje projekt ustawy budżetowej, który wraz z uzasadnieniem przedkłada RM. Taki projekt zostaje uchwalony przez RM i zostaje przestawiony Sejmowi (w terminie do 30 września roku poprzedzającego nowy roku budżetowy). W wyjątkowych przypadkach można go złożyć w innym terminie (art. 219 ust.3 zd.1 oraz art. 222 zd.2 Konstytucji). Za wyjątkowy przypadek uznaje się np. przedterminowe wybory parlamentarne.

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo określonych w Konstytucji podmiotów do skutecznego wniesienia pod obrady Sejmu ostatecznie sformułowanego projektu ustawy. W przypadku ustawy budż. Prawo to przysługuje wyłącznie RM (art. 221). Równocześnie z momentem wniesienia projektu ustawy budż. Rada Polityki Pieniężnej przedstawia założenia polityki pieniężnej, które Sejm powinien uwzględnić

2. Procedura budżetowa w Sejmie.

RM składa projekt ustawy budżetowej w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu, który sprawdza go pod względem formalnym, a później zarządza jego drukowanie i doręczenie posłom. W trybie uchwalania ustawy budż. nie przewiduje się zastosowania ani trybu ogólnego, ani szczególnego.

Pierwsze czytanie odbywa się nie prędzej niż po 7 dniach od doręczenia druku posłom i jest ono przeprowadzane na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Obejmuje: uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów oraz debatę. Pierwsze czytanie kończy się przekazaniem projektu do Komisji Finansów Publicznych. Poszczególne części projektu rozpatrują także właściwe komisje sejmowe, które swoje propozycje poprawek przekazują KFP. KFP po rozpatrzeniu projektu składa sprawozdanie do Sejmu, w którym może wnosić o przyjęcie projektu z poprawkami lub bez.

Drugie czytanie odbywa się nie prędzej niż po 7 dniach od doręczenia posłom sprawozdania KFP. W razie zgłoszeni poprawek lub wniosków projekt znów trafia do KFP, która przygotowuje dodatkowe sprawozdanie.

Sejm może zwiększyć wydatki lub ograniczyć przychody planowanie przez RM, nie może to jednak spowodować zwiększenia deficytu budżetowego (zasada wyłączności Rządu do ustalania górnej granicy deficytu budżetowego). RM może wystąpić z inicjatywą zmiany ustawy budżetowej w określonych warunkach. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrycia deficytu przez zaciągnięcie zobowiązania w NBP.

Trzecie czytanie odbywa się po doręczeniu posłom dodatkowego sprawozdania przez KFP lub bez pośrednio po drugim czytaniu, gdy poprawek nie zgłoszono. Potem następuje głosowanie.

3. Procedura budżetowa w Senacie.

Po trzecim czytanie Marszałek Sejmu przekazuje projekt Marszałkowi Senatu i Prezydentowi. Senat może przyjąć projekt bez poprawek , bądź wprowadzić je. Nie może odrzucić ustawy. Wypracowuje swoje stanowisko w ciągu 20 dni. Jeśli chwali poprawki to Marszałek Sejmu znów przekazuje sprawę do KFP, która sporządza sprawozdanie. Uchwałę Senatu uznaje się za przyjętą gdy sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów.

4. Prezydent.

Podpisaną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje niezwłocznie do prezydenta, który ma na podpisanie 7 dni i nie ma prawa weta. Może tylko wystąpić do TK o sprawdzenie zgodności z konstytucją (TK ma na orzecznie 2 miesiące). Proces legislacyjny kończy się z chwilą ogłoszenia podpisanej ustawy w Dz. U. RP

Skrócenie kadencji Sejmu

Prace na ustawa budżetową w Sejmie i Senacie powinny zakończyć się w ciągu 4 miesięcy. Nie zachowanie tego terminu może skutkować zarządzeniem prezydenta o skróceniu kadencji Sejmu w ciągu 14 dni od upływu terminu (nie dotyczy to projektu o prowizorium budżetowym). Skrócenie kadencji jest prerogatywą prezydenta. Konieczne jest jednak uzyskanie w tej sprawie opinii Marszałków obu Izb, choć nie są one wiążące.

Wykonanie ustawy budżetowej

Proces ten polega na prowadzeniu gospodarki finansowej państwa, pobieraniu dochodów oraz czynieniu wydatków. Są to różnego rodzaju czynności prawne i faktyczne prowadzące do zamknięcia rachunków państwowych i opracowaniu sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Wykonanie ustawy budżetowej należy do RM, która wydaje rozporządzenia. Zadania RM w zakresie zagadnień finansowych:

- ochrona interesów skarbu państwa

- uchwalanie projektu budżetu państwa

- kierowanie wykonaniem budżetu i uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdania z wykonania budżetu.

Organami, które zajmują się szczegółową realizacją ustawy budżetowej są np. Minister Finansów, inni właściwi ministrowie, wojewodowie i jednostki im podległe. Kontrolę nad wykonaniem ustawy budż. sprawuje Sejm.

Kontrola wykonania ustawy budżetowej

Kompetencję tą posiada tylko Sejm z wyłączeniem Senatu. Minister Finansów ma obowiązek przedstawić do 10 września roku budżetowego KFP oraz NIK informacji o przebiegu wykonania ustawy budżetowej w ciągu pierwszego półrocza. Natomiast do 31 maja po zakończeniu danego roku budżetowego RM musi przedłożyć Sejmowi roczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa wraz z stanem zadłużenia państwa. Sprawozdanie to musi zawierać: dochody i wydatki, stan zadłużenia, omówienie wykonania ustawy budżetowej, informacje o wydatkach, które nie wygasły wraz z zakończeniem roku budżetowego. Sprawozdanie to trafia do NIK, która po analizie wydaje własną opinię w przedmiocie absolutorium. Sprawozdanie RM podlega na wniosek KFP, przyjęciu lub odrzuceniu przez Sejm w formie uchwały o udzieleniu bądź odmowie udzielenia absolutorium.

Absolutorium (zatwierdzenie, zwolnienie od odpowiedzialności). Odmowa jego udzielenia oznacza, że zdaniem Sejmu rząd wykonując budżet naruszył ustawę budżetową. Uchwalenie absolutorium oznacza, iż Sejm uznał sposób realizacji ustawy budżetowej za prawidłowy. Od tego czy RM uzyska absolutorium zależy, czy będzie ona pociągnięta do odpowiedzialności. Nie udzielenie absolutorium nie skutkuje dymisją rządu, lecz wyłącznie odpowiedzialnością konstytucyjną. Sejm w ocenie sprawozdania RM powinien się kierować wyłącznie kryterium legalności działań rządu. Omawiane uchwały ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”

Odpowiedzialność z tytułu wykonania ustawy budżetowej

Odpowiedzialność to ponoszenie ujemnych konsekwencji działania lub zaniechania przed jednostkę zobowiązaną do zachowania określonej postawy, polegającej przeważnie na przestrzeganiu prawa, podejmowaniu działań przez prawo przewidzianych i z nim zgodnych.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych: (ustawa z 17 grudnia 2004) podlegają jej:

-członkowie RM,

-jednostki nie zaliczane do sektora finansów publicznych otrzymujące środki publiczne,

-kierownicy i pracownicy jednostek sektora finansów publicznych,

-osoby gospodarujące środkami publicznymi.

Ponosić tę odpowiedzialność można za:

- nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego i innych,

- ustalenie należności niższej niż takiej, która wynikałaby z prawidłowych obliczeń

- niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa itd.

- pobranie należności niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia,

- niezgodne z przepisami umorzenie należności S.P. itd.,

- dopuszczenie do przedawnienia tej należności

- niedochodzenie nadmiernych lub nienależnie pobranych środków pochodzących z UE

- zaniedbanie lub niewykonanie obowiązków w zakresie kontroli finansowej

- bezprawne dokonanie zmiany w budżecie

Odpowiedzialności podlega osoba, której można przypisać winę w czasie popełnienia naruszenia, a także osoba, która zleciła wykonanie czynu naruszającego ustawę. Odpowiedzialność ponoszona jest zarówno za czyny umyślne, jak i nieumyślne. Nieświadomość, że działanie lub zaniechanie jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych nie wyłącza odpowiedzialności.

Przewidywane kary:

- upomnienie,

- nagana,

- kara pieniężna,

- zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Pierwsza instancja orzekająca w sprawach o naruszenia dyscypliny finansów publicznych są komisje. Drugą - Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych. Oskarżycielem w drugiej instancji jest Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych. Od orzeczeń Komisji można się odwoływać do sądu administracyjnego

Odpowiedzialność za naruszenia dyscypliny finansów publicznych ma charakter wyłącznie administracyjnoprawny. Jest niezależna od odpowiedzialności karnej, karno-skarbowej i innych. W prawie konstytucyjnym odpowiedzialność może ponieść cała Rada Ministrów lub poszczególni jej członkowie, w zależności od rodzaju tej odpowiedzialności.

Narodowy Bank Polski

System Bankowy - określenie ogółu jednostek organizacyjnych zajmujących się działalnością bankową w danym kraju, a także zasad, według których ta działalność jest wykonywana oraz opisanie wzajemnych więzi między tymi jednostkami. Wyróżniamy bank centralny i banki komercyjne działające na terenie całego państwa.

Bank centralny pełni funkcję banku banków, banku państwa i banku emisyjnego. Oddziałuje na całość gospodarki, prowadzi rachunki bankowe i obsługuje rachunek budżetu państwa. Banki komercyjne mają niejednolity charakter.

W Polsce bankiem centralnym jest NBP (art. 227 Konst.) jest to podmiot konstytucji; nie jest organem państwa. Niezależny od rządu w zakresie ustalania i realizacji polityki pieniężnej państwa. NBP podlega pełnej kontroli ze strony NIK. Na czele stoi apolityczny Prezes, należy on do kręgu wyższych urzędników państwowych, odpada konstytucyjnie przed Trybunałem Stanu. Nie ma uprawnień w zakresie wnoszenia wniosków do TK, ani też prawa do rozstrzygania sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Rada Polityki Pieniężnej - ustala corocznie założenia polityki pieniężnej państwa i przedkłada je do wiadomości Sejmu oraz składanie sprawozdań z wykonania tych założeń. Jest to organ niezależny od innych.

Funkcje NBP jako banku emisyjnego:

- emisja pieniądza

- ustalanie i realizacja polityki pieniężnej

- dbałość o wartość polskiego pieniądza

- utrzymanie stabilnego poziomu cen

Zadania NBP:

- organizowanie rozliczeń pieniężnych

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

- regulowanie płynności banków i ich refinansowanie

- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

- prowadzenie rachunków bankowych, budżetu państwa itp.

Realizacja polityki pieniężnej: NBP realizuje tę funkcję poprzez oddziaływanie na banki komercyjne w celu ukształtowania popytu i podaży pieniądza w kraju, w celu zapewnienia stabilizacji ekonomicznej i finansowej.

Stosowane środki mogą mieć charakter:

a) administracyjny

- rezerwa obowiązkowa - określona część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, które banki komercyjne muszą przekazać do banku centralnego w celu utworzenia rezerw finansowych.

- środki specjalne (może je wprowadzić w razie zagrożenia realizacji polityki pieniężnej RPP)

• Ograniczenie wielkości środków pieniężnych oddawanych do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców.

• Obowiązek utrzymania nieoprocentowanego depozytu w NBP

b) ekonomiczno-rynkowy

- refinansowanie banków

- przyjmowanie od banków weksli do dyskonta i redyskonta

- operacje otwartego rynku polegające na:

• Emisji i sprzedaży papierów wartościowych

• Sprzedaży i zakupie skarbowych papierów wartościowych.

c) informacyjno-preswazyjna

- uprzedzanie o planach monetarnych i inflacyjnych

- wymiana opinii na temat statusu finansowego kraju i jego przyszłości.

Organami NBP są: Prezes NBP, RPP i Zarząd NBP. Sam Bank nie ma statusu organu państwa, jednak jego organy mają już taki status.

Prezes NBP jest kadencyjnym organem konstytucyjnym, dążyć ma do rozwoju gospodarczego kraju, jest przełożonym wszystkich pracowników NBP. Przewodniczy RPP, Zarządowi i Komisji Nadzoru Bankowego. Reprezentuje interesy RP w międzynarodowych interesach bankowych i instytucjach finansowych. W ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedstawia Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności banku. Może wydawać zarządzenia, które publikowane są w Dzienniki Urzędowym NBP. Akty przez niego wydawanie nie mają mocy powszechnie obowiązującej. Prezes nie jest chroniony immunitetem. Powoływany przez sejm na wniosek Premiera, na 6-letną kadencję. Którą może sprawować maksimum 2 razy. Jest organem apolitycznym. Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić gdy: nie wypełnia swoich obowiązków w skutek długotrwałej choroby, gdy został skazany za przestępstwo, lub gdy został skazany wyrokiem Trybunału Stanu orzekającym zakaz pełnienia szczególnie odpowiedzialnych stanowisk w organach państwowych.

Wiceprezesi kierują pewnymi, wyznaczonym przez Prezesa działami pracy Banku, a jeden wiceprezes zastępuje go podczas nieobecności.

Rada Polityki Pieniężnej ustala:

- wysokość stóp procentowych NBP

- stopy rezerwy procentowej Banów i wysokość ich oprocentowania.

- określa górne granice możliwych zobowiązań

- zatwierdza plan finansowy NBP i sprawozdanie z działalności banku

- przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP

- ustala zasady operacji otwartego rynku.

- dokonuje oceny działalności Zarządu

RPP jest organem kolegialnym, składa się z Przewodniczącego i 9 członków powołanych na 6 lat przez prezydenta. Sejm i Senat, kadencja jest indywidualna i można być członkiem Rady tylko przez jedna kadencję. W trakcie trwania kadencji członek Rady nie może pełnić innych funkcji, zwłaszcza politycznych. Członka Rady odwołać można gdy: zrzecze się funkcji, w przypadku długotrwałej choroby, skazania za przestępstwo lub gdy nie zawiesił on działalności w partii politycznej lub związku zawodowym. Uzupełnienie mandatu musi nastąpić najpóźniej w okresie 3 miesięcy. Rada obraduje na posiedzeniach, które zwoływane są przynajmnniej raz w miesiącu.

Zarząd NBP składa się z przewodniczącego oraz 6-8 członków w tym dwóch wiceprezesów NBP. Członków Zarządu powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP. Ich kadencja trwa również 6 lat. Muszą być apolityczni (obowiązują ich te same zasady co członków RPP.) Zadania Zarządu:

- okresowa ocena obrotu oraz rozliczeń pieniężnych

- nadzorowanie operacji otwartego rynku

- ocena funkcjonowania systemu bankowego

- przygotowywanie projektów uchwał kierowanych do RPP.

Komisja Nadzoru Bankowego. Skład: Przewodniczący (Minister Finansów), przedstawiciel prezydenta, prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, przedstawiciel ministra Finansów i Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego. Komisja określa zasady działania banków komercyjnych, nadzoruje je z zakresie przestrzegania ustaw itp., dokonuje okresowych ocen ich statusu ekonomicznego, opiniuje zasady organizacji nadzoru bankowego i ustala tryb jego realizowania. Organem wykonawczym tej instytucji jest Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego. Sama Komisja nie jest organem NBP.

NBP współpracuje z innymi organami państwa, z Ministrem Finansów. Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. RM i Min. Fin. otrzymują od Prezesa działającego w imieniu RPP projekty założeń polityki pieniężnej, opinie dotyczące projektu ustawy budżetowej, prognozy bilansu płatniczego oraz ustalenia Rady. NBP realizuje też politykę walutową. Jest to organ niezależny od władz państwowych, lecz musi z nimi współpracować celem racjonalnych skutków. NBP poddany jest rygorom konstytucyjnym.

Uwagi Prawnoporównawcze (fragment ten pozostawiam do uznania czytelnika, gdyż uważam go za mniej istotny, jeśli chodzi o zakres materiału na egaminie) str. 716-718

---