Pytania kontrolne Teorii Wychowania

1. Co to jest rzeczywistość
Rzeczywistość to realnie istniejący (czasowo i przestrzennie usytuowany) układ idei, obiektów, ludzi oraz relacji między nimi, dostępny i możliwy do ogarnięcia przez ludzki rozum.
2. Co to jest rzeczywistość społeczna -(3 poziomy) wg. J. Szmatki „Układ trzech poziomów integracji zjawisk społecznych
a. poziomu działających jednostek,
b. poziomu ponadindywidualnych struktur,
c. poziomu makrostruktur społecznych,
3. Poznawanie rzeczywistości: to proces zdobywania szeroko rozumianej wiedzy o jakimś wyodrębnionym obiekcie bądź fragmencie rzeczywistości.
a) Poznanie przednaukowe ściśle związane z poznaniem zmysłowym, którego rezultatem jest wiedza potoczna, zdrowo rozsądkowa.
b) Poznanie naukowe, zwane myślowym lub teoretycznym a w jego obrębie:
- poznanie filozoficzne - najstarsza forma poznania wyrastająca z praktycznej działalności człowieka, jego doświadczeń, przeżyć, obserwacji.
- poznanie naukowe, charakterystyczne dla nauk szczegółowych, którego celem jest odkrywanie prawdy drogą indukcyjno - dedukcyjną, a takaż opis i wyjaśnienie tego fragmentu rzeczywistości, który jest przedmiotem poznania,
- poznanie techniczne właściwe naukom teoretyczno - praktycznym i praktycznym, w efekcie, którego zyskujemy wiedzę technologiczną
4. Teoria wychowania, co to jest i czym się zajmuje? Teoria wychowania - to dziedzina wiedzy o znacznym obszarze rzeczywistości społecznej jakie stanowi wychowanie. Jest jedną z wielu dyscyplin naukowych zajmujących się poznawaniem i wyjaśnianiem rzeczywistości społecznej, wartościowaniem wiedzy o niej oraz konstruowaniem na tej podstawie programów działań. Teoria wychowania -jest dyscypliną naukową w systemie nauko wychowaniu (nauk pedagogicznych), której przedmiotem badań jest wychowanie
Zajmuje się:
a. antologia, epistemologią, metodologicznymi aspektami szczegółowych teorii wychowania
b. wychowanie jako byt społeczny jego analiza na tle różnych koncepcji rzeczywistości społecznej
c. kontrowersje wokół istoty właściwości wychowania
d. antropologiczne podstawy wychowania
e. wychowanie a przemiany współczesnego świata
f. podmiotowość w wychowaniu
g. teologia wychowania
h. proces wychowania moralnego i jego struktura
i. teoretyczne podstawy metod oraz technik wychowania
j. samowychowanie czy samokształcenie człowieka
k. życie bez wychowania
5. Warunki teorii humanistycznej wg M. Łobockiego ? Zorientowanie humanistyczne wg M. Łobockiego, oznacza:
a) Uwolnienie teorii wychowania od podporządkowanie jej założeniom ideologicznym (odideologizowanie).
b) Zwiększenie wiarygodności naukowej
c) Otwarcie teorii wychowania na dorobek innych nauk, badań (filozofia, psychologia, socjologia, pedagogika)
d) Otwarcie się teorii wychowania na wartości, ustosunkowanie się tej dyscypliny naukowej do wartości.
6. Co to jest podmiot? To człowiek (ponad podziałami) - każdy z nas współcześnie musi być podmiotem,
- w ujęciu pedagogiki - człowiek rodzi się podmiotem albo w trakcie życia buduje status podmiotowości. Pedagodzy nie definiują podmiotu tylko wykorzystują stanowiska filozofii, psychologii i socjologii - (wg filozofów) - Trzy stanowiska tej kwestii wg J. Lipca Indeterminiści - podmiotem jest każdy człowiek i w każdej sytuacji a jego podmiotowość jest określana wolną wolą, Umiarkowany determinizm - człowiek na swoim indywidualnym bycie ludzkim nadbudowuje status podmiotowy, Skrajni determiniści - człowiek nigdy w żadnym wymiarze nie jest podmiotem,
- (wg socjologów) - ktoś, kto pełni pewną rolę społeczną ma wpływ na zdarzenia sprawuje kontrole nad swoimi stanami psychicznymi i swoją aktywnością, pozostaje w stałym procesie samodoskonalenia, rozszerz stale zakres swojej podmiotowości umożliwia bycia podmiotem drugiemu człowiekowi
- (wg psychologów)- porównuje status człowieka podmiotu i status człowieka przedmiotu
7. Podmiotowość to - atrybut człowieczeństwa, to tyle, co móc świadomie, zgodnie z uznanym systemem wartości wywierać wpływ na siebie i otoczenie oraz ponosić konsekwencje własnej aktywności. - według aspektu filozoficznego - to przeciwieństwo urzeczywistnienia, to atrybut człowieczeństwa, to idea, wartość postulat, to przeświadczenie o sprawdzaniu przez człowieka kontroli poznawczej i sprawczej rzeczywistości, - w aspekcie psychologii to cecha właściwości człowieka utożsamiana z jego indywidualnością, odrębnością, niepowtarzalnością i nadają temu miana „stania - na - przeciw - świata” albo też „bycie - w - świecie” - podmiotowość pedagogiczna - to typ wychowania jakim wychowanie podmiotowe, wychowanie ku podmiotowości, gdzie podmiotowość to wartość edukacyjna, to także cel edukacji wychowania zawierający się w nim orientacja podmiotowa, poczucie podmiotowości, podmiotowa tożsamość. Podmiotowość to efekt działań edukacyjnych i wychowawczych, - w socjologii - to aktywny wpływ jednostek na kształt i strukturę grup społecznych a także podatność struktur społecznych na wpływ jednostek.
8. Sytuacja wychowawcza ( np. wg Guryckiej)
układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością miejsca i czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę - reżysera tej sytuacji” 9. Struktura sytuacji wychowawczych - każdej sytuacji wychowawczej autorka wyróżnia dwie strony:
- obiektywną (przedmiotowa)
- subiektywną (podmiotowa)
Obiektywna strona sytuacji wychowawczych, składa się na nią wszystko to, co jest obserwowalne i co daje się bezpośrednio modelować.
Do czynników obiektywnych sytuacji wychowawczych zalicza się:
- wychowawcę
- wychowanka
- zadanie - grupę
Obiektywne sytuacje wychowawcze dzieli się na typy
- bezpośredniość
- pośredniość
Wyróżniamy 9 obiektywnych sytuacji wychowawczych, 1. Interakcja pełna bezpośrednia:
Wychowawca — wychowanek
2. Interakcja pełna - pośrednia
a) Wychowawca- grupa- wychowanek:
b) Wychowawca - zadanie - wychowanek,
c) Wychowawca - zadanie - grupa -wychowanek; 3.Interakcja niepełna, zawsze pośrednia:
a) Wychowawca — grupa
b) Grupa — wychowanek
c) Grupa — zadanie — wychowanek
d) Zadanie—grupa
e) Zadanie — wychowanek
10. Wychowanie ku podmiotowości - relacje zachodzące między ludźmi, którzy obdarzają się nawzajem szacunkiem, zaufaniem, otwierają się na siebie i pobudzają do aktywności będącej podstawą uzyskania podmiotowości. 11. Cele wychowania ku podmiotowości. a) ORIENTACJA PODMIOTOWA - ustawienie na aktywność sprawczą
b) ROZWIJANIE POCZUCIA PODMIOTOWOŚCI - subiektywne przeświadczenia człowieka o sobie i własnym
sprawstwie
c) ROZWIJANIE PODMIOTOWEJ TOŻSAMOŚCI - jako względnie trwałego konstruktu odniesienia i nastawień człowieka do siebie i otoczenia oraz wzajemnych relacji pozwalających mu kształtować siebie i rzeczywistość na poziomie wyższym od dotychczasowego.
12. Strategie wychowawcze to zespół przyjętych założeń dotyczących działania wychowawczego wynikający z przyjętej lub deklarowanej koncepcji wychowania
- Strategia kształtująca- Wychowawca jest aktywny, a styl jego pracy jest reaktywny, bowiem sprowadza się do kontroli nad reakcjami podległego mu wychowanka.
- Strategia poszukująca- sprowadza się do relacji między wychowankiem a wychowawca, gdzie nie ma rad, jest strategią
otwartości, nie ma wspomagania.
- Strategia otwarta- pokazywanie człowieka o rozwianej tożsamości, który szuka struktur, stwarza mu kolebkę bezpieczeństwa.
Założenia strategii otwartej:
- bezwarunkowa akceptacja wychowanka
- negocjacyjne traktowanie konfliktów
- eliminacja lęku
- autonomiczne traktowanie wychowanka
- czynny dialog
- wdrożenie wychowanka do czynnej odpowiedzialności za siebie - respektujące partnerstwo
- obustronne dążenie do eliminacji porażek
13. Strategie przetrwania nauczyciela
a, socjalizacja,
b. dominacja,
c. negocjacje,
d. fraternizacje,
e. nieobecność i wycofywanie się, f. rytuał i rutyna,
g. terapia zajęciowa,
h. moralizowanie, uczeń
a) strategia dobrego wojaka Szwejka,
b) wyspecjalizowane strategie udzielania odpowiedzi na pytania nauczycieli
c) Strategia adaptacji do sytuacji, 14. Opreacjonalizacja i taksonomia celów
Co oznacza taksonomia celów i jak ją formułuje Konarzewski
Hierarchiczną klasyfikację celów nazywany taksonomiom celów. Polega na tym, ta wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcia celu wyższego oznacza, że cel niższy został także osiągnięty.
Co to jest operacjonalizacja celów wychowania?
Są to precyzyjne sposoby wyrażania ogólnych celów kształcenia w postaci zadań, pytań, problemów.
Cele operacyjne — określają to, co uczniowie będą umieli robić po zakończeniu lekcji, a czego nie umieli wykonać przedtem.
15. Wychowanie jako zjawisko społeczne - właściwości: Wychowanie jest bytem społecznym i rzeczywistością społeczną, właściwości: a) występuje tylko w zbiorowości ludzkiej, b) jest funkcją życia społecznego, bowiem bez względu na stan świadomości pedagogicznej ludzi i bez względu na stan praktyki wychowawczej przenika życie codzienne każdego z nas, c) jest bytem społecznym, którego cechą podstawową jest relacja między ludzka, d) jest faktem społecznym i tak jak każdy inny fakt społeczny jest niepowtarzalny i posiada swój indywidualny charakter, zarówno w sensie działań jak i wytworów, e) podlega jak i inne zjawiska społeczne sytuacją konfliktową i kryzysową, f) jest procesem współdziałania, współpracy, partnerstwa ale także gry, rywalizacji i walki, g) rozgrywa się w sferze psychiki jednostek ale rzutuje na kształt i strukturę grup społecznych, h) zmienia miejsce czy pozycję człowieka w strukturze społecznej w układzie wertykalnym (pionowym) lub horyzontalnym (poziomym), i) tak jak inne procesy społeczne ma swojego nosiciela i kogoś kogo dotyczy, k) towarzyszy człowiekowi przez całe życie, 16. Wychowanie Koncepcja:
- alternatywnej - autorskie programy, jeden nauczyciel może dany program realizować nowe pomysły, nowe projekty odwołuje się do innych przesłanek niż wychowanie tradycyjne.
- naturalistyczna, - wychować bez skrępowania, niezbywalne prawo do swobodnego, niczym nieskrępowanego rozwoju wychowanka
- legitymistyczna - podważa zasadność wychowania, wysuwa pogląd, że czynności wychowawcze są nieuprawnione, gdyż są każdorazowo ingerencją w cudze życie
- emancypacyjna - wyzwolenie się z pod władzy społecznej, dominacji i zależności i zwrot ku samostanowieniu samoregulacji. To wychowanie wolne od przemocy i przymusu, wzmacniające siłę własnego „ja”.
17. Metody wychowania, co to jest - celowy sposób postępowania opiekuna-wychowawcy z wychowankiem znajdującym się pod jego opieką (Begiel]
Metody wg. Guryckiej - nagradzania, karania, modelowania, perswazji, zadaniowa
- Podawanie wzoru
- Prowokacja sytuacyjna
- Trening
- Nadawanie zadania
18. Zalety wychowania bez porażek( Gordona)
a) Nie ma ani wygranych ani przegranych
b) Nie stosuje się przymusu
c) Dzieci są ludźmi
d) Mamy określone zasady ludzkiej komunikacji:
- Słuchanie bierne
- Zaakcentowanie uwagi
- Zaproszenie do dyskusji
- Słuchanie aktywne
e) Nie narzuca się gotowych rozwiązań
19. Wady wychowania
- Zasada nie konsekwencji
- Zasada wspólnego utrudnień zasada rodziny
- Zasada posiadania problemu
- Komunikacji i unikania barier komunikacyjnych
20. Cele wychowania to postulowanie zmian w osobowości wychowanka a jego operacjonalizacja polega na zamianie celów ogólnych w drodze ich sprecyzowania na zbiór celów operacyjnych. (Szczegółowych). Cele operacyjne określają to, co uczeń będzie umiał robić po zakończeniu lekcji a czego nie umiał przedtem.
21. Wymień metody wychowania wymienione w literaturze (5 szt.)
- Karanie
- Nagradzanie
- Modelowanie
- Perswazyjne
- Zadaniowe
22. Nieprawidłowości w wychowaniu - Antynomia wychowania i czym się przejawia - to jest przeciwieństwo wychowania choć w sensie nazewniczym dalej pozostaje wychowaniem. Charakteryzuje się odstępstwem od obranych kierunków wychowania czy też prawidłowości procesów wychowawczych. Przejawia się między innymi w dewizach szkodliwych, patologicznych,
Dewiacje wychowania
a) nieszkodliwe
b) szkodliwe
- alienacja wychowania wg Materne - wychowanie jego oderwanie od podstawowych potrzeb i dziedzin życia,
- fatalizm wychowania
- totalizm wychowania wg Materne polega na podporządkowaniu jednemu podmiotowi wszystkich innych lub na całkowitej redukcji działalności podmiotów konkurencych wobec podmiotu dominującego,
- schzoidalność wychowania wg Materne - polega na rozszerzeniu rozdwojeniu zabiegów wychowawczych, to dwulicowość wychowawcza
- wychowanie przestępcze, - pseudowychowanie wg B. Śliwierskiego określa mianem wszystko to co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia załamania czy pozorności wychowania, - wychowanie toksyczne - to taki system działań, który równocześnie dąży do dobra drugiego człowieka czyniąc to intencjonalnie i wyniszcza jego zdolność autonomicznego rozwoju.
23. Strategie wychowania, co to jest : to zachowania nauczycieli, wychowawców związane z realizacją dominującej orientacji w procesie wychowania.
a) Koncepcja wychowania na doświadczenia pośrednie i bezpośrednie
b) Dominacja kar lub dominacja nagród
c) Częste lub rzadkie interwencje w sporach wychowanków
d) Samodzielnie lub współuczestniczącej decyduje o winie i karze
e) Pozostawia nadmiar swobody wychowankowi lub nadmiernie go kontroluje
24. Strategia poszukująca? Stosuje się ją po to, twierdzi J.Banasiak, by lepiej wiedzieć, lepiej rozumieć, a także lepiej działać. W strategii tej sprowadza się do takiej relacji między wychowankiem a wychowawcą gdzie nic ma rad „jest to strategia otwartości nie ma wspomagania
25. Strategia otwarta - nawiązuje do koncepcji wspólnoty koncepcji bezdomnego umysłu - pokazywanie człowieka o rozchwianej tożsamości, który szuka struktur stwarza mu kolebkę bezpieczeństwa
26. Strategia kształtująca - wychowawca świadomy celów wyposażony w arsenał środków (nagrody, kary) posiadający większe niż wychowanek przywileje tworzy „wspólnotę” z wychowankiem biernym uczestnikiem porządku wychowawczego. Wychowawca jest aktywny, a styl jego pracy jest reaktywny, bowiem sprowadza się do kontroli nad reakcjami podległego mu wychowanka
27. Osobliwości nauczyciela co to jest.
do których K. Konarzewski zalicza:
- Niejasność
- Wewnętrzną niespójność
- Psychologiczną trudność
- Niezgodność z innymi rolami
28. Techniki wychowania - są to formy pracy indywidualnej zespołowej lub zbiorowej z uczniami.. (Łobocki)
Technika to układ praktyczny do formy: ( Gurycka):
- Werbalne - burza mózgów, sondaż opinia o uczniach, decyzje grupowe, swobodne teksty
- Niewerbalne - socjo - dramatyczne, relaksacyjne ekspresji, plastyczne, zabawa w teatr, muzyko-terapeutyczne, 29. Proces wychowania oznacza
- to intencjonalne wywieranie wpływu na rzecz określonego celu
- dwukierunkowo przebiegający stosunek wychowawczy ( interakcja wychowawcza)
- układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczenie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania zamierzonej, względnie trwałej zmiany
30. Źródła celów wychowania jakie są współcześnie wg B. Śliwierskiego - wskazuje on na trzy grupy źródeł celów wychowania: - antropologiczne - na podstawie odpowiedzi na pytanie o istotę i godność człowieka - normatywne - na podstawie norm i wartości uznawanych w społeczeństwie za niezbędne dla współżycia, - pragmatyczne - uwzględniające współczesne oraz przyszłościowe problemy i zadania, jakie należy podejmować dla przetrwania społeczeństwa i jego kultury. Często wyrażany jest pogląd przez różnych autorów że należy sięgać do wartości ogólnoludzkich, uniwersalnych, inni autorzy uważają, że źródłem celów wychowania po winny być wartości chrześcijańskie. Wartości ogólnoludzkie i chrześcijańskie, stanowią nie tylko źródło celów ale także przenikają się nawzajem. 31. Okresy Teorii Wychowania wg Łobockicgo
- 1945 - 1948 korzystanie z dorobku pedagogiki międzywojennej i ostrej krytyki niektórych ich założeń
- 1949 - 1956 myślenie o wychowaniu stało się obiektem ideologicznym, manipulacji i nacisku.
- 1957 - 1989 wychowania jak inne dyscypliny pedagogiczne częściowo wyzwoliła się od uprawiania ogólnikowych poglądów. Podjęto szereg badań.
- Po 1989 z jaką teorią wychowania mamy do czynienia obecnie, co jest jej wyróżnikiem, jaki jest jej przedmiot i zadania ujmowane w aspekcie owych przeobrażeń, ale także nowych wyzwań formułowanych wobec edukacji i wychowania człowieka współczesnego, a tym samym wobec nauk o tych procesach i zjawiskach. 32. Trzy książki, z których uczyłeś się Teorii Wychowania.

1. „Podmiotowość w wychowaniu między ideą a realnością” E. Kubiak Szymborska

2. „Teoria Wychowania - wybrane problemy” J. Górewicz

3. „ ABC wychowania” M. Łobocki

4. „Encyklopedia pedagogiczna”

5. „Wokół podstawowych zagadnień teorii wychowania” E. Kubiak Szymborska i D. Zając

6. „Współczesne konteksty wychowania” pod redakcją Andrzeja M. de Tchorzewskiego.

---